THANH NIÊN VỚI TRẢI NGHIỆM THỰC TIỄN

TNV - Trải nghiệm thực tiễn chính là điều kiện tiên quyết để mỗi thanh niên từng bước khẳng định được giá trị của mình. Ngày nay, trước những yêu cầu của thực tiễn và đặc biệt là trước những đòi hỏi của xã hội ngày càng cần những người có trình độ tay nghề chuyên môn thì bản thân thanh niên cần phải trải nghiệm thực tiễn càng nhiều càng tốt.

Trải nghiệm thực tiễn là sự xâm nhập của con người vào môi trường thực tiễn để từ đó kiểm nghiệm, cọ xát, đánh giá mức độ của bản thân với những điều kiện, hoàn cảnh mới. Trải nghiệm thực tiễn chính là môi trường, là cơ hội để mỗi con người rèn luyện, phát triển những phẩm chất nhân cách cần thiết. Tuy nhiên, trên thực tế thì không phải ai cũng thấy được ý nghĩa của trải nghiệm thực tiễn, tâm lý luôn lo sợ, ngại khó, ngại khổ, thiếu bản lĩnh, ý chí, niềm tin nên họ không dám trải nghiệm và đồng nghĩa với sự thiếu hiểu biết cũng như thiếu những phẩm chất cần thiết để phục vụ cuộc sống. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nói: “Thống nhất giữa lý luận và thực tiễn là một nguyên tắc căn bản của chủ nghĩa Mác - Lênin. Thực tiễn không có lý luận hướng dẫn thì thành thực tiễn mù quáng. Lý luận mà không có liên hệ với thực tiễn là lý luận suông”. Đây là một trong những tư tưởng cốt lõi được Chủ tịch Hồ Chí Minh vận dụng sáng tạo từ lý luận gắn liền với thực tiễn của Chủ nghĩa Mác - Lênin và đã trở thành bài học vô giá cho mọi thế hệ ở trong giai đoạn xây dựng và phát triển đất nước.

Thanh niên hiện nay là những người đang trưởng thành về mặt xã hội, tương đồng về lứa tuổi, về nhận thức và tình cảm, cả về vị trí xã hội trong gia đình, cả về trình độ học vấn và mức độ phát triển nhân cách. Thanh niên tuy đã có sự hoàn thiện về mặt thể chất, nhưng họ còn kém ổn định về mặt nhân cách. Họ thường tỏ ra nhạy cảm với cái mới, sôi nổi, có quyết tâm cao, nhiệt tình nhưng còn biểu hiện bồng bột, nông cạn, thiếu chín chắn, khả năng tự kiềm chế kém cũng như sự chọn lọc khi tiếp thu, lĩnh hội còn hạn chế…Do đó, trước những khó khăn nhất định thì họ không thể vượt qua và dễ nản chí. Điều đó cho thấy, trải nghiệm thực tiễn là điều kiện cần và đủ để thanh niên rèn luyện và khẳng định sự trưởng thành của mình. Trải nghiệm thực tiễn sẽ mở ra nhiều cơ hội để mỗi thanh niên sẵn sàng hành trang lập nghiệp trong tương lai.

Thực tế, không ít thanh niên với tâm lý sợ khó, sợ khổ hay quá tự tin cũng như việc đề cao giá trị bản thân nên không dám trải nghiệm thực tiễn, và khi không trải nghiệm thực tiễn thì đồng nghĩa với việc rất ít cơ hội để tìm kiếm việc làm theo năng lực. Một trong những lý do dẫn đến thanh niên Việt Nam thất nghiệp nhiều đó chính là thiếu trải nghiệm thực tiễn, thiếu thực tiễn dẫn đến thiếu kỹ năng làm việc. Như tổ chức Unesco đã đề xướng là: “Học để biết, học để làm, học để chung sống, học để tự khẳng định mình”. Ở Việt Nam chúng ta, nhiều thanh niên sinh viên tốt nghiệp có trình độ cao nhưng vẫn không xin được việc làm (tức là học để biết), bao gồm cả cử nhân và thạc sĩ. Các em có hiểu biết nhưng từ chỗ hiểu biết đến làm việc chuyên nghiệp với năng suất cao là một khoảng cách còn xa hơn nữa, thậm chí phải đào tạo lại. Do vậy, mỗi thanh niên dù ở ngành nghề nào đi nữa thì rất cần được trải nghiệm thực tiễn, đó cũng là cơ hội thử thách bản thân, nếu thực tiễn tốt thì các em sẽ có kinh nghiệm cũng như bản lĩnh để khẳng định giá trị của mình.

Nội dung trải nghiệm thực tiễn khá đa dạng, phong phú, bao gồm: trải nghiệm về chuyên môn, trải nghiệm để rèn luyện bản lĩnh, ý chí, trải nghiệm để rèn luyện cảm xúc…Trong đó, trải nghiệm về chuyên môn chính là sự cọ sát, đánh giá mức độ về năng lực chuyên môn của mình. Đây là sự trải nghiệm trực tiếp nhất và cũng là sự trải nghiệm mang lại kết quả cụ thể để thanh niên đo lường và đánh giá được. Môi trường trải nghiệm thực tiễn về chuyên môn rất đa dạng và phong phú tuỳ theo chuyên môn, năng khiếu, sở trường của mình. Chẳng hạn, thanh niên được đào tạo tay nghề về cơ khí thì có thể trải nghiệm ở các xưởng hàn xì, các công trình xây dựng. Thanh niên học điều dưỡng thì có thể xin học việc tại các bệnh viện, các cơ sở y tế tuyến xã, phường, hoặc thanh niên lên đường nhập ngũ để trải nghiệm trong môi trường quân đội. Thậm chí, thời gian qua thanh niên có điều kiện và có chuyên môn nhất định sẽ có cơ hội để làm việc tại Đức, Nhật Bản với mức lương rất cao…Tất nhiên, không phải thanh niên nào cũng có điều kiện trải nghiệm về chuyên môn. Vì vậy, bên cạnh sự trải nghiệm về chuyên môn thì trải nghiệm để rèn luyện bản lĩnh, ý chí là rất quan trọng. Bản lĩnh, ý chí là phẩm chất nhân cách rất cần thiết, là khả năng con người có thể vượt qua được những khó khăn thử thách mà vẫn hoàn thành tốt công việc của mình, không dao động tư tưởng. Khó khăn thử thách làm cho mỗi người có thể rèn luyện được sức bền bỉ của bản thân, sự chịu đựng với những thử thách nhất định. Rèn bản lĩnh, ý chí giúp cho mỗi thanh niên không chỉ vững vàng trước những khó khăn thử thách mà còn là cơ hội củng cố tay nghề, rèn luyện tay nghề của mình với những điều kiện khó khăn. Có bản lĩnh, có ý chí thì nhất định mỗi thanh niên sẽ thực hiện tốt chuyên môn, ngược lại có chuyên môn cao nhưng thiếu bản lĩnh, ý chí thì cũng khó thích nghi được với những hoàn cảnh biến đổi. Đặc biệt, thanh niên với tuổi đời còn ít, kinh nghiệm xã hội chưa nhiều, dễ bị lôi kéo, sa ngã và có thể dẫn đến những huệ luỵ…do đó trải nghiệm thực tiễn còn là môi trường để thử thách, để kiểm nghiệm khả năng vượt qua được rào cản của chính bản thân mình. Trong đó, cảm xúc cũng là một đặc điểm tâm lý nổi trội của thanh niên, các em giàu cảm xúc, lãng mạn, yêu đời, sẵn sàng thể hiện mình. Tuy nhiên, còn không ít thanh niên khó vượt qua được những dục vọng thấp hèn, yếu đuối, dễ bị hoàn cảnh xô đẩy, thậm chí còn rơi vào những cạm bẫy, tập nhiễm những thói hư tật xấu…Vì vậy, trải nghiệm thực tiễn làm cho bản thân mỗi thanh niên có thể rèn luyện được cảm xúc, biết kiểm soát, điều khiển những cảm xúc theo hướng tích cực và đồng thời khống chế những cảm xúc tiêu cực, có hại.

Tóm lại, trải nghiệm thực tiễn chính là điều kiện tiên quyết để mỗi thanh niên từng bước khẳng định được giá trị của mình. Ngày nay, trước những yêu cầu của thực tiễn và đặc biệt là trước những đòi hỏi của xã hội ngày càng cần những người có trình độ tay nghề chuyên môn thì bản thân thanh niên cần phải trải nghiệm thực tiễn càng nhiều càng tốt. Thời gian tích luỹ qua trải nghiệm thực tiễn càng nhiều thì bản thân sẽ rèn luyện thêm cho mình những phẩm chất cần thiết nhất là phẩm chất chuyên môn nghề nghiệp và các phẩm chất tâm lý nhân cách. Không được trải nghiệm thực tiễn, khó mà mang lại hiệu quả dù bất kỳ lĩnh vực nào. Song, mỗi thanh niên phải chú ý rằng trải nghiệm thực tiễn khác với trải nghiệm thực tế, bởi có thể có những người có kinh nghiệm thực tế nhưng lại thiếu thực tiễn tức là thiếu khả năng biến thành hiện thực cho bản thân. Do vậy, điều quan trọng là phải làm sao sau thời gian trải nghiệm phải thu được những gì, nó mang lại ý nghĩa gì cho bản thân mình.

Lê Phạm Phương Lan - Nguyễn Văn Hào

Đại học Nguyễn Huệ