Tưởng là “sam”, hóa ra là “so” – và cái giá suýt mất mạng
Bệnh nhân là nam giới, 52 tuổi, được chuyển viện từ một cơ sở y tế tại Cần Giờ, trong tình trạng suy hô hấp nặng, tím tái, yếu liệt toàn thân và không thể tự thở. Theo người nhà kể lại, ông bắt được một con vật có hình dạng giống sam biển khi đi đánh bắt ven biển, sau đó tự chế biến để ăn. Khoảng 30 phút sau bữa ăn, ông bắt đầu có cảm giác tê môi, cứng hàm, tê lưỡi, tiếp đến là yếu dần tay chân và nhanh chóng rơi vào suy hô hấp.
Tại bệnh viện tuyến dưới, các bác sĩ nhận định người bệnh bị ngộ độc Tetradotoxin – một loại độc tố thần kinh mạnh thường có trong các loài sinh vật biển như cá nóc, bạch tuộc vòng xanh và đặc biệt là con so biển – loài có hình dạng rất giống sam nhưng chứa độc chất nguy hiểm chết người. Sau khi được xử trí ban đầu, bệnh nhân lập tức được chuyển tuyến khẩn cấp lên Bệnh viện Nhân dân 115.
Chạy đua với thời gian: Đặt nội khí quản – Thở máy – Lọc máu hấp phụ độc tố
Tại khoa Cấp cứu, khi tiếp nhận bệnh nhân, đội ngũ bác sĩ nhận thấy dấu hiệu liệt cơ hô hấp rõ rệt – một biến chứng điển hình và cực kỳ nguy hiểm của ngộ độc Tetradotoxin. Bệnh nhân ngay lập tức được đặt ống nội khí quản và chuyển sang thở máy để duy trì sự sống, sau đó nhanh chóng được chuyển đến khoa Hồi sức tích cực và chống độc để tiếp tục điều trị.
Tại đây, các bác sĩ xác định: đây là một ca ngộ độc nặng không có thuốc giải độc đặc hiệu, tiên lượng rất xấu nếu không có các can thiệp hồi sức nâng cao. Kíp điều trị đã triển khai kỹ thuật lọc máu hấp phụ độc chất, sử dụng liên tiếp 3 quả lọc máu để tăng khả năng loại bỏ độc tố Tetradotoxin – chất có thể tích phân bố cao và không thể bị phá hủy bởi nhiệt độ hay nấu chín thông thường.
Sau hai ngày lọc máu liên tục kết hợp hồi sức tích cực, tình trạng bệnh nhân cải thiện rõ rệt, chức năng hô hấp dần hồi phục. Bệnh nhân được rút ống nội khí quản an toàn, có thể tự thở và vận động trở lại, sau đó xuất viện vài ngày sau trong tình trạng ổn định.
Ngộ độc Tetradotoxin – hiểm họa từ biển khơi
Theo tài liệu y khoa, Tetradotoxin là một trong những độc tố thần kinh mạnh nhất được biết đến, chỉ cần 0,5-1 mg cũng có thể gây tử vong cho người trưởng thành nếu không được cấp cứu kịp thời. Chất độc này không bị phá hủy bởi nhiệt, nên kể cả khi thực phẩm đã được nấu chín, nguy cơ ngộ độc vẫn còn nguyên vẹn. Nó hoạt động bằng cách chẹn kênh natri, làm tê liệt hệ thần kinh và cơ hô hấp, gây ngưng thở và tử vong nhanh chóng.
Trên thực tế, so biển và sam biển có hình dáng gần như giống hệt nhau với mai tròn, đuôi dài, sống ở ven biển, thường bị nhầm lẫn trong quá trình đánh bắt hoặc mua bán. Tuy nhiên, sam biển là loài có thể ăn được, còn so biển có độc tố nguy hiểm. Việc phân biệt hai loài này đòi hỏi phải có hiểu biết và kinh nghiệm – điều mà không phải ai cũng có, nhất là người dân vùng ven biển hoặc người mua hàng ngoài chợ.
Khuyến cáo từ bác sĩ: Đừng tự biến bữa ăn thành thảm họa
Qua trường hợp này, các bác sĩ Bệnh viện Nhân dân 115 đưa ra khuyến cáo quan trọng đến cộng đồng:
Tuyệt đối không ăn các loài hải sản không rõ nguồn gốc, đặc biệt là những loài có hình dạng dễ gây nhầm lẫn như sam và so biển.
Không tự ý chế biến hay ăn thử các loại sinh vật biển lạ, kể cả khi đã được nấu chín.
Ngay khi có triệu chứng tê miệng, tê lưỡi, yếu tay chân sau ăn, cần nhanh chóng đưa người bệnh đến cơ sở y tế gần nhất. Việc chần chừ có thể khiến người bệnh mất đi “thời gian vàng” để cấp cứu.
Người dân nên tra cứu và tìm hiểu thông tin khoa học từ nguồn tin cậy để bảo vệ bản thân và gia đình trước nguy cơ ngộ độc thực phẩm.
Phân biệt so và sam – tưởng dễ mà khó
Trước đây, các chuyên gia đã nhiều lần lên tiếng cảnh báo về sự nhầm lẫn nguy hiểm giữa hai loài sinh vật biển tưởng chừng giống nhau này. Một số dấu hiệu phân biệt bao gồm:
So biển thường có phần yếm lớn hơn, chân nhiều hơn, thường xuất hiện đơn lẻ.
Sam biển thường đi theo cặp (con đực nhỏ bám vào con cái lớn), yếm nhỏ và chân ít hơn.
Tuy nhiên, trong điều kiện thực tế, việc phân biệt bằng mắt thường rất dễ nhầm lẫn, đặc biệt với người không chuyên.
“Chúng tôi đã từng gặp nhiều ca ngộ độc cá nóc, nhưng ngộ độc so biển thì rất hiếm, và ca này đặc biệt nặng. Rất may là người bệnh được đưa đến đúng nơi, đúng lúc” – đại diện Khoa Hồi sức tích cực và chống độc chia sẻ.
Trường hợp này là minh chứng rõ ràng cho thấy: sự phối hợp chặt chẽ giữa các chuyên khoa và khả năng triển khai các kỹ thuật hồi sức hiện đại có thể mang lại hy vọng sống cho những ca bệnh tưởng chừng đã rơi vào “cửa tử”.
Người dân chỉ có thể tự bảo vệ mình bằng kiến thức – đừng để sự tò mò hay sơ suất đánh đổi bằng tính mạng.
Tấn Tài