Khuya ngày 11/8/2025, Bệnh viện Nhân dân 115 (TP.HCM) đã tiếp nhận và điều trị thành công bước đầu cho một trường hợp thuyên tắc phổi nguy kịch – biến chứng tim mạch hiếm gặp nhưng có thể đe dọa tính mạng, liên quan trực tiếp đến việc sử dụng thuốc tránh thai phối hợp kéo dài.
Người bệnh là nữ công nhân may mặc, 45 tuổi, sống tại TP.HCM, có tiền sử sử dụng thuốc tránh thai dạng phối hợp (28 viên) liên tục trong hơn 10 năm để kiểm soát sinh sản. Vào ngày nhập viện, khi đang sinh hoạt bình thường, chị bất ngờ xuất hiện khó thở dữ dội, cảm giác nặng ngực và choáng váng.
Gia đình nhanh chóng đưa người bệnh vào khoa Cấp cứu của Bệnh viện Nhân dân 115. Tại đây, bác sĩ trực ghi nhận bệnh nhân trong tình trạng tụt huyết áp, lạnh đầu chi, thở nhanh và có dấu hiệu sốc nặng. Kết quả điện tâm đồ và siêu âm tim cho thấy hình ảnh gợi ý quá tải cấp tính tim phải – dấu hiệu đặc trưng thường gặp trong thuyên tắc phổi cấp nguy kịch.
Trước diễn tiến nhanh và nguy hiểm, ê-kíp cấp cứu lập tức chuyển bệnh nhân đến khoa Hồi sức tích cực và Chống độc (HSTC&CĐ) để được điều trị chuyên sâu. Các bác sĩ cũng chuẩn bị phương án can thiệp ECMO (hệ tuần hoàn ngoài cơ thể) nếu tình trạng tiếp tục xấu đi.
Chẩn đoán kịp thời – Điều trị hiệu quả
Sau khi hội chẩn liên khoa tại khoa HSTC&CĐ, các bác sĩ đưa ra chẩn đoán xác định: Sốc tắc nghẽn do thuyên tắc phổi nguy cơ cao, huyết khối tĩnh mạch khoeo hai bên, với yếu tố nguy cơ quan trọng là sử dụng thuốc tránh thai phối hợp lâu năm.
Ngoài ra, nghề nghiệp của người bệnh – ngồi lâu hàng giờ trước máy may – cũng là yếu tố góp phần hình thành huyết khối tĩnh mạch sâu, từ đó dẫn đến biến chứng thuyên tắc phổi.
Trước tình hình khẩn cấp, bác sĩ trực quyết định sử dụng thuốc tiêu sợi huyết nhằm làm tan cục máu đông đang bít tắc động mạch phổi. Đây là một phương pháp điều trị đặc hiệu, nhưng tiềm ẩn nhiều rủi ro chảy máu nên cần chỉ định thận trọng.
Sau khi truyền xong thuốc khoảng 1 giờ, tình trạng bệnh nhân cải thiện rõ rệt: người bệnh tỉnh táo hơn, giảm khó thở, cảm giác nặng ngực biến mất, huyết áp tăng dần và thuốc vận mạch được giảm liều đáng kể. Kết quả siêu âm tim kiểm tra lại cho thấy chức năng thất phải cải thiện rõ, dấu hiệu hồi phục tích cực.
Đến nay, bệnh nhân đã gần như trở về trạng thái bình thường: tự thở khí phòng, huyết áp ổn định, không cần thuốc vận mạch. Người bệnh tiếp tục được duy trì thuốc kháng đông và theo dõi chặt chẽ tại khoa HSTC&CĐ để kiểm soát bệnh lý huyết khối trước khi xuất viện.
Song song đó, các bác sĩ cũng khuyến nghị bệnh nhân cần được khám và tư vấn tại chuyên khoa Sản để lựa chọn một phương pháp tránh thai an toàn hơn, tránh tái diễn nguy cơ thuyên tắc phổi.
Nguy cơ huyết khối do thuốc tránh thai phối hợp
Thuốc tránh thai phối hợp (chứa estrogen và progestin) là một trong những biện pháp tránh thai phổ biến và hiệu quả, giúp kiểm soát sinh sản, điều hòa kinh nguyệt và cải thiện một số triệu chứng nội tiết.
Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu quốc tế đã chứng minh: estrogen trong thuốc có thể làm tăng nguy cơ hình thành huyết khối tĩnh mạch sâu (DVT) và thuyên tắc phổi (PE).
Nguy cơ này đặc biệt cao ở các nhóm phụ nữ:
- Sử dụng thuốc tránh thai phối hợp kéo dài trên 5–10 năm.
- Hút thuốc lá.
-Béo phì.
- Ít vận động, ngồi lâu.
-Có bệnh lý nền tim mạch hoặc rối loạn đông máu.
Theo các chuyên gia tim mạch, thuyên tắc phổi là một trong những nguyên nhân gây tử vong đột ngột hàng đầu nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Do đó, người dùng thuốc tránh thai phối hợp cần được theo dõi sức khỏe định kỳ, tầm soát yếu tố nguy cơ và có chỉ định y khoa rõ ràng thay vì tự ý sử dụng kéo dài.
Các lựa chọn tránh thai an toàn hơn
Trong bối cảnh nguy cơ huyết khối do thuốc tránh thai phối hợp ngày càng được quan tâm, nhiều biện pháp tránh thai khác đã được khuyến nghị, tùy theo tình trạng sức khỏe và nhu cầu cá nhân:
1. Thuốc tránh thai chỉ chứa progestin
- Bao gồm viên uống hàng ngày, que cấy tránh thai hoặc vòng tránh thai nội tiết,
- Không chứa estrogen, do đó nguy cơ huyết khối thấp hơn đáng kể.
2. Vòng tránh thai bằng đồng
- Không ảnh hưởng đến hệ đông máu.
- Phù hợp cho phụ nữ có nguy cơ huyết khối hoặc chống chỉ định dùng nội tiết.
3. Bao cao su
- Biện pháp đơn giản, vừa tránh thai, vừa phòng ngừa bệnh lây truyền qua đường tình dục.
4. Tiêm thuốc tránh thai progestin, triệt sản nam/nữ, hoặc phương pháp tính ngày an toàn
- Lựa chọn phụ thuộc vào mong muốn sinh sản, tuổi tác và tình trạng sức khỏe tổng thể.
Các chuyên gia khuyến cáo, việc lựa chọn biện pháp tránh thai cần cá thể hóa cho từng phụ nữ. Trước khi sử dụng thuốc tránh thai nội tiết, cần được khám lâm sàng, khai thác kỹ tiền sử bệnh, đánh giá yếu tố nguy cơ và được tư vấn đầy đủ.
Bài học cảnh báo cho cộng đồng
Trường hợp bệnh nhân 45 tuổi tại Bệnh viện Nhân dân 115 là hồi chuông cảnh báo về nguy cơ sức khỏe tiềm ẩn khi tự ý sử dụng thuốc tránh thai kéo dài mà không có sự theo dõi y tế.
Nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời, thuyên tắc phổi có thể dẫn đến suy hô hấp, suy tuần hoàn và tử vong nhanh chóng. May mắn thay, sự phối hợp nhanh nhạy giữa các khoa cấp cứu, hồi sức và tim mạch tại Bệnh viện Nhân dân 115 đã giúp bệnh nhân vượt qua tình trạng "ngàn cân treo sợi tóc".
Các bác sĩ khuyến cáo:
- Phụ nữ đang sử dụng thuốc tránh thai phối hợp cần được khám sức khỏe định kỳ ít nhất mỗi 6–12 tháng.
- Nếu xuất hiện triệu chứng như đau ngực, khó thở, phù chân, đau bắp chân, ho ra máu hoặc ngất xỉu, phải đến bệnh viện ngay để loại trừ huyết khối – thuyên tắc phổi.
- Người có yếu tố nguy cơ (hút thuốc, béo phì, bệnh tim mạch, tiền sử gia đình có huyết khối) nên cân nhắc chuyển sang biện pháp tránh thai không chứa estrogen.
Thông điệp quan trọng
Việc sử dụng thuốc tránh thai là quyền lựa chọn của mỗi phụ nữ, song cần đặt trong bối cảnh an toàn sức khỏe lâu dài. Không nên tự ý dùng thuốc tránh thai phối hợp kéo dài chỉ dựa trên lời truyền miệng hoặc sự tiện lợi.
Hãy trao đổi với bác sĩ chuyên khoa Sản – Phụ khoa để được tư vấn phương pháp tránh thai phù hợp, vừa hiệu quả, vừa an toàn.
Ca bệnh thuyên tắc phổi tại Bệnh viện Nhân dân 115 là minh chứng điển hình cho mối liên hệ giữa thuốc tránh thai phối hợp và nguy cơ huyết khối. Nhờ chẩn đoán kịp thời và can thiệp đúng phác đồ, bệnh nhân đã thoát khỏi nguy hiểm. Đây cũng là lời nhắc nhở để cộng đồng nâng cao nhận thức, chủ động bảo vệ sức khỏe sinh sản bằng cách lựa chọn biện pháp tránh thai an toàn, được cá nhân hóa và theo dõi y tế chặt chẽ.
Tấn Tài