Toàn cảnh Hội thảo
Chương trình hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp nhỏ và vừa giai đoạn 2021-2025 đã ghi nhận nhiều kết quả tích cực, giúp số lượng lớn doanh nghiệp tiếp cận quy định pháp luật cũng như tháo gỡ hàng nghìn khó khăn phát sinh trong hoạt động. Tuy nhiên, trước thực tế hệ thống pháp luật ngày càng mở rộng và phức tạp, doanh nghiệp nhỏ và vừa, hộ kinh doanh và hợp tác xã vẫn chịu áp lực lớn về rủi ro pháp lý. Điều này đòi hỏi sự ra đời của một chương trình mới linh hoạt hơn, bám sát thực tế hơn và đảm bảo tính hiệu quả cao hơn.
Chương trình hỗ trợ pháp lý liên ngành giai đoạn 2026-2031 được xây dựng nhằm giải quyết yêu cầu đó, hướng đến hình thành một hệ sinh thái hỗ trợ pháp lý toàn diện, hiện đại, đặt người được thụ hưởng vào vị trí trung tâm và phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, cũng như định hướng hoàn thiện thể chế của Đảng và Nhà nước.
Điểm thay đổi lớn của Chương trình là quá trình hỗ trợ sẽ chuyển từ việc “phổ biến chung” sang “tư vấn theo nhu cầu thực tế và theo từng nhóm ngành”. Hoạt động khảo sát, thu thập phản ánh và phân tích dữ liệu sẽ được thực hiện thường xuyên hơn để nhận diện chính xác các vướng mắc pháp lý của doanh nghiệp nhỏ và vừa, hộ kinh doanh và hợp tác xã. Các lĩnh vực đang có nhiều điều chỉnh như đất đai, thuế, đầu tư, lao động, môi trường, tiêu chuẩn – chất lượng, xuất nhập khẩu hay chuyển đổi số sẽ được ưu tiên tập trung. Từ đó, hoạt động hỗ trợ sẽ cụ thể hơn, thiên về thực hành, giúp doanh nghiệp “hiểu - nắm - áp dụng đúng” chứ không chỉ nhận thông tin một chiều.
Việc hoàn thiện hệ thống pháp luật là yêu cầu bắt buộc để nâng cao hiệu quả hỗ trợ. Giai đoạn 2026-2031 đặt nhiệm vụ xây dựng một Nghị định mới thay thế Nghị định 55/2019/NĐ-CP, mở rộng phạm vi hỗ trợ sang cả hộ kinh doanh và hợp tác xã – nhóm chủ thể chiếm tỷ trọng lớn nhưng ít tiếp cận được nguồn tư vấn pháp lý bài bản.
Song song với đó, chính sách tài chính cho hoạt động tư vấn cũng sẽ được điều chỉnh theo hướng thực tế hơn. Thông tư mới thay thế Thông tư 64/2021/TT-BTC dự kiến nâng mức chi nhằm bảo đảm chất lượng dịch vụ, đồng thời tạo điều kiện thu hút luật sư, chuyên gia tham gia mạng lưới hỗ trợ pháp lý.
Một nội dung quan trọng khác là chuẩn hóa đội ngũ tư vấn viên pháp luật. Cơ quan quản lý sẽ rà soát năng lực, loại bỏ đơn vị hoạt động không hiệu quả, đồng thời lựa chọn các tổ chức và chuyên gia có trải nghiệm thực tế, kỹ năng chuyên sâu để đưa vào mạng lưới tư vấn. Điều này mang ý nghĩa đặc biệt đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa – nhóm chủ yếu không có bộ phận pháp chế nội bộ.
Chương trình mới cũng đề cao vai trò của các hiệp hội doanh nghiệp, Liên minh Hợp tác xã và tổ chức đại diện hộ kinh doanh trong truyền tải thông tin pháp luật và chuyển tải vướng mắc từ cơ sở. Mô hình hợp tác “Nhà nước – doanh nghiệp – chuyên gia – hiệp hội” sẽ tạo nên cơ chế hỗ trợ đa chiều, thực chất và phù hợp với bối cảnh phát triển kinh tế hiện nay.
Tại Hội thảo, các đại biểu cho rằng hỗ trợ pháp lý liên ngành cần gần gũi và sát thực tiễn hơn. Đại diện Sở Tư pháp TP Cần Thơ đánh giá việc hỗ trợ nên tiếp cận trực tiếp từng nhóm đối tượng, ví dụ làm việc tại các chợ đầu mối hay UBND cơ sở để thu hút sự quan tâm của hộ kinh doanh, tránh hình thức tổ chức hội trường khiến người dân ngại tham dự. Đại diện Sở Công Thương và Sở Tư pháp TP Hồ Chí Minh cho biết thành phố đang triển khai nhiều chương trình hỗ trợ pháp lý theo nhóm ngành nghề một cách định kỳ hằng tháng, hằng quý, qua đó ghi nhận kịp thời các khó khăn của doanh nghiệp và giao cơ quan chức năng xử lý hiệu quả.
Trong thời gian qua, các diễn đàn “Kinh doanh và pháp luật”, cũng như các cuộc đối thoại giữa Chính phủ và doanh nghiệp cho thấy tác động tích cực trong giải quyết khó khăn của doanh nghiệp. Tuy nhiên, để tăng hiệu quả, giai đoạn mới cần đẩy mạnh đối thoại theo ngành, xây dựng chuyên đề theo từng nhóm lĩnh vực như đất đai, nông nghiệp, logistics, sản xuất, xây dựng…, đồng thời hoàn thiện cơ chế tiếp nhận, phân loại, xử lý phản ánh bằng công nghệ số, từ đó tổng hợp thành báo cáo tham mưu sửa đổi pháp luật.
Việc mở rộng mạng lưới tư vấn viên pháp luật cũng đặc biệt quan trọng. Cần chuẩn hóa yêu cầu đối với tư vấn viên về năng lực, đạo đức nghề nghiệp và kinh nghiệm; định kỳ đánh giá chất lượng đội ngũ tại địa phương; đồng thời huy động luật sư, chuyên gia tham gia theo cơ chế đặc thù. Việc hình thành các mô hình điểm giải quyết tranh chấp cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, hộ kinh doanh và hợp tác xã cũng rất cần thiết, nhất là khi nhiều doanh nghiệp thiếu nhân sự pháp lý chuyên trách, dẫn đến rủi ro về hợp đồng, thuế, lao động hay đất đai.
Bên cạnh đó, ứng dụng công nghệ thông tin và trí tuệ nhân tạo để hỗ trợ pháp lý nhanh chóng, xuyên suốt cho doanh nghiệp, hợp tác xã và hộ kinh doanh cũng là định hướng ưu tiên, giúp các chủ thể này tiếp cận quy định pháp luật dễ dàng hơn và tuân thủ tốt hơn.
Dự thảo Quyết định hướng đến mục tiêu nâng mức tuân thủ pháp luật, tăng khả năng phòng ngừa rủi ro và củng cố nền tảng phát triển bền vững cho doanh nghiệp. Theo đó, ít nhất 80% doanh nghiệp sẽ được tiếp cận thông tin pháp luật qua nền tảng số; 90% người được tập huấn hài lòng với chất lượng bồi dưỡng; 80% yêu cầu tư vấn được giải quyết; và xây dựng cơ chế hỗ trợ miễn phí cho doanh nghiệp siêu nhỏ, hộ kinh doanh và hợp tác xã. Nếu được triển khai đồng bộ và quyết liệt, chương trình sẽ góp phần giảm thiểu rủi ro pháp lý, nâng cao sức cạnh tranh và hỗ trợ tăng trưởng bền vững cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa, hộ kinh doanh và hợp tác xã.