Khi con tàu từ cửa biển Sông Đốc nhổ neo, rẽ sóng giữa mênh mông nước bạc, một chấm xanh xa xa hiện dần nơi đường chân trời. Đó chính là Hòn Chuối – hòn đảo nhỏ thuộc thị trấn Sông Đốc, huyện Trần Văn Thời, tỉnh Cà Mau, nằm cách đất liền chừng 32 km, được xem là “tiền tiêu” của vùng biển Tây Nam Tổ quốc.
Người ta vẫn nói: nếu chưa từng đặt chân tới Hòn Chuối thì chưa thể cảm nhận hết cái khắc nghiệt mà cũng đầy thi vị của những đảo nhỏ ngoài khơi. Hòn Chuối không ồn ào, không nhiều dịch vụ du lịch như Phú Quốc hay Nam Du. Ở đó chỉ có tiếng sóng vỗ, tiếng gió hú qua vách đá, tiếng chuối rừng xào xạc, và tiếng cười trong trẻo của lũ trẻ đến lớp học tình thương giữa đảo xa.
Chính sự hoang sơ và chân chất ấy đã tạo cho Hòn Chuối một sức hút rất riêng – sức hút của một “vùng trắng” còn ít người biết đến, nhưng lại chứa đựng nhiều câu chuyện kỳ thú, nhiều khát vọng vươn lên.
Vẻ đẹp địa hình: Hòn đảo của rừng và đá
Hòn Chuối có diện tích chỉ khoảng 7 km², nhưng lại mang một dáng dấp rất khác biệt so với nhiều đảo ở vùng biển Tây. Đảo nổi lên như một khối núi đá xanh sẫm, điểm cao nhất gần 170 mét so với mực nước biển.
Quanh đảo, những vách đá dựng đứng, lô nhô tạo thành bức tường thiên nhiên kiên cố. Có nơi vách cao đến vài chục mét, chân sóng ngày đêm đập vào tung bọt trắng xóa. Trên cao, rừng nguyên sinh vẫn còn giữ được vẻ hoang sơ với nhiều cây cổ thụ, dây leo chằng chịt. Giữa rừng, những bụi chuối dại mọc rải rác khắp nơi, có lẽ chính là lý do người xưa đặt tên cho đảo là Hòn Chuối.
Đảo chia thành ba khu vực gọi là gành: Gành Nam, Gành Chướng và Gành Nồm. Tùy mùa gió, cư dân phải di chuyển để sinh sống: mùa gió chướng từ tháng 9 đến tháng 3 âm lịch, người dân tập trung ở Gành Nam; mùa gió nồm từ tháng 3 đến tháng 9, họ lại chuyển về Gành Chướng. Cách sống “du mục trên đảo” ấy là minh chứng rõ nhất cho sự thích nghi của con người trước thiên nhiên khắc nghiệt.
Đi giữa rừng Hòn Chuối, người ta dễ bắt gặp những thân cây rêu phong, những vệt đường mòn dẫn đến hải đăng hay các đồn biên phòng. Từ trên cao phóng tầm mắt, toàn cảnh biển Tây Nam hiện ra bao la, mênh mông, với tàu thuyền ngư dân như những chấm nhỏ nhấp nhô trên sóng bạc.
Cuộc sống cư dân đảo: Bám biển, giữ đảo
Trên đảo hiện có khoảng 50–60 hộ dân, với hơn 200 nhân khẩu. Họ đều là ngư dân, quen nghề biển từ bao đời. Cuộc sống của họ xoay quanh việc đánh bắt thủy hải sản, nuôi cá lồng bè và tận dụng những sản vật của rừng.
Một trong những nghề đang mang lại thu nhập khá cho nhiều hộ là nuôi cá bớp trong lồng bè. Giữa vùng biển quanh đảo, hàng chục lồng nuôi kiên cố nổi lên, bên trong là những con cá bớp to khỏe, có giá trị kinh tế cao. Nhiều gia đình nhờ đó mà từng bước thoát nghèo, thậm chí có của ăn của để.
Thế nhưng, cuộc sống trên đảo không chỉ có màu hồng. Thiếu thốn đủ bề: không điện lưới, không nước ngọt, không đường bộ. Nước sinh hoạt chủ yếu là nước mưa tích trữ, mùa khô thì phải chở từ đất liền ra. Điện dựa vào năng lượng mặt trời, nhưng trời mưa dầm thì cả đảo chìm trong tối tăm.
Trẻ em trên đảo không có trường chính quy. Chúng theo học tại “lớp học tình thương” do thiếu tá biên phòng Trần Bình Phục đảm nhận. Lớp học nằm trong căn nhà nhỏ, bàn ghế chắp vá, bảng viết lấm lem muối gió, nhưng vang lên tiếng ê a đọc chữ, là ánh sáng của tri thức giữa đảo xa. Nhiều em nhờ lớp học này mà biết đọc, biết viết, sau đó theo cha mẹ về đất liền tiếp tục học cao hơn.
Mỗi khi có người bệnh, việc di chuyển là cả một hành trình gian nan. Trên đảo không có trạm y tế, chỉ có quân y của đồn biên phòng sơ cứu ban đầu. Nếu bệnh nặng, phải chờ thuyền lớn, vượt sóng hàng giờ mới vào đất liền. Có những ca bệnh, sự sống mong manh tính bằng phút giây.
Dẫu vậy, cư dân vẫn gắn bó, vẫn chọn bám đảo. Bởi với họ, biển không chỉ là nguồn sống, mà còn là nhà, là không gian để giữ chủ quyền thiêng liêng của Tổ quốc.
Lực lượng nơi đảo xa: Bộ đội – điểm tựa niềm tin
Trên Hòn Chuối hiện diện nhiều lực lượng: biên phòng, hải quân, trạm ra-đa, hải đăng. Những người lính ấy vừa làm nhiệm vụ quốc phòng, vừa là chỗ dựa tinh thần cho dân cư.
Họ chia sẻ từng can nước ngọt, từng viên thuốc, từng tấm chăn khi gió mùa về. Những người lính còn trở thành thầy giáo, thầy thuốc, kỹ sư “tay ngang”, giúp dân sửa lưới, lắp máy, dựng nhà. Trong mắt cư dân, họ là những người thân thực sự.
Ngọn hải đăng Hòn Chuối, cao sừng sững giữa đỉnh đảo, là “mắt thần” soi sáng cho tàu thuyền qua lại. Người gác đèn nơi đây nhiều khi cả năm không về đất liền, sống cùng gió biển, nhưng vẫn kiên trì giữ cho ngọn lửa tín hiệu không bao giờ tắt.
Khó khăn chồng chất: Hành trình tìm sự sống bền vững
Hòn Chuối có tiềm năng, có vẻ đẹp, nhưng cũng là nơi chất chứa muôn vàn thử thách:
- Nước ngọt khan hiếm, mỗi giọt đều quý như vàng.
- Điện chập chờn theo mùa, không ổn định.
- Đường đi hiểm trở, toàn vách đá, không có phương tiện vận chuyển.
- Y tế – giáo dục thiếu thốn, chỉ tồn tại nhờ nỗ lực tự thân của quân dân.
Mỗi lần có dự án xây dựng, vật liệu phải vận chuyển từ đất liền, rồi dùng sức người gùi, khiêng qua hàng trăm bậc đá. Người ta nói vui: xây một căn nhà ở Hòn Chuối, tốn sức bằng xây cả khu phố ở đất liền.
Chính vì thế, cuộc sống nơi đây luôn đòi hỏi sự kiên cường. Những cư dân chọn gắn bó với đảo đều phải chấp nhận hy sinh tiện nghi, chấp nhận sự khắc nghiệt để đổi lấy cái bình yên giữa biển khơi.
Những điểm sáng hi vọng
Dù còn nhiều thiếu thốn, nhưng Hòn Chuối đang từng bước thay đổi.
Các mô hình nuôi cá lồng bè ngày càng được nhân rộng, mở ra triển vọng kinh tế bền vững. Lớp học tình thương ngày càng đông trẻ, mang lại niềm vui cho những người thầy lính đảo. Nhiều đoàn thiện nguyện, tổ chức xã hội đã đến tặng quà, trao sách vở, hỗ trợ nước ngọt, góp phần cải thiện cuộc sống.
Đặc biệt, những năm gần đây, Cà Mau đã có kế hoạch đầu tư cơ sở hạ tầng cho Hòn Chuối: bể chứa nước mưa, hệ thống năng lượng mặt trời, và thí điểm các chương trình phát triển du lịch cộng đồng.
Hòn Chuối – điểm đến của người ưa khám phá
Với những ai mê dịch chuyển, Hòn Chuối chính là một “viên ngọc thô” để khám phá.
Đặt chân lên đảo, du khách có thể:
- Leo núi xuyên rừng để đến hải đăng, ngắm toàn cảnh biển Tây Nam hùng vĩ.
- Tham quan lồng bè cá bớp, trải nghiệm công việc nuôi cá giữa sóng nước.
- Hòa mình với cư dân đảo, ăn bữa cơm cá kho, canh chua giản dị nhưng đậm tình.
- Đón hoàng hôn trên vách đá, nơi mặt trời đỏ rực từ từ chìm xuống mặt biển, để lại vệt sáng vàng cam trải dài đến tận cuối chân trời.
Hòn Chuối không dành cho du lịch nghỉ dưỡng sang trọng, mà dành cho những trái tim khát khao tìm về thiên nhiên nguyên sơ, khao khát sống thật chậm, thật gần với con người và biển cả.
Triển vọng và kiến nghị
Để Hòn Chuối trở thành một điểm sáng trong bức tranh phát triển biển đảo Việt Nam, cần:
- Đầu tư nước và điện: xây dựng hệ thống lọc nước biển thành nước ngọt; mở rộng năng lượng tái tạo để đảm bảo sinh hoạt.
- Cải thiện hạ tầng xã hội: có trạm y tế nhỏ, có trường học chính quy tối thiểu bậc tiểu học.
- Phát triển kinh tế biển: khuyến khích ngư dân nuôi trồng thủy sản, kết nối tiêu thụ sản phẩm; đào tạo kỹ năng bảo quản, chế biến.
- Du lịch bền vững: quy hoạch khoa học, giữ nguyên cảnh quan, không bê tông hóa quá mức; đào tạo cư dân làm dịch vụ du lịch cộng đồng.
-Tăng cường kết nối đất liền – đảo: đầu tư tàu vận chuyển định kỳ, an toàn, để giảm cô lập mùa gió bão.
Hòn đảo của niềm tin
Hòn Chuối – giữa biển Tây Nam, nhỏ bé nhưng bền gan. Ở đó, mỗi giọt nước ngọt là báu vật, mỗi ngọn đèn biển là niềm tin, mỗi lớp học tình thương là tia sáng hy vọng.
Trong sự hoang sơ, Hòn Chuối không chỉ giữ cho mình vẻ đẹp tự nhiên nguyên thủy, mà còn giữ cho Tổ quốc sự vững bền của chủ quyền biển đảo.
Ai một lần đến đây đều mang về ký ức khó quên: ký ức về một hòn đảo đầy thử thách nhưng cũng đầy khát vọng. Hòn Chuối – nơi con người và thiên nhiên cùng hòa nhịp, nơi lòng kiên cường và tình yêu biển đảo được thử thách đến tận cùng.
Tấn Tài