Ảnh minh họa
Nông thôn không còn “thiếu việc, ít tiền”
Trước đây, nông thôn đồng nghĩa với nông nghiệp đơn thuần, nơi người lao động chủ yếu sống dựa vào sản xuất tự cung tự cấp, thu nhập bấp bênh theo mùa vụ. Điều này khiến nhiều người trẻ lựa chọn rời quê như một giải pháp sinh kế duy nhất. Tuy nhiên, sau hơn một thập kỷ triển khai chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới, diện mạo các vùng quê đã có những thay đổi mang tính chất cấu trúc.
Cơ sở hạ tầng được nâng cấp đồng bộ, đường giao thông kết nối thuận tiện hơn, điện - nước - internet được phủ khắp, tạo điều kiện để các hoạt động kinh tế - dịch vụ phát triển. Từ chỗ chỉ có canh tác lúa, nông dân nay có thể phát triển trồng trọt ứng dụng công nghệ cao, chăn nuôi quy mô lớn, làm du lịch cộng đồng, kinh doanh thương mại điện tử hay khởi nghiệp sáng tạo ngay trên chính mảnh đất quê hương. Sự phát triển này không chỉ giúp gia tăng thu nhập tại chỗ, mà còn tạo ra nhiều việc làm mới cho lực lượng lao động trẻ tại địa phương.
Bên cạnh đó, quá trình chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn đang diễn ra rõ rệt. Tỷ trọng lao động trong lĩnh vực nông nghiệp giảm dần, nhường chỗ cho các ngành nghề phi nông nghiệp như thủ công mỹ nghệ, chế biến thực phẩm, thương mại dịch vụ và logistics nông thôn. Những làng nghề truyền thống được khôi phục và hiện đại hóa, các hợp tác xã kiểu mới ra đời, các doanh nghiệp vừa và nhỏ mọc lên tạo nên một hệ sinh thái việc làm đa dạng hơn bao giờ hết.
Giới trẻ quay về quê – xu hướng hay lựa chọn tất yếu?
Không còn bị hút toàn bộ về thành thị, ngày càng nhiều người trẻ lựa chọn ở lại quê hương, hoặc thậm chí từ thành phố trở về, để khởi nghiệp và làm việc. Xu hướng này đặc biệt rõ rệt sau đại dịch COVID-19, khi khái niệm “làm việc từ xa”, “việc làm linh hoạt” trở nên phổ biến, và nhiều người nhận ra rằng sự ổn định và chất lượng sống không nhất thiết phải gắn với đô thị lớn.
Việc giới trẻ không còn “bỏ quê” như trước phản ánh sự thay đổi về nhận thức, khi họ nhìn thấy cơ hội phát triển ngay tại địa phương. Việc làm không còn chỉ là chấp nhận một công việc bất kỳ để có thu nhập, mà là hành trình tìm kiếm sự cân bằng giữa cuộc sống và sự nghiệp. Ở quê, chi phí sinh hoạt thấp, quỹ đất và tài nguyên vẫn còn nhiều dư địa khai thác, cộng với sự hỗ trợ của chính quyền địa phương trong các chương trình khởi nghiệp nông thôn, đang tạo ra lợi thế cạnh tranh rõ rệt.
Đặc biệt, lớp lao động trẻ hiện nay được trang bị kỹ năng công nghệ, tư duy kinh doanh và khả năng kết nối tốt hơn thế hệ trước. Họ không chỉ làm nông mà còn biết “bán nông sản” qua nền tảng số, tạo nội dung quảng bá du lịch làng quê, vận hành kênh thương mại điện tử, hay làm dịch vụ cho chính cộng đồng mình. Sự kết hợp giữa truyền thống và hiện đại đang biến nông thôn thành không gian thử nghiệm lý tưởng cho các mô hình kinh tế mới.
Thị trường lao động nông thôn – tiềm năng chưa được khai mở đúng mức
Dù có nhiều tín hiệu tích cực, thị trường lao động nông thôn vẫn còn không ít rào cản. Một trong những thách thức lớn là chất lượng lao động chưa đồng đều. Dù tỷ lệ người trẻ được đào tạo nghề đã cải thiện, phần lớn lao động nông thôn vẫn chưa qua đào tạo bài bản, thiếu kỹ năng mềm và khả năng thích ứng với công nghệ.
Bên cạnh đó, việc thiếu thông tin thị trường lao động khiến người lao động và nhà tuyển dụng khó gặp nhau. Nhiều doanh nghiệp đầu tư về nông thôn vẫn khó tuyển được lao động có trình độ phù hợp. Ngược lại, người lao động địa phương đôi khi không biết đến các cơ hội việc làm tại chính nơi mình sống.
Ngoài ra, chính sách hỗ trợ việc làm ở khu vực nông thôn vẫn còn dàn trải, thiếu tính hệ thống. Các trung tâm dịch vụ việc làm chủ yếu tập trung tại thành phố lớn, chưa vươn mạnh về tuyến huyện, xã. Hệ thống đào tạo nghề còn chưa gắn kết chặt với nhu cầu thị trường, khiến nhiều khóa học chưa mang lại hiệu quả thiết thực.
Cần chính sách tiếp sức để giữ chân người lao động ở lại quê
Để thị trường lao động nông thôn thật sự trở thành “mảnh đất lành” thu hút và giữ chân người lao động, đặc biệt là người trẻ, cần một chiến lược phát triển đồng bộ và dài hơi. Trước hết, cần tiếp tục đầu tư hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội tại nông thôn, tạo điều kiện để các doanh nghiệp mở rộng sản xuất, dịch vụ tại chỗ. Những chính sách ưu đãi tín dụng, đất đai, thuế cần được thiết kế sát với nhu cầu thực tế của doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ hoạt động tại nông thôn.
Cùng với đó, hệ thống giáo dục nghề nghiệp cần được đổi mới theo hướng linh hoạt, sát với nhu cầu địa phương và thị trường. Các chương trình đào tạo ngắn hạn, đào tạo lại, bồi dưỡng kỹ năng số, kỹ năng quản trị, kỹ năng bán hàng online… nên được triển khai rộng khắp và dễ tiếp cận với người lao động trẻ ở nông thôn.
Đặc biệt, các chính sách an sinh xã hội như bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế, hỗ trợ tìm việc… cần được triển khai hiệu quả hơn ở cấp huyện và xã. Vai trò của trung tâm dịch vụ việc làm cần được mở rộng, với chức năng không chỉ là nơi giới thiệu việc làm mà còn là điểm kết nối đào tạo - khởi nghiệp - thông tin thị trường lao động địa phương.
Sự trỗi dậy của thị trường lao động nông thôn trong giai đoạn xây dựng nông thôn mới không chỉ góp phần giảm tải áp lực đô thị hóa, mà còn mở ra một hướng phát triển bền vững cho lực lượng lao động trẻ. Khi nông thôn không còn là vùng trũng về cơ hội, khi việc làm chất lượng cao có thể tìm thấy ngay tại quê nhà, thì việc “không rời quê để kiếm sống” không chỉ là một xu hướng, mà đang dần trở thành lựa chọn đáng giá của nhiều người trẻ.
Việt Nam đang đứng trước cơ hội quý báu để tái cấu trúc thị trường lao động theo hướng phân bổ đều hơn giữa nông thôn và thành thị. Nếu biết tận dụng cơ hội này, chúng ta không chỉ giữ được nguồn nhân lực trẻ ở lại quê hương, mà còn tạo dựng được một nền kinh tế địa phương năng động, tự chủ và bền vững hơn trong tương lai.