Toàn cảnh buổi họp
Theo nội dung Tờ trình, việc xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Trợ giúp pháp lý (TGPL) được đặt ra nhằm khắc phục những hạn chế tồn tại trong Luật năm 2017; đồng thời cập nhật, điều chỉnh các quy định để đảm bảo tốt hơn quyền tiếp cận TGPL của người dân, phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế – xã hội hiện nay. Mục tiêu của việc sửa đổi còn hướng tới nâng cao tính chuyên nghiệp và hiệu quả của hoạt động TGPL, tạo sự thống nhất, đồng bộ trong hệ thống pháp luật, đáp ứng yêu cầu của tiến trình cải cách tư pháp, cải cách hành chính và mô hình chính quyền địa phương hai cấp.
Trong dự thảo, nhiều nhóm đối tượng được bổ sung vào diện thụ hưởng TGPL nhằm tăng cường bảo vệ các nhóm yếu thế, phù hợp với thông lệ quốc tế và nghĩa vụ của Việt Nam theo các điều ước mà nước ta là thành viên. Cụ thể, dự thảo điều chỉnh diện người được TGPL theo Luật Phòng, chống mua bán người và Luật Tư pháp người chưa thành niên để đảm bảo tính thống nhất pháp lý.
Một số thuật ngữ cũng được sửa đổi cho phù hợp với quy định hiện hành, như thay “nạn nhân trong vụ việc bạo lực gia đình” bằng “người bị bạo lực gia đình trong vụ việc liên quan đến bạo lực gia đình”; sửa cụm “người khuyết tật có khó khăn về tài chính” thành “người khuyết tật”. Việc mở rộng phạm vi người khuyết tật được TGPL (không yêu cầu điều kiện tài chính) nhằm nội luật hóa đầy đủ các cam kết của Việt Nam theo Công ước về quyền của người khuyết tật.
Dự thảo cũng bổ sung diện “người nước ngoài được TGPL theo điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên”, đồng thời mở rộng thêm nhóm “các đối tượng khác theo quy định của pháp luật” để đảm bảo bao quát toàn bộ trường hợp được hưởng TGPL theo hệ thống pháp luật hiện hành.
Nhằm thu hút thêm nguồn nhân lực có trình độ và mở rộng mạng lưới tham gia TGPL, dự thảo điều chỉnh quy định về cộng tác viên TGPL theo hướng rộng hơn. Theo đó, công dân Việt Nam đáp ứng các tiêu chuẩn về phẩm chất đạo đức, có bằng cử nhân luật trở lên, đủ sức khỏe và không thuộc các trường hợp bị kỷ luật, truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc chưa được xóa án tích đều có thể trở thành cộng tác viên TGPL. Quy định mới không còn giới hạn đối tượng như trước đây, vốn chỉ bao gồm trợ giúp viên pháp lý, thẩm phán, kiểm sát viên, điều tra viên, chấp hành viên, thẩm tra viên hoặc các chuyên viên pháp luật đã nghỉ hưu.
Dự thảo Luật cũng đề xuất cho phép cộng tác viên TGPL thực hiện vụ việc tham gia tố tụng và đại diện ngoài tố tụng. Trong bối cảnh nhu cầu TGPL của người dân ngày càng gia tăng, nhất là khi nhiều địa phương đã sáp nhập, quy mô dân số và địa bàn quản lý mở rộng, việc trao thêm thẩm quyền cho cộng tác viên sẽ giúp tăng cường nguồn nhân lực, nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ pháp lý của người dân một cách kịp thời và hiệu quả.