Trong khi chứng khoán Mỹ vẫn lập đỉnh và trái phiếu ổn định, vàng bất ngờ vượt mốc 4.000 USD/ounce, ghi nhận đợt tăng mạnh nhất kể từ cuối thập niên 1970.
Cơn sốt vàng giữa thời bình yên của thị trường
Theo dữ liệu từ Morningstar Direct, chỉ riêng trong tháng 9/2025, các nhà đầu tư – từ quỹ hưu trí, quỹ đầu tư đến nhà đầu tư cá nhân – đã rót tới 9,3 tỷ USD vào các quỹ ETF gắn với vàng. Đây là mức mua vào lớn chưa từng có trong vòng nhiều năm qua.
Thông thường, giá vàng tăng mạnh đồng nghĩa với việc thị trường chứng khoán lao dốc. Trong giai đoạn 1970–1979, khi giá vàng tăng hơn 600% (sau khi điều chỉnh theo lạm phát), chỉ số S&P 500 lại giảm 11%. Tương tự, trong cuộc khủng hoảng tài chính 2008, vàng tăng 37%, còn S&P 500 giảm 23%.
Thế nhưng lần này, kịch bản lại hoàn toàn khác. Khi vàng leo lên đỉnh lịch sử, chỉ số S&P 500 vẫn đạt mức cao kỷ lục vào giữa tuần. Thị trường trái phiếu và đồng USD cũng không cho thấy dấu hiệu khủng hoảng: lợi suất trái phiếu dài hạn của Mỹ gần như đi ngang, còn đồng USD duy trì ổn định sau cú sụt nhẹ hồi tháng 4 khi Tổng thống Donald Trump tuyên bố áp thuế mới lên hàng hóa Trung Quốc.
“Sự chênh lệch giữa giá vàng và thị trường chứng khoán hiện nay là điều gần như chưa từng thấy”, ông Joe Davis, kinh tế trưởng toàn cầu của Vanguard, nhận định với DealBook.
Một nghịch lý khó lý giải
Thị trường trái phiếu – nơi thường phản ứng sớm nhất với rủi ro vĩ mô – vẫn yên ắng. Lợi suất trái phiếu kho bạc Mỹ kỳ hạn dài gần như đi ngang. Đồng USD, sau khi suy yếu nhẹ vào tháng 4 do các gói thuế quan mới của chính quyền Tổng thống Donald Trump, cũng đã ổn định trở lại.
Ông Joe Davis, Kinh tế trưởng toàn cầu của tập đoàn Vanguard, nhận định với chuyên trang DealBook (The New York Times): “Khoảng cách giữa diễn biến của thị trường chứng khoán và giá vàng hiện nay gần như chưa từng có trong lịch sử”.
Còn Ray Dalio, nhà sáng lập quỹ đầu tư huyền thoại Bridgewater Associates, phát biểu tại một hội nghị tài chính rằng: “Vàng an toàn hơn đồng USD”.
Nhận định của Dalio nhanh chóng lan truyền trong giới đầu tư, làm dấy lên làn sóng tranh luận về việc liệu sự trỗi dậy của vàng có đang phản ánh một nỗi lo ngầm về hệ thống tiền tệ toàn cầu.
Giá vàng đang cư xử như thể thế giới đang đứng bên bờ vực của một cuộc khủng hoảng tài chính mới. Tuần qua, kim loại quý này lần đầu tiên trong lịch sử vượt mốc 4.000 USD/ounce, ghi nhận đợt tăng mạnh nhất kể từ cuối thập niên 1970 – một cột mốc khiến giới đầu tư toàn cầu phải ngả mũ.
Từ các nhà đầu tư cá nhân đến các quỹ hưu trí, dòng tiền đổ vào vàng tăng vọt. Theo số liệu của Morningstar Direct, chỉ trong tháng trước, nhà đầu tư đã rót 9,3 tỷ USD vào các quỹ ETF gắn liền với vàng. Tuy nhiên, khác với những lần “chạy vàng” trước đây, thị trường lần này lại không hề có cảm giác hoảng loạn hay bất an.
Hai góc nhìn đối lập: Kẻ bi quan và người lạc quan
Thị trường tài chính toàn cầu đang chia làm hai nửa - một bên bi quan thận trọng, một bên lạc quan đầy hy vọng - khi giá vàng tiếp tục leo thang giữa bức tranh kinh tế đầy mâu thuẫn.
Theo phe bi quan, để giá vàng tăng mạnh như hiện nay, phải có nhiều biến cố cùng xảy ra. Đó là khi trí tuệ nhân tạo (AI) – động lực chủ chốt giúp thị trường chứng khoán Mỹ bay cao suốt hai năm qua – hóa ra chỉ là một “bong bóng” đầu cơ; khi các kênh tăng trưởng khác không thể bù đắp cú hụt từ AI; nhà đầu tư ồ ạt rút khỏi trái phiếu Chính phủ Mỹ, đẩy đồng USD vào thế chịu áp lực; và Cục Dự trữ Liên bang (Fed) buộc phải nới lỏng kiểm soát lạm phát sau khi đánh mất tính độc lập trong điều hành.
Họ cho rằng, trong kịch bản ấy, vàng sẽ là “phao cứu sinh” hiếm hoi. Dẫu vậy, giữ vàng không phải là lựa chọn dễ chịu. Nhà đầu tư huyền thoại Warren Buffett từng nói: “Nếu bạn sở hữu 1 ounce vàng suốt cả đời, đến cuối cùng bạn vẫn chỉ có 1 ounce vàng”, ngụ ý rằng vàng không tạo ra giá trị sinh lời thực.
Thế nhưng, dòng tiền lớn vẫn đổ về kim loại quý này. Ray Dalio, nhà sáng lập quỹ đầu tư Bridgewater Associates, cho rằng vàng “an toàn hơn đồng USD” và khuyến nghị các nhà đầu tư nên phân bổ tới 15% danh mục vào vàng - một sự thay đổi đáng kể so với công thức truyền thống 60/40 (cổ phiếu/trái phiếu).
Trong khi đó, Morgan Stanley cũng đề xuất mô hình 60/20/20, trong đó vàng và trái phiếu có tỷ trọng ngang nhau. “Vàng giờ đây là tài sản chống tổn thương (anti-fragile) tốt hơn trái phiếu Kho bạc”, ông Mike Wilson, Giám đốc đầu tư của ngân hàng này, nhận định tại Diễn đàn Thị trường Toàn cầu của Reuters.
Còn Ken Griffin, nhà sáng lập Citadel Securities, thẳng thắn chia sẻ quan điểm của phe bi quan: “Nhiều người mua vàng tin rằng, vàng giờ đã trở thành nơi trú ẩn an toàn – như cách đồng USD từng được xem trước đây”.
Ở phía đối lập, phe lạc quan lại nhìn thấy trong đợt tăng giá vàng này một phản ứng quá đà của tâm lý đám đông. Họ cho rằng, dù nợ công tại Mỹ và châu Âu ngày càng phình to, AI vẫn sẽ duy trì sức nóng của nền kinh tế, giúp hấp thụ các rủi ro. “Rất nhiều người, trong đó có cả các nhà đầu tư tổ chức lớn, vẫn tin vào kịch bản tươi sáng đó”, Ryan Chahrour, Giáo sư kinh tế tại Đại học Cornell, nhận xét.
Ở góc nhìn thú vị hơn, Robin Brooks – chuyên gia kinh tế cấp cao tại Viện Brookings – ví von: “Thị trường tài chính cũng giống như thời trang - như thể quần ống loe đang quay trở lại”. Theo ông, việc đổ xô mua vàng không hẳn do niềm tin hay nỗi sợ, mà đơn giản chỉ là “hội chứng sợ bỏ lỡ” (FOMO) – một kiểu tâm lý đám đông đặc trưng của giới đầu tư hiện đại.
Thực tế, trong khi nhà đầu tư cá nhân còn đang tranh luận, các ngân hàng trung ương trên khắp thế giới đã âm thầm tích trữ vàng suốt nhiều năm qua, như một tấm lá chắn phòng ngừa rủi ro trước các lệnh trừng phạt của phương Tây và biến động địa chính trị.
Giữa những luồng quan điểm trái chiều, cả giới đầu tư lẫn các nhà hoạch định chính sách đều đang ở thế chờ đợi. “Rồi sẽ có bên đúng”, Giáo sư Chahrour nói. “Hoặc là thị trường đang phản ứng chậm với thực tế mới, hoặc là đà tăng của vàng chỉ là khoảnh khắc ngắn ngủi trước khi hạ nhiệt”, ông nói.
(Theo The New York Times)
Anh Mai