Tòa án Tối cao Mỹ hoài nghi tính hợp pháp của thuế quan của ông Trump
Cả các thẩm phán bảo thủ lẫn tự do đều chất vấn gay gắt Tổng biện lý D. John Sauer, người bảo vệ chính sách thuế quan của ông Trump. Họ đặt nghi vấn về cơ sở pháp lý cho các biện pháp này, vốn bị cho là xâm phạm quyền đánh thuế – một đặc quyền hiến định của Quốc hội.
Các tòa án cấp dưới trước đó đã phán quyết rằng ông Trump không có thẩm quyền theo Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) để áp thuế “có đi có lại” cũng như thuế chống fentanyl đối với hàng nhập khẩu từ Canada, Trung Quốc, Mexico và nhiều đối tác thương mại khác của Mỹ.
Ông Sauer lập luận rằng các mức thuế này “mang tính điều tiết, chứ không phải thuế nhằm tạo nguồn thu”. “Việc thu được tiền là hệ quả ngẫu nhiên”, ông nói trong phần tranh luận miệng trước tòa.
Tuy nhiên, Thẩm phán Sonia Sotomayor phản bác: “Ông nói thuế quan không phải là thuế, nhưng thực tế, chúng chính là thuế. Chúng tạo ra nguồn thu từ công dân Mỹ”. Bà cũng lưu ý rằng từ khi IEEPA được thông qua năm 1977, chưa từng có tổng thống nào dùng đạo luật này để áp thuế ngoại thương – ngoại trừ ông Trump.
Thẩm phán bảo thủ Neil Gorsuch đặt câu hỏi: “Điều gì xảy ra nếu tổng thống phủ quyết mọi nỗ lực của Quốc hội nhằm thu hồi quyền lực này? Về thực tế, Quốc hội không thể lấy lại quyền đã trao cho tổng thống. Đây là quá trình chuyển giao quyền lực một chiều, từ cơ quan đại diện của nhân dân sang nhánh hành pháp”.
Các thẩm phán bảo thủ khác, gồm Chánh án John Roberts, Amy Coney Barrett, Brett Kavanaugh và Samuel Alito, cũng lần lượt chất vấn ông Sauer.
Theo ước tính, các mức thuế này bắt đầu ở ngưỡng 10% với nhiều quốc gia, có thể lên đến 50% với hàng hóa từ Ấn Độ và Brazil. Nếu tiếp tục duy trì, chúng có thể mang lại 3.000 tỷ USD doanh thu bổ sung cho Mỹ đến năm 2035, theo Ủy ban Ngân sách Liên bang có Trách nhiệm.
Cơ quan này cho biết, trong nửa cuối năm tài khóa 2025, chính phủ Mỹ đã thu 151 tỷ USD tiền thuế hải quan – tăng gần 300% so với cùng kỳ năm 2024.
Luật sư Neal Katyal, đại diện cho bên nguyên, mở đầu phần trình bày với lập luận: “Thuế quan chính là thuế. Các nhà lập quốc của chúng ta đã trao quyền đánh thuế duy nhất cho Quốc hội”.
Ông Katyal nói thêm: “Chúng tôi không cho rằng IEEPA cho phép phá vỡ toàn bộ cấu trúc thuế quan toàn cầu như thế này”.
Khi Chánh án Roberts hỏi liệu thuế quan có liên quan đến quyền của tổng thống trong việc điều hành chính sách đối ngoại hay không, ông Katyal thừa nhận “thuế quan có hàm ý chính trị đối ngoại”, song nhấn mạnh rằng Hiến pháp đã giao quyền đánh thuế cho Quốc hội.
Ông cũng chỉ ra rằng dù Nhà Trắng nói áp thuế để xử lý thâm hụt thương mại, song ông Trump vẫn đánh thuế 39% đối với hàng nhập từ Thụy Sĩ, một đồng minh có thặng dư thương mại với Mỹ. “Chưa có tổng thống nào làm điều đó trước đây”, ông nói.
Phiên tranh luận kéo dài hơn 2 tiếng rưỡi, song Tòa án Tối cao chưa đưa ra phán quyết và hiện chưa rõ thời điểm công bố. Chính quyền Trump đã đề nghị tòa ra quyết định sớm, do nếu tuyên thuế quan là bất hợp pháp, Mỹ có thể phải hoàn trả 750 tỷ USD hoặc hơn, theo Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent – người trực tiếp dự phiên tòa.
Trong bài đăng trên mạng X sau đó, ông Bessent cho biết Tổng biện lý Sauer “đã trình bày các luận điểm mạnh mẽ, thuyết phục về sự cần thiết phải sử dụng thẩm quyền thuế theo IEEPA để đối phó các tình huống khẩn cấp”. Ông đồng thời chỉ trích luật sư bên nguyên Neal Katyal và Benjamin Gutman “thiếu hiểu biết kinh tế” khi cho rằng tổng thống có thể áp đặt lệnh cấm vận hoặc hạn ngạch mà không ảnh hưởng đến doanh thu chính phủ.
Vụ kiện này được xem là một phép thử pháp lý quan trọng đối với ông Trump, người đã giành được một số phán quyết thuận lợi từ Tòa án Tối cao trong nhiệm kỳ thứ hai của mình.
Doanh nhân Victor Owen Schwartz – chủ công ty nhập khẩu rượu vang và là một trong các nguyên đơn – nói sau phiên điều trần: “Suốt gần 40 năm, gia đình tôi đã xây dựng doanh nghiệp này từ con số không. Giờ đây, những mức thuế ấy đang đe dọa mọi thành quả chúng tôi đạt được”.
“Cần nói rõ: thuế quan này không do các chính phủ nước ngoài trả”, ông nói. “Chính các doanh nghiệp Mỹ như chúng tôi, cùng người tiêu dùng Mỹ, đang phải gánh toàn bộ hóa đơn cho hàng tỷ USD mà chính phủ thu mỗi tháng”.
Ông nhấn mạnh: “Không giống như các mức thuế do Quốc hội thông qua mà doanh nghiệp có thể lên kế hoạch, những thuế quan mới này hoàn toàn tùy tiện, khó lường và gây hại cho kinh doanh”.
Về phần mình, Tổng thống Trump khẳng định thuế quan là “công cụ bảo vệ kinh tế và người dân Mỹ”, đồng thời khuyến khích doanh nghiệp sản xuất trong nước.
Trên mạng xã hội Truth Social, ông viết: “Phiên tòa Tối cao ngày mai là vấn đề sống còn với đất nước chúng ta. Nếu thắng, nước Mỹ sẽ có được an ninh tài chính và quốc gia công bằng, mạnh mẽ. Nếu thua, chúng ta gần như không còn khả năng tự vệ trước các quốc gia đã lợi dụng chúng ta suốt nhiều năm qua”.
Theo ông Trump, “một phần quan trọng của thành công kinh tế Mỹ hiện nay – bao gồm việc thị trường chứng khoán liên tục lập kỷ lục – là nhờ vào an ninh kinh tế do các mức thuế quan và thỏa thuận thương mại tạo ra”.
Anh Mai