Giáo dục – quốc sách hàng đầu, động lực then chốt cho phát triển đất nước
Trong suốt tiến trình cách mạng, Đảng và Nhà nước ta luôn khẳng định: giáo dục và đào tạo, cùng với khoa học và công nghệ, là quốc sách hàng đầu. Từ sau Đổi mới, nhiều chủ trương lớn đã được triển khai, mang lại những kết quả quan trọng: tỷ lệ người biết chữ được nâng cao; mạng lưới trường lớp phát triển rộng khắp; giáo dục mầm non, phổ thông, đại học, nghề nghiệp đều đạt những bước tiến mới; Việt Nam nằm trong nhóm 21 quốc gia sớm đạt mục tiêu phát triển bền vững của Liên hợp quốc về "giáo dục chất lượng" vào năm 2030.
Tuy nhiên, bên cạnh thành tựu, giáo dục vẫn đối diện nhiều khó khăn, hạn chế. Chất lượng giáo dục chưa đồng đều, sự chênh lệch giữa vùng miền còn lớn; hệ thống cơ sở giáo dục nghề nghiệp và đại học phát triển manh mún; tình trạng bệnh thành tích, học để lấy bằng cấp thay vì thực lực vẫn tồn tại. Đặc biệt, trong bối cảnh toàn cầu bước vào kỷ nguyên số và trí tuệ nhân tạo, giáo dục Việt Nam đứng trước yêu cầu cấp bách phải đổi mới, để không tụt hậu và để góp phần xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao, nhân tài khoa học – công nghệ cho sự nghiệp phát triển quốc gia.
Nghị quyết số 71-NQ/TW ra đời từ những yêu cầu đó, thể hiện quyết tâm chính trị mạnh mẽ của Đảng trong việc coi giáo dục thực sự là nền tảng, động lực cho công cuộc kiến tạo Việt Nam hùng cường, thịnh vượng.
Quan điểm chỉ đạo: Lấy người học làm trung tâm, nhà giáo làm động lực, giáo dục công bằng – toàn diện – hội nhập
Nghị quyết khẳng định: phát triển giáo dục và đào tạo là sự nghiệp của Đảng, Nhà nước và của toàn dân. Nhà nước giữ vai trò kiến tạo, định hướng chiến lược, bảo đảm nguồn lực và công bằng trong giáo dục; đồng thời khơi dậy truyền thống hiếu học, xây dựng xã hội học tập, khuyến khích phong trào tự học, học tập suốt đời.
Một điểm nhấn quan trọng là Nghị quyết đặt người học ở vị trí trung tâm của quá trình giáo dục; coi nhà giáo là động lực quyết định chất lượng; khẳng định "thầy ra thầy, trò ra trò" trong cả đạo đức, nhân cách và tri thức. Đồng thời, giáo dục phải gắn kết hài hòa: toàn dân – tinh hoa, toàn diện – chuyên sâu, dân tộc – toàn cầu.
Phương châm "học đi đôi với hành", "lý thuyết gắn với thực tiễn", "nhà trường gắn liền với xã hội" tiếp tục được nhấn mạnh, phù hợp với yêu cầu phát triển lực lượng lao động có kỹ năng cao, đủ sức cạnh tranh trong nền kinh tế số và hội nhập quốc tế.
Mục tiêu chiến lược: Đột phá về tiếp cận, chất lượng và hội nhập quốc tế
Đến năm 2030
- Hoàn thành phổ cập mầm non cho trẻ 3–5 tuổi, giáo dục bắt buộc hết THCS.
- Ít nhất 80% trường phổ thông đạt chuẩn quốc gia, 85% thanh thiếu niên hoàn thành THPT.
- 20% cơ sở giáo dục đại học đạt chuẩn tương đương các nước phát triển châu Á; 8 trường đại học vào nhóm 200 đại học hàng đầu châu Á, 1 trường thuộc nhóm 100 hàng đầu thế giới trong một số lĩnh vực.
- Chỉ số giáo dục đóng góp vào HDI đạt trên 0,8, bất bình đẳng giáo dục giảm xuống dưới 10%.
Đến năm 2035
- Hoàn thành phổ cập THPT trên phạm vi toàn quốc.
- Có ít nhất 2 đại học thuộc nhóm 100 trường hàng đầu thế giới.
Tầm nhìn 2045
- Việt Nam có hệ thống giáo dục hiện đại, công bằng, chất lượng, thuộc nhóm 20 quốc gia hàng đầu thế giới.
- Ít nhất 5 cơ sở giáo dục đại học nằm trong nhóm 100 trường hàng đầu thế giới ở một số lĩnh vực.
- Mọi người dân đều có cơ hội học tập suốt đời, góp phần xây dựng Việt Nam thành nước phát triển, thu nhập cao.
Nhiệm vụ và giải pháp trọng tâm
Nghị quyết số 71-NQ/TW đưa ra hệ thống nhiệm vụ, giải pháp toàn diện, trong đó có một số đột phá lớn:
1. Nâng cao nhận thức, đổi mới tư duy lãnh đạo và quản trị giáo dục
- Toàn hệ thống chính trị quán triệt sâu sắc tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng về giáo dục.
- Chuyển từ tư duy quản lý hành chính sang quản trị hiện đại, kiến tạo phát triển, hành động quyết liệt.
- Bí thư cấp ủy đồng thời là người đứng đầu cơ sở giáo dục công lập, tăng cường sự lãnh đạo toàn diện của Đảng.
2. Đổi mới thể chế, chính sách đặc thù cho giáo dục
- Ưu đãi vượt trội đối với đội ngũ nhà giáo: nâng phụ cấp ưu đãi nghề, đặc biệt cho vùng khó khăn, biên giới, hải đảo.
- Hoàn thiện cơ chế tự chủ cho các cơ sở giáo dục đại học, giáo dục nghề nghiệp.
- Chi ngân sách cho giáo dục đạt tối thiểu 20% tổng chi NSNN; ưu tiên cho đại học và nghiên cứu.
- Thành lập Quỹ học bổng quốc gia, khuyến khích đào tạo nhân tài, nhất là trong các ngành khoa học cơ bản, kỹ thuật, công nghệ.
3. Giáo dục toàn diện đức – trí – thể – mỹ
- Xây dựng hệ giá trị con người Việt Nam thời đại mới, đưa vào chương trình ở tất cả các cấp học
- Ngăn chặn bạo lực học đường, ma túy học đường; nâng cao dinh dưỡng và thể chất học sinh.
- Phát triển văn hóa học đường, đề cao đạo đức nghề nghiệp nhà giáo.
4. Chuyển đổi số và ứng dụng trí tuệ nhân tạo
- Xây dựng nền tảng giáo dục số quốc gia, phát triển trường học thông minh, lớp học số.
- Đưa năng lực số và trí tuệ nhân tạo vào chương trình học; khuyến khích doanh nghiệp, trường đại học tham gia đào tạo.
- Phát triển hệ thống dữ liệu giáo dục kết nối với thị trường lao động.
5. Đầu tư cho mầm non, phổ thông – nền tảng hình thành nhân cách
- Thực hiện phổ cập mầm non 3–5 tuổi; bảo đảm đủ giáo viên, cơ sở vật chất.
- Tăng cường giáo dục STEM/STEAM, ngoại ngữ, kỹ năng mềm; hướng tới đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học.
- Cung cấp một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc, tiến tới miễn phí sách giáo khoa cho toàn bộ học sinh từ năm 2030.
6. Cải cách giáo dục nghề nghiệp
- Bổ sung cấp trung học nghề, tương đương THPT, để đa dạng hóa lộ trình học tập.
- Liên kết chặt chẽ giữa nhà trường – doanh nghiệp, đào tạo theo nhu cầu thị trường lao động.
- Đầu tư trọng điểm cho các trường nghề chất lượng cao, đạt chuẩn quốc tế.
7. Hiện đại hóa giáo dục đại họ
- Tái cấu trúc hệ thống đại học, sáp nhập viện nghiên cứu, xây dựng 3–5 đại học tinh hoa theo mô hình nghiên cứu đẳng cấp quốc tế.
- Đầu tư mạnh vào phòng thí nghiệm, trung tâm nghiên cứu, hạ tầng công nghệ.
- Thu hút 2.000 giảng viên giỏi từ nước ngoài; khuyến khích khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo trong trường đại học.
- Cải cách tuyển sinh, kiểm soát chuẩn đầu vào và đầu ra, tăng chất lượng đào tạo tiến sĩ.
8. Hợp tác và hội nhập quốc tế sâu rộng
- Thúc đẩy ký kết các hiệp định giáo dục, khoa học, công nghệ với các quốc gia phát triển.
- Khuyến khích thành lập các viện nghiên cứu, chương trình liên kết đào tạo xuyên biên giới.
- Mở rộng giảng dạy tiếng Việt, lan tỏa văn hóa, truyền thống dân tộc ra thế giới.
Tổ chức thực hiện: Trách nhiệm toàn hệ thống chính trị và toàn xã hội
Để Nghị quyết đi vào cuộc sống, Bộ Chính trị yêu cầu:
- Đảng ủy Quốc hội: rà soát, hoàn thiện pháp luật, bố trí nguồn lực.
- Đảng ủy Chính phủ: xây dựng Chương trình hành động, triển khai ngay từ năm học 2025–2026.
- Mặt trận Tổ quốc và đoàn thể: vận động Nhân dân tham gia, giám sát, phản biện xã hội.
- Ban Tuyên giáo, Ban Dân vận: đẩy mạnh tuyên truyền, tạo sự đồng thuận.
- Các tỉnh ủy, thành ủy: cụ thể hóa, bảo đảm nguồn lực tại địa phương.
Ý nghĩa lịch sử của Nghị quyết số 71-NQ/TW
Có thể khẳng định, Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị không chỉ là một văn kiện định hướng phát triển ngành giáo dục, mà còn là chiến lược đột phá cho sự phát triển bền vững của đất nước trong kỷ nguyên mới.
Trong bối cảnh Việt Nam đang đặt mục tiêu trở thành nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045, thì xây dựng con người – nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao, nhân tài khoa học công nghệ – chính là chìa khóa quyết định. Giáo dục phải trở thành động lực mạnh mẽ, bệ phóng cho khát vọng hùng cường dân tộc.
Nghị quyết số 71-NQ/TW thể hiện tầm nhìn chiến lược, khát vọng đổi mới, tinh thần quyết liệt của Đảng trong việc kiến tạo một nền giáo dục hiện đại, hội nhập, công bằng và toàn diện. Đây sẽ là cơ sở để khơi dậy tinh thần hiếu học, trách nhiệm của mỗi người dân, để toàn xã hội chung tay chăm lo sự nghiệp "trồng người", đưa Việt Nam bước vào nhóm các quốc gia phát triển, có vị thế xứng đáng trên trường quốc tế.
Tấn Tài