Để thực hiện hiệu quả nhiệm vụ này, cần phát huy vai trò lãnh đạo của tổ chức đảng trong các nhà trường quân đội. Nâng cao năng lực lãnh đạo của tổ chức đảng là điều kiện tiên quyết, bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện, tuyệt đối của Đảng trong quá trình chuyển đổi số và xây dựng nhà trường quân đội thông minh.
Bài viết phân tích mối quan hệ giữa chuyển đổi số và nâng cao năng lực lãnh đạo của tổ chức đảng trong các nhà trường quân đội; làm rõ những yêu cầu, nội dung và giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao năng lực lãnh đạo của tổ chức đảng, đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà trường quân đội thông minh trong tình hình mới.
1. Mở đầu
Chuyển đổi số là xu thế khách quan của sự phát triển, đang đặt ra yêu cầu cấp thiết đối với mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, trong đó có giáo dục – đào tạo và xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân. Trong Quân đội, chuyển đổi số không chỉ là điều kiện để hiện đại hóa phương thức huấn luyện, quản lý và điều hành, mà còn là động lực tạo chuyển biến căn bản trong xây dựng nhà trường quân đội theo hướng thông minh, tích hợp công nghệ, chính quy và kỷ luật. Từ đó, hình thành mô hình nhà trường quân đội hiện đại, đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại – tiến tới hiện đại hóa toàn diện theo Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị, trong đó xác định: "Phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là đột phá quan trọng hàng đầu, là động lực chính để phát triển nhanh lực lượng sản xuất hiện đại, hoàn thiện quan hệ sản xuất, đổi mới phương thức quản trị quốc gia..." .
Để thực hiện hiệu quả nhiệm vụ này, cần phát huy vai trò lãnh đạo của tổ chức đảng trong các nhà trường quân đội. Nâng cao năng lực lãnh đạo của tổ chức đảng là điều kiện tiên quyết, bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện, tuyệt đối của Đảng trong quá trình chuyển đổi số và xây dựng nhà trường quân đội thông minh. Nghị quyết số 3488-NQ/QUTW ngày 29/1/2025 của Quân ủy Trung ương đã nhấn mạnh: "Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong Quân đội; xác định đây là nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt trong quá trình xây dựng Quân đội hiện đại" .
Thực tiễn cho thấy, trong quá trình chuyển đổi số, nhiều tổ chức đảng tại các nhà trường quân đội còn lúng túng trong định hướng chiến lược, thiếu chiều sâu trong tổ chức thực hiện, chưa phát huy được vai trò trung tâm lãnh đạo về chính trị – tư tưởng – tổ chức trong toàn bộ tiến trình đổi mới mô hình nhà trường. Sự thiếu gắn kết giữa chủ trương của tổ chức đảng với các hoạt động đổi mới quản lý, đổi mới phương pháp dạy học, ứng dụng công nghệ… đặt ra yêu cầu cần tiếp cận vấn đề nâng cao năng lực lãnh đạo của tổ chức đảng từ góc nhìn mới, biện chứng và có hệ thống.
Xuất phát từ yêu cầu lý luận và thực tiễn đó, bài viết tập trung làm rõ nội dung, vai trò và những yếu tố cấu thành năng lực lãnh đạo của tổ chức đảng trong nhà trường quân đội hiện nay; phân tích mối quan hệ giữa nâng cao năng lực lãnh đạo với quá trình chuyển đổi số trong xây dựng nhà trường quân đội thông minh; từ đó đề xuất các giải pháp chủ yếu nhằm phát huy vai trò của tổ chức đảng, bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện, xuyên suốt và hiệu quả trong quá trình hiện đại hóa mô hình nhà trường quân đội trong tình hình mới.
2. Cơ sở lý luận
2.1. Một số khái niệm công cụ
Chuyển đổi số trong giáo dục và nhà trường quân đội
Chuyển đổi số là quá trình tích hợp toàn diện công nghệ số vào mọi lĩnh vực hoạt động nhằm thay đổi phương thức vận hành, quản trị, ra quyết định và cung cấp dịch vụ. Trong lĩnh vực giáo dục – đào tạo quân sự, chuyển đổi số không chỉ dừng lại ở việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học mà còn bao hàm việc tái cấu trúc mô hình đào tạo, cơ cấu tổ chức, quy trình quản lý và môi trường học tập, hướng đến xây dựng nhà trường quân đội thông minh.
Theo Bộ Quốc phòng, mô hình nhà trường quân đội thông minh là mô hình "kết hợp chặt chẽ giữa nền tảng chính trị – tư tưởng, bản sắc văn hóa quân sự với năng lực số hóa quản trị, đào tạo, đánh giá và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ nhiệm vụ quốc phòng, an ninh". Đặc trưng của mô hình này bao gồm: ứng dụng học liệu số, quản lý điều hành qua nền tảng số, tích hợp hệ thống dữ liệu huấn luyện, xây dựng giảng đường thông minh, và thúc đẩy nghiên cứu khoa học – công nghệ trong đào tạo quân sự.
Năng lực lãnh đạo của tổ chức đảng
Năng lực lãnh đạo của tổ chức đảng là tổng hợp các yếu tố thể hiện khả năng định hướng chính trị – tư tưởng, tổ chức thực hiện, kiểm tra – giám sát và bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện của tổ chức đảng đối với một đơn vị, lĩnh vực hay nhiệm vụ cụ thể. Trong điều kiện chuyển đổi số, năng lực này cần được mở rộng theo hướng thích ứng với môi trường công nghệ số, đổi mới phương thức lãnh đạo, và nâng cao khả năng tổ chức, điều phối, phản ứng chiến lược trong bối cảnh số hóa.
Tổ chức đảng trong nhà trường quân đội có vị trí đặc biệt – vừa là trung tâm chính trị, vừa là lực lượng lãnh đạo toàn diện. Hồ Chí Minh từng nhấn mạnh: "Cán bộ là cái gốc của mọi công việc... Muốn việc thành công hay thất bại đều do cán bộ tốt hay kém" – và trong điều kiện mới, năng lực lãnh đạo của tổ chức đảng càng cần thể hiện qua năng lực thích ứng công nghệ, định hướng chiến lược số, kiểm soát tư tưởng trong không gian mạng, và giữ vững nguyên tắc tổ chức – sinh hoạt đảng trong môi trường phi truyền thống.
2.2. Mối quan hệ biện chứng giữa chuyển đổi số và năng lực lãnh đạo của tổ chức đảng
Chuyển đổi số và năng lực lãnh đạo của tổ chức đảng trong nhà trường quân đội hiện nay có mối quan hệ hai chiều, tương tác chặt chẽ và mang tính chất biện chứng. Một mặt, chuyển đổi số tạo ra bối cảnh, phương thức và công cụ mới cho hoạt động lãnh đạo, từ đó buộc tổ chức đảng phải điều chỉnh cách tiếp cận, đổi mới tư duy và nâng cao năng lực thực tiễn. Mặt khác, chính năng lực lãnh đạo của tổ chức đảng lại quyết định chất lượng, tốc độ và tính định hướng của quá trình chuyển đổi số trong môi trường quân sự - giáo dục.
Thứ nhất, chuyển đổi số đòi hỏi tổ chức đảng phải đổi mới tư duy lãnh đạo. Tư duy lãnh đạo truyền thống dựa vào trực giác, kinh nghiệm và mệnh lệnh hành chính không còn đủ khả năng đáp ứng yêu cầu mới. Tổ chức đảng cần xây dựng tư duy chiến lược dựa trên dữ liệu, có khả năng đánh giá rủi ro công nghệ, năng lực hoạch định kế hoạch chuyển đổi trên nền tảng số, và biết khai thác công cụ công nghệ phục vụ mục tiêu chính trị – tư tưởng.
Thứ hai, chuyển đổi số làm thay đổi môi trường sinh hoạt và phương thức ra nghị quyết, kiểm tra – giám sát trong tổ chức đảng. Sinh hoạt chi bộ qua nền tảng số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong phân tích dữ liệu đảng viên, lưu trữ văn kiện điện tử… đang tạo ra không gian lãnh đạo mới. Điều này đòi hỏi tổ chức đảng phải xác lập các nguyên tắc hành xử phù hợp với môi trường số, vừa bảo đảm kỷ luật đảng, vừa thích ứng linh hoạt với nền tảng công nghệ.
Thứ ba, tổ chức đảng có vai trò dẫn dắt chính trị, tạo đồng thuận và điều tiết các mối quan hệ trong quá trình chuyển đổi. Nếu không có sự lãnh đạo đúng đắn, chuyển đổi số dễ sa vào hình thức, đầu tư phân tán, mất kiểm soát chính trị – tư tưởng hoặc thậm chí dẫn đến lệ thuộc công nghệ một cách thụ động. Như C. Mác từng cảnh báo: "Công cụ sản xuất mới không bao giờ đơn thuần là trung lập; chúng luôn mang theo một cách tổ chức xã hội mới". Tổ chức đảng cần đóng vai trò trung tâm điều tiết, kiểm soát và định hướng tiến trình này, bảo đảm tính cách mạng, dân chủ và bền vững.
2.3. Yêu cầu mới đặt ra đối với năng lực lãnh đạo của tổ chức đảng trong nhà trường quân đội thông minh
Thứ nhất, năng lực lãnh đạo của tổ chức đảng phải chuyển từ bị động thích ứng sang chủ động dẫn dắt chuyển đổi số. Trong bối cảnh chuyển đổi số không còn là lựa chọn mà là yêu cầu sống còn, tổ chức đảng phải là lực lượng tiên phong, xây dựng kế hoạch, định hướng chính trị, tổ chức nhân lực và bảo đảm toàn diện quá trình đổi mới mô hình nhà trường.
Thứ hai, năng lực định hướng chính trị – tư tưởng cần được nâng tầm để kiểm soát nhận thức cán bộ, giảng viên, học viên trong không gian số. Với sự đa dạng thông tin và nguy cơ bị tác động bởi các nguồn phi chính thống, tổ chức đảng phải tạo ra cơ chế bảo vệ nền tảng tư tưởng, định hướng dư luận nội bộ, đồng thời giáo dục nâng cao bản lĩnh chính trị, kỹ năng phản biện và khả năng miễn nhiễm thông tin sai lệch cho cán bộ, đảng viên. Hồ Chí Minh từng căn dặn: "Muốn lãnh đạo tốt phải học, phải hiểu rõ tình hình, phải gần gũi quần chúng" – trong thời đại số, điều đó đồng nghĩa với hiểu rõ công nghệ, nắm chắc dữ liệu, làm chủ truyền thông nội bộ và tạo dựng văn hóa mạng tích cực.
Thứ ba, tổ chức đảng cần nâng cao năng lực tổ chức thực tiễn – tức khả năng chuyển hóa chủ trương thành hành động, kết nối giữa chỉ đạo và triển khai, điều phối giữa lực lượng đảng – chính quyền – chuyên môn trong nhà trường. Trong nhà trường quân đội thông minh, tổ chức đảng phải bảo đảm sự hài hòa giữa đổi mới công nghệ và giữ vững truyền thống, giữa sáng tạo kỹ thuật và chuẩn mực kỷ luật, giữa đổi mới phương pháp dạy học và giữ gìn nguyên tắc lãnh đạo toàn diện.
Thứ tư, năng lực giám sát – phản biện của tổ chức đảng cũng cần được hiện đại hóa. Thay vì chỉ sử dụng biện pháp hành chính, kiểm tra thủ công, tổ chức đảng cần ứng dụng công nghệ để theo dõi hoạt động chuyển đổi số, kiểm soát chất lượng và phát hiện sớm những lệch lạc về tư tưởng, vi phạm quy chế hoặc biểu hiện suy thoái. Việc đánh giá tổ chức đảng, đảng viên cũng cần tích hợp tiêu chí về ứng xử văn hóa trên mạng, năng lực tổ chức sinh hoạt số, đạo đức công nghệ và trách nhiệm chính trị trong không gian số.
Thứ năm, yêu cầu mới còn đòi hỏi tổ chức đảng phải phát triển năng lực tự học, tự điều chỉnh, thích ứng nhanh. Trong khi môi trường số biến đổi liên tục, nếu không đổi mới tư duy, không cập nhật kiến thức và công nghệ, tổ chức đảng dễ trở thành lực cản thay vì động lực của quá trình chuyển đổi. Vì vậy, chính đội ngũ cấp ủy phải là hạt nhân đổi mới, gương mẫu trong học tập, trong tổ chức và trong thực hiện chuyển đổi số, làm gương để lan tỏa tinh thần tiến bộ trong toàn đơn vị.
Tóm lại, cơ sở lý luận chỉ ra rằng, năng lực lãnh đạo của tổ chức đảng trong xây dựng nhà trường quân đội thông minh không thể chỉ dựa vào nền tảng truyền thống mà cần được kiến tạo mới từ tư duy, phương pháp đến công cụ, trên cơ sở vẫn giữ vững nguyên tắc của Đảng. Chính chuyển đổi số là cơ hội để tổ chức đảng phát huy vai trò hạt nhân chính trị, trung tâm đổi mới, là nơi kết nối lý luận Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh với thực tiễn hiện đại hóa Quân đội trong kỷ nguyên số.
Thực tiễn triển khai chuyển đổi số trong các học viện, trường sĩ quan quân đội hiện nay cho thấy sự chuyển biến tích cực bước đầu trong nhận thức và hành động của cấp ủy, tổ chức đảng. Nhiều nhà trường đã bước đầu hình thành mô hình lớp học thông minh, số hóa hệ thống tài liệu giảng dạy, sử dụng nền tảng học trực tuyến, đồng thời tích hợp dữ liệu điều hành huấn luyện. Một số tổ chức đảng đã chủ động ban hành nghị quyết, kế hoạch chuyên đề về chuyển đổi số, bước đầu khẳng định vai trò dẫn dắt chính trị trong quá trình hiện đại hóa mô hình nhà trường.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả tích cực, vẫn còn những tồn tại đặt ra thách thức không nhỏ đối với tổ chức đảng. Một bộ phận cấp ủy chưa theo kịp yêu cầu tư duy số; còn biểu hiện bị động, ngại đổi mới, thiếu nền tảng kiến thức công nghệ để chỉ đạo hiệu quả. Việc lồng ghép chuyển đổi số vào chương trình công tác đảng còn hình thức, thiếu chiều sâu. Công tác kiểm tra, giám sát trong môi trường số chưa được quan tâm đúng mức, dẫn đến tình trạng triển khai thiếu đồng bộ giữa các đơn vị, bộ phận chuyên môn và tổ chức chính trị.
Đáng chú ý, trong khi chuyển đổi số diễn ra ngày càng sâu rộng, một số tổ chức đảng vẫn duy trì phương thức lãnh đạo thủ công, mang tính truyền thống, dẫn tới sự lúng túng trong định hướng tư tưởng – chính trị trước các biểu hiện lệch chuẩn trong môi trường số. Nếu không kịp thời khắc phục, tổ chức đảng sẽ đứng trước nguy cơ tụt hậu, giảm vai trò dẫn dắt, định hướng trong giai đoạn nhà trường quân đội chuyển mình mạnh mẽ theo hướng thông minh và hiện đại. Chính vì vậy, việc đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực lãnh đạo của tổ chức đảng trong điều kiện chuyển đổi số là một yêu cầu khách quan, cấp thiết hiện nay.
4. Giải pháp nâng cao năng lực lãnh đạo của tổ chức đảng trong chuyển đổi số gắn với xây dựng nhà trường quân đội thông minh
4.1. Nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cấp ủy, tổ chức đảng, cán bộ chủ trì các cấp
Nhận thức đúng đắn và đầy đủ về vai trò của tổ chức đảng trong quá trình chuyển đổi số là tiền đề căn bản để xây dựng thành công mô hình nhà trường quân đội thông minh. Trong bối cảnh hiện nay, khi các nhà trường đang đẩy mạnh hiện đại hóa mô hình quản trị, đào tạo và điều hành trên nền tảng số, việc xác lập vai trò định hướng, lãnh đạo toàn diện của tổ chức đảng lại càng trở nên cấp thiết và có ý nghĩa chiến lược.
Trên thực tế, còn không ít cấp ủy, cán bộ chủ trì các cấp chưa nắm bắt được toàn diện yêu cầu đặt ra từ môi trường số, dẫn tới tư duy lãnh đạo chưa theo kịp tốc độ đổi mới. Do đó, việc nâng cao nhận thức phải được tổ chức đồng bộ, bài bản, gắn với công tác giáo dục chính trị tư tưởng, phổ biến nghị quyết, chỉ thị của Đảng và Quân đội về chuyển đổi số và xây dựng nhà trường thông minh. Đặc biệt, cần xác lập rõ nguyên tắc: chuyển đổi số là yêu cầu chính trị, không chỉ là vấn đề kỹ thuật.
Tổ chức đảng cần đưa nội dung chuyển đổi số và xây dựng nhà trường thông minh vào chương trình sinh hoạt định kỳ, đồng thời đánh giá năng lực tư duy số, trách nhiệm chính trị của từng cán bộ, đảng viên. Cán bộ chủ trì cần gương mẫu, chủ động học hỏi, tiếp cận công nghệ mới và có khả năng dẫn dắt tổ chức đảng thích ứng với môi trường hoạt động mới. Việc đổi mới nhận thức phải gắn liền với đổi mới hành động, từ đó tạo ra chuyển biến thực chất trong tổ chức và lãnh đạo các mặt công tác.
Nâng cao nhận thức và trách nhiệm không chỉ để hiểu, mà là để hành động đúng, trúng và hiệu quả trong tiến trình xây dựng nhà trường quân đội thông minh – một mô hình đào tạo chính trị, quân sự hiện đại, tích hợp số hóa, và gắn kết chặt chẽ với mục tiêu bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.
4.2. Đổi mới phương thức lãnh đạo của tổ chức đảng trong môi trường số
Trong bối cảnh xây dựng nhà trường quân đội thông minh, phương thức lãnh đạo truyền thống của tổ chức đảng cần được đổi mới toàn diện theo hướng hiện đại, linh hoạt và tích hợp số hóa. Không chỉ dừng lại ở việc ban hành nghị quyết và chỉ đạo bằng hành chính mệnh lệnh, tổ chức đảng phải chủ động áp dụng các công cụ số vào quá trình điều hành, giám sát và đánh giá kết quả thực hiện.
Cần chuyển từ mô hình lãnh đạo phân tán sang lãnh đạo tích hợp, trong đó các cấp ủy sử dụng nền tảng công nghệ để tổ chức sinh hoạt đảng, phổ biến chủ trương, giám sát tiến độ triển khai nhiệm vụ. Các hệ thống quản trị dữ liệu, dashboard chính trị – chuyên môn – tư tưởng cần được xây dựng để hỗ trợ cấp ủy đánh giá thực chất, kịp thời đưa ra chỉ đạo chiến lược phù hợp. Đây chính là một trụ cột quan trọng trong mô hình nhà trường thông minh – nơi mọi quyết định đều dựa trên dữ liệu minh bạch, chính xác.
Đổi mới phương thức lãnh đạo còn gắn liền với việc tăng cường tính dân chủ trong sinh hoạt chính trị, mở rộng phản biện nội bộ, khuyến khích tư duy đổi mới, sáng tạo trong đảng viên. Cấp ủy các cấp cần coi chuyển đổi số là công cụ đắc lực để nâng cao hiệu lực lãnh đạo chính trị, đồng thời giảm tải quy trình hành chính, tiết kiệm nguồn lực và nâng cao năng suất tổ chức.
Như vậy, đổi mới phương thức lãnh đạo là giải pháp chiến lược, không chỉ tạo bước đột phá trong xây dựng tổ chức đảng hiện đại mà còn góp phần hiện thực hóa mô hình nhà trường quân đội thông minh – nơi lãnh đạo chính trị và quản trị công nghệ được hòa quyện trong một hệ thống toàn diện và hiệu quả. đây không chỉ là giải pháp nâng cao năng lực chuyển đổi số, mà còn nhằm hiện thực hóa mô hình nhà trường quân đội thông minh. Cần làm rõ vai trò trung tâm, định hướng, điều phối và đổi mới của tổ chức đảng, bảo đảm sự tích hợp giữa chính trị – công nghệ – giáo dục – văn hóa trong môi trường quân sự số hóa. Các giải pháp cần gắn kết với mục tiêu phát triển hệ sinh thái nhà trường thông minh có bản sắc chính trị, tính tự chủ cao, khả năng thích ứng nhanh và hiệu suất tổ chức tối ưu.
4.3. Hoàn thiện cơ chế phối hợp giữa tổ chức đảng, người chỉ huy và cơ quan chức năng
Một trong những thách thức đáng lưu ý trong việc nâng cao năng lực lãnh đạo chuyển đổi số gắn với xây dựng nhà trường quân đội hiện nay chính là sự phối hợp chưa thật sự chặt chẽ, nhịp nhàng giữa tổ chức đảng với người chỉ huy và các cơ quan chuyên môn, chức năng. Cơ chế phối hợp chưa rõ ràng, chồng chéo về chức năng, thiếu minh bạch trong phân quyền và trách nhiệm, khiến cho nghị quyết của tổ chức đảng đôi khi không được hiện thực hóa hiệu quả trong hành động quản lý và triển khai kỹ thuật.
Trong điều kiện chuyển đổi số, nếu không có cơ chế phối hợp chặt chẽ và linh hoạt, tổ chức đảng sẽ gặp khó khăn trong việc thực hiện vai trò trung tâm lãnh đạo. Mối quan hệ giữa tổ chức đảng với người chỉ huy đơn vị và các cơ quan chuyên môn cần được thiết lập trên nguyên tắc "đồng thuận về chính trị – phân công rõ trách nhiệm – phối hợp linh hoạt về tổ chức". Mỗi chủ thể trong hệ thống phải hiểu rõ phạm vi quyền hạn, vai trò và trách nhiệm của mình trong cấu trúc tổng thể của quá trình chuyển đổi số.
Việc hoàn thiện cơ chế phối hợp cần tập trung vào ba hướng: (1) Đồng bộ hóa quy trình ra nghị quyết của cấp ủy với quy trình lập kế hoạch và tổ chức thực hiện của cơ quan chức năng; (2) Thiết lập cơ chế phản hồi thông tin hai chiều giữa tổ chức đảng – người chỉ huy – cơ quan chuyên môn thông qua nền tảng quản trị số thống nhất; (3) Quy định rõ vai trò tham mưu của các phòng, ban chuyên môn trong việc cung cấp cơ sở dữ liệu, thông tin kỹ thuật phục vụ cho cấp ủy lãnh đạo đúng, trúng và sát với điều kiện thực tiễn.
Cần nhìn nhận rằng, nếu thiếu cơ chế phối hợp hiệu quả, tổ chức đảng rất dễ bị đẩy vào thế hình thức hóa vai trò, trong khi người chỉ huy và cơ quan chuyên môn lại thiếu định hướng chính trị – tư tưởng rõ ràng. Tình trạng "mạnh ai nấy làm", hoặc đùn đẩy trách nhiệm, chồng chéo chức năng sẽ làm giảm hiệu lực, hiệu quả lãnh đạo, thậm chí dẫn tới sai lệch chiến lược trong quá trình số hóa nhà trường quân đội. Do đó, hoàn thiện cơ chế không chỉ là vấn đề kỹ thuật hành chính, mà chính là vấn đề chính trị – tư tưởng có ý nghĩa sống còn trong bảo đảm vai trò lãnh đạo tuyệt đối, toàn diện của Đảng trong bối cảnh mới.
4.4. Xây dựng và thực hành chuẩn mực văn hóa lãnh đạo trong chuyển đổi số
Trong tiến trình xây dựng nhà trường quân đội thông minh, việc xây dựng và thực hành chuẩn mực văn hóa lãnh đạo đóng vai trò cốt lõi, tạo nền tảng tư tưởng – đạo đức – hành vi cho toàn bộ hoạt động lãnh đạo, chỉ huy và quản trị trong môi trường số. Đây không chỉ là vấn đề nhân cách cá nhân người lãnh đạo mà còn là biểu hiện của trình độ tổ chức đảng, phản ánh bản sắc văn hóa quân sự cách mạng trong bối cảnh hiện đại hóa.
Chuẩn mực văn hóa lãnh đạo trong chuyển đổi số cần được xây dựng trên ba nền tảng: (1) kế thừa các giá trị truyền thống như trung thành, kỷ luật, đoàn kết, phục tùng mệnh lệnh; (2) phát triển theo hướng hiện đại với tinh thần đổi mới, sáng tạo, minh bạch, hiệu quả; và (3) thích ứng với môi trường số, thể hiện qua khả năng ứng dụng công nghệ, ra quyết định trên cơ sở dữ liệu và tương tác đa chiều.
Việc thực hành chuẩn mực văn hóa lãnh đạo cần được thể chế hóa trong các quy chế sinh hoạt đảng, quy định về phong cách lãnh đạo, tiêu chí đánh giá cán bộ. Người đứng đầu tổ chức đảng phải là hình mẫu trong thực hành chuẩn mực: gương mẫu trong học tập số, ứng xử chuẩn mực trong giao tiếp trực tuyến, trung thực và trách nhiệm trong sử dụng dữ liệu. Đây cũng là cơ sở để tạo lập môi trường sư phạm chính trị – quân sự lành mạnh, hiện đại, văn minh.
Việc xây dựng bộ tiêu chí cụ thể, tổ chức đào tạo, bồi dưỡng định kỳ, tuyên truyền nhân rộng gương điển hình là yêu cầu cấp thiết. Nếu chuẩn mực văn hóa lãnh đạo được định hình vững chắc, tổ chức đảng sẽ giữ được vai trò hạt nhân lãnh đạo không chỉ về chính trị – tư tưởng mà còn về phong cách quản trị, tổ chức trong nhà trường quân đội thông minh – nơi trí tuệ, bản lĩnh và công nghệ được hội tụ trong một chỉnh thể thống nhất. đây không chỉ là giải pháp nâng cao năng lực chuyển đổi số, mà còn nhằm hiện thực hóa mô hình nhà trường quân đội thông minh. Cần làm rõ vai trò trung tâm, định hướng, điều phối và đổi mới của tổ chức đảng, bảo đảm sự tích hợp giữa chính trị – công nghệ – giáo dục – văn hóa trong môi trường quân sự số hóa. Các giải pháp cần gắn kết với mục tiêu phát triển hệ sinh thái nhà trường thông minh có bản sắc chính trị, tính tự chủ cao, khả năng thích ứng nhanh và hiệu suất tổ chức tối ưu.
4.5. Phát huy vai trò của các tổ chức, lực lượng
Chuyển đổi số xây dựng nhà trường quân đội thông minh không thể chỉ dựa vào nỗ lực đơn lẻ của tổ chức đảng hay cơ quan chuyên môn kỹ thuật, mà đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ, phối hợp chặt chẽ và phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn hệ thống chính trị. Các chủ thể cần được xác định bao gồm: hệ thống tổ chức đảng các cấp; tổ chức chỉ huy; các tổ chức quần chúng như đoàn thanh niên, công đoàn, hội phụ nữ, hội đồng quân nhân; các cơ quan chức năng trong nhà trường; lực lượng nòng cốt, chuyên trách về chuyển đổi số; cùng với sự đồng hành của các tập thể, cá nhân trong và ngoài Quân đội.
Tổ chức đảng giữ vai trò trung tâm định hướng, lãnh đạo toàn diện, có nhiệm vụ ban hành các nghị quyết, chủ trương về chuyển đổi số và kiểm tra, giám sát thực hiện. Tổ chức chỉ huy là lực lượng điều hành trực tiếp, cần phối hợp chặt chẽ với cấp ủy để đảm bảo đồng thuận trong thực hiện nhiệm vụ. Các tổ chức đoàn thể giữ vai trò quan trọng trong lan tỏa tư tưởng, khơi dậy tinh thần đổi mới sáng tạo và tạo dựng môi trường văn hóa lành mạnh trong tiếp cận công nghệ mới.
Hội đồng quân nhân và các cơ quan chức năng nhà trường cần tích cực tham gia phản biện, góp ý, tổ chức thực hiện và kiểm soát quy trình chuyển đổi số bảo đảm tính chính quy, kỷ luật và phù hợp với yêu cầu đặc thù của quân đội. Lực lượng chuyên trách, nòng cốt cần được ưu tiên đầu tư, bồi dưỡng để dẫn dắt các hoạt động chuyên môn số và làm cầu nối giữa lãnh đạo – chỉ huy với các nhóm thực thi kỹ thuật số hóa.
Việc mở rộng hợp tác, tranh thủ sự hỗ trợ từ các chuyên gia, tập thể, cá nhân ngoài Quân đội, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ, giáo dục, truyền thông, cũng cần được tổ chức đảng định hướng phù hợp nhằm tránh lệ thuộc, đảm bảo giữ vững nguyên tắc chính trị – tư tưởng và an ninh quân sự.
Như vậy, phát huy vai trò của các tổ chức và lực lượng là yêu cầu cơ bản để hình thành hệ sinh thái chuyển đổi số mang tính toàn diện, hiệu quả và bền vững, trong đó tổ chức đảng là hạt nhân lãnh đạo, điều phối và định hướng chiến lược. Việc xây dựng "mặt trận thống nhất" trong chuyển đổi số sẽ giúp nâng cao sức mạnh tổng hợp, tạo nên sự đồng thuận từ tư duy đến hành động, từ cấp lãnh đạo đến từng cán bộ, đảng viên, học viên. Qua đó, củng cố vững chắc vai trò trung tâm lãnh đạo của tổ chức đảng và thúc đẩy quá trình hiện đại hóa nhà trường quân đội diễn ra đúng định hướng, hiệu quả và bền vững.
Kết luận
Xây dựng nhà trường quân đội thông minh là một yêu cầu tất yếu trong tiến trình hiện đại hóa nền giáo dục – đào tạo quân sự, đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Trong tiến trình đó, năng lực lãnh đạo của tổ chức đảng giữ vai trò trung tâm, định hướng và quyết định trực tiếp đến hiệu quả triển khai chuyển đổi số. Các giải pháp đã được phân tích trong bài viết này – từ nâng cao nhận thức, đổi mới phương thức lãnh đạo, hoàn thiện cơ chế phối hợp, xây dựng chuẩn mực văn hóa lãnh đạo đến phát huy vai trò của các tổ chức, lực lượng – là những nội dung then chốt, có tính hệ thống và thực tiễn cao.
Tổ chức đảng tại các nhà trường quân đội cần không ngừng đổi mới tư duy, hoàn thiện cơ chế lãnh đạo, phát huy vai trò hạt nhân chính trị trong mọi hoạt động. Trên nền tảng công nghệ số, tổ chức đảng không chỉ làm tốt vai trò định hướng tư tưởng mà còn tham gia tích cực vào quản trị hệ thống đào tạo thông minh, điều phối lực lượng, xây dựng văn hóa chính trị – quân sự trong môi trường số.
Thành công trong chuyển đổi số gắn với xây dựng nhà trường quân đội thông minh không chỉ thể hiện ở sự hiện đại về kỹ thuật – công nghệ, mà còn được quyết định bởi bản lĩnh chính trị, năng lực tổ chức và phẩm chất lãnh đạo của tổ chức đảng. Đây chính là điểm tựa vững chắc để nhà trường quân đội phát triển bền vững, hiện đại, chính quy và từng bước tiệm cận với mô hình giáo dục – đào tạo quốc phòng tiên tiến trên thế giới.
Trung tá, ThS Vũ Trường Duy, Lớp NCS 2025
Thượng tá, ThS Nguyễn Văn Hoạt, Lớp NCS 2024
Hệ Sau đại học, Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
Tài liệu tham khảo
- 1. Ban Chấp hành Trung ương Đảng (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Tập I, Nxb.
- 2. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội. Bộ Chính trị (2023), Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 10/10/2023 về xây dựng và phát triển lực lượng vũ trang nhân dân tinh, gọn, mạnh, hiện đại.
- 3. Quân ủy Trung ương (2023), Nghị quyết số 1658-NQ/QUTW ngày 20/7/2023 về chuyển đổi số trong Quân đội nhân dân Việt Nam đến năm 2030, định hướng đến năm 2045.
- 4. Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng (2021), Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, Nxb.
- 5. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội. Hồ Chí Minh (2000), Toàn tập, Tập 5, Nxb.
- 6. Chính trị quốc gia, Hà Nội. Lê Minh Hưng (2024), Phát biểu tại Hội nghị quán triệt Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị, Báo Nhân Dân điện tử, truy cập tại: https://nhandan.vn
- 7. Lưu Văn An (2022). Một số yêu cầu đặt ra trong xây dựng nhà trường quân đội chính quy, hiện đại, Tạp chí Quốc phòng toàn dân, số 6/2022.
- 8. Trần Văn Sơn (2024), Đề xuất một số chuẩn mực văn hóa và nhiệm vụ xây dựng văn hóa lãnh đạo, quản lý, Tạp chí Cộng sản, số chuyên đề điện tử, tháng 7/2024.
- 9. Nguyễn Văn Thành (2021), Văn hóa lãnh đạo trong xây dựng Đảng – Một số vấn đề lý luận và thực tiễn, Tạp chí Xây dựng Đảng, số 4/2021.
- 10. Tạp chí Quản lý nhà nước (2023), Nhận diện các yếu tố của văn hóa lãnh đạo quản lý, truy cập tại: https://www.quanlynhanuoc.vn