Thực tế về sốt xuất huyết tại Việt Nam: Dịch không còn theo mùa và ca bệnh tăng trở lại
Hội nghị khoa học toàn quốc về Sốt xuất huyết Dengue 2025 (Vietnam Dengue Summit - VDS 2025) diễn ra ngày 28 - 29/11 tại TP.HCM, thu hút hơn 700 đại biểu từ các viện Pasteur/Vệ sinh Dịch tễ, bệnh viện, trường đại học và tổ chức y tế quốc tế. Khác với những báo cáo chuyên môn nặng tính học thuật, VDS 2025 tập trung vào các vấn đề rất "đời thực": dịch diễn biến khó đoán, ca bệnh không ngừng tăng và sự thay đổi về nhóm tuổi mắc bệnh.
Phát biểu khai mạc, PGS.TS.BS Nguyễn Vũ Trung - Viện trưởng Viện Pasteur TP.HCM, đưa ra cảnh báo rõ ràng: "Việt Nam hiện là một trong những điểm nóng của sốt xuất huyết Dengue trên toàn cầu. Dịch không còn theo mùa, mà lưu hành quanh năm và liên tục thay đổi giữa các địa phương. Thực tế này đòi hỏi một chiến lược dự phòng, giám sát, điều trị, truyền thông toàn diện và sự phối hợp đa ngành".
PGS.TS.BS Nguyễn Vũ Trung - Viện trưởng Viện Pasteur TP.HCM phát biểu tại sự kiện
Số liệu trình bày tại hội nghị cho thấy mức độ phức tạp của bệnh: tính đến tháng 10/2025, cả nước ghi nhận 110.503 ca mắc, tăng 16,8% so với cùng kỳ 2024, cùng 23 ca tử vong. Việt Nam cũng từng trải qua năm đỉnh dịch 2022 với gần 370.000 ca, mức cao nhất trong lịch sử.
Không chỉ tăng về số ca, dịch còn thay đổi diện lan truyền. Bệnh xuất hiện từ đồng bằng sông Cửu Long, lan ra miền Trung, Tây Nguyên và ngày càng phổ biến tại miền Bắc - nơi trước đây thường có mùa dịch ngắn hơn.
Cấu trúc độ tuổi mắc bệnh cũng thay đổi rõ rệt. Nếu trước đây trẻ em là nhóm nguy cơ cao nhất, thì tại nhiều tỉnh phía Nam, người lớn trên 15 tuổi chiếm tới 53% số ca mắc, một sự đảo chiều đáng chú ý. Điều này cho thấy bệnh đang tác động đồng thời lên nhiều nhóm dân cư, đòi hỏi cách tiếp cận phòng ngừa khác với mô hình truyền thống.
Các chuyên gia nhấn mạnh rằng dù sốt xuất huyết đã quen thuộc với người dân, mức độ hiểu biết về rủi ro và hậu quả của bệnh vẫn chưa tương xứng. Nhiều gia đình chỉ thực sự "cảnh giác" khi có người phải nhập viện. Thực tế, bệnh có thể gây mất nước, xuất huyết nặng, suy tạng, ảnh hưởng đến công việc của phụ huynh, việc học của trẻ em và tạo ra gánh nặng chi phí y tế không nhỏ.
Chiến lược mới: gần hơn, thực tế hơn, đặt sự chủ động của cộng đồng vào trung tâm
Điểm nổi bật của VDS 2025 là cách các tham luận xoay quanh những giải pháp gần với thực tế Việt Nam: tăng cường truyền thông tại cộng đồng, cải thiện năng lực tuyến cơ sở, dự phòng chủ động và áp dụng công cụ dự báo dịch để giảm áp lực cho hệ thống y tế.
Ông Benjamin Ping - Tổng giám đốc Takeda Việt Nam chia sẻ quan điểm rất đời thường nhưng chạm đúng vấn đề: "Mặc dù nhận thức về sốt xuất huyết khá cao, nhưng phần lớn người dân vẫn chưa hiểu đầy đủ về mức độ nghiêm trọng của bệnh. Năm nào Việt Nam cũng ghi nhận khoảng 100.000 ca, dịch xảy ra quanh năm và mọi lứa tuổi đều có thể mắc. Một đợt bệnh có thể khiến người lớn phải nghỉ làm, trẻ em nghỉ học, làm gián đoạn cả sinh hoạt của gia đình. Gánh nặng của sốt xuất huyết không chỉ nằm ở những ngày nằm viện mà còn kéo dài sang chi phí và áp lực tinh thần".
Ông Benjamin Ping - Tổng giám đốc Takeda Việt Nam chia sẻ bên lề sự kiện
Ông cũng nhấn mạnh rằng Việt Nam đang ở thời điểm cần một cách tiếp cận toàn diện nhưng khả thi, bao gồm kiểm soát muỗi, nâng cao nhận thức, tăng cường giám sát dịch và sử dụng các giải pháp dự phòng chủ động như tiêm chủng, vốn đã có mặt tại Việt Nam và được WHO khuyến nghị ở những quốc gia có gánh nặng bệnh cao.
Tại hội nghị, các phiên chuyên môn cho thấy bốn nhóm giải pháp đang được ưu tiên: truyền thông - điều trị - dự phòng - dự báo. Gần 30 nhóm nghiên cứu trên cả nước trình bày dữ liệu dịch tễ, mô hình dự báo, trường hợp lâm sàng và sáng kiến truyền thông cộng đồng. Các chuyên gia cũng giới thiệu ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) vào giám sát và dự báo xu hướng dịch, giúp địa phương chủ động hơn trong chuẩn bị nguồn lực.
VDS 2025 khẳng định rằng muốn kiểm soát sốt xuất huyết hiệu quả, Việt Nam cần sự phối hợp giữa y tế dự phòng, bệnh viện, trường học, chính quyền địa phương và chính người dân. Không giải pháp đơn lẻ nào có thể giải quyết vấn đề; chỉ sự phối hợp đa ngành, từ dọn vệ sinh môi trường đến phát hiện sớm ca bệnh, từ truyền thông cộng đồng đến tiêm chủng... mới giúp giảm số ca mắc và nguy cơ tử vong.
Hội nghị khép lại với định hướng hành động rõ ràng hơn: đưa dự phòng lên hàng đầu, tăng tính chủ động của hệ thống y tế và thu hẹp khoảng cách nhận thức trong cộng đồng. Trong bối cảnh sốt xuất huyết ngày càng xuất hiện quanh năm và biến đổi khó lường, các giải pháp thực tế, gần với đời sống, sẽ quyết định hiệu quả kiểm soát bệnh trong những năm tới.
Diệu Đan