1. Năng lực số và vai trò của năng lực số đối với thanh niên
Năng lực số có thể được hiểu là khả năng sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông để tìm kiếm, xử lý, truyền đạt và tạo ra thông tin. Nó bao gồm nhiều khía cạnh như kỹ năng sử dụng máy tính, internet, các phần mềm ứng dụng, cũng như khả năng bảo mật thông tin và ứng xử trên môi trường mạng. Trong bối cảnh chuyển đổi số, năng lực số không chỉ đơn thuần là việc sử dụng công nghệ mà còn là khả năng áp dụng công nghệ vào thực tiễn để giải quyết vấn đề và gia tăng hiệu quả công việc.
Trong một thế giới ngày càng được số hóa, các nhà tuyển dụng đang tìm kiếm những người có khả năng sử dụng công nghệ một cách hiệu quả. Thanh niên sở hữu năng lực số cao sẽ có lợi thế hơn trong việc tìm kiếm việc làm, cũng như cơ hội thăng tiến trong sự nghiệp. Những kỹ năng như lập trình, phân tích dữ liệu, hay quản lý dự án số sẽ giúp thanh niên có nhiều ưu thế. Năng lực số không chỉ giúp thanh niên thực hiện công việc một cách hiệu quả mà còn tạo điều kiện cho sự sáng tạo và đổi mới. Với các công cụ số hiện đại, thanh niên có thể dễ dàng thử nghiệm ý tưởng mới, phát triển sản phẩm và dịch vụ, từ đó thúc đẩy sự đổi mới trong doanh nghiệp và xã hội. Những thanh niên có tư duy sáng tạo sẽ là nguồn lực quan trọng trong quá trình chuyển đổi số của địa phương, đơn vị. Bên cạnh đó, năng lực số giúp thanh niên truy cập vào nguồn tài nguyên học tập phong phú trên internet, từ khóa học trực tuyến đến các diễn đàn chia sẻ kiến thức. Điều này không chỉ giúp thanh niên nâng cao trình độ chuyên môn mà còn phát triển kỹ năng xã hội cần thiết khác. Đặc biệt, chuyển đổi số mở ra rất nhiều cơ hội cho các thanh niên khởi nghiệp. Với năng lực số, thanh niên có thể phát triển các mô hình kinh doanh mới, sử dụng công nghệ để tối ưu hóa quy trình sản xuất và tiếp cận khách hàng một cách hiệu quả. Những công ty khởi nghiệp do thanh niên sáng lập không chỉ tạo ra việc làm mà còn góp phần vào sự phát triển kinh tế bền vững; từ đó giúp thanh niên không chỉ có một sự nghiệp bền vững mà còn giúp thanh niên tham gia tích cực hơn vào các hoạt động xã hội và cộng đồng. Thanh niên có thể sử dụng mạng xã hội và các nền tảng trực tuyến để kết nối, chia sẻ ý tưởng và tổ chức các hoạt động cộng đồng. Điều này không chỉ giúp họ mở rộng mối quan hệ mà còn nâng cao ý thức trách nhiệm xã hội và khả năng lãnh đạo.
2. Tồn tại, thách thức đối với thanh niên trong phát triển năng lực số
Thanh niên tỉnh Đắk Lắk nói riêng và thanh niên nói chung hiện đang đối mặt với nhiều thách thức trong việc phát triển năng lực số. Theo nhiều thống kê, thanh niên trong tỉnh hiện nay về cơ bản có khả năng sử dụng thành thạo các công cụ số cơ bản như máy tính, internet và các ứng dụng di động. Tuy nhiên, nếu xét về tổng thể năng lực số của thanh niên thì vẫn còn nhiều hạn chế. Theo các khảo sát, tỷ lệ thanh niên có kỹ năng số cơ bản như sử dụng Internet, máy tính còn thấp. Nhiều thanh niên vẫn thiếu kiến thức về công nghệ thông tin, điều này ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận thông tin và cơ hội việc làm trong thời đại số. Nhiều khu vực nông thôn, vùng sâu vùng xa vẫn chưa được kết nối Internet ổn định, gây khó khăn cho thanh niên trong việc học tập và làm việc trực tuyến. Điều này dẫn đến việc thanh niên không thể tiếp cận các nguồn tài nguyên học tập phong phú trên Internet, từ đó ảnh hưởng đến sự phát triển bản thân và khả năng cạnh tranh trên thị trường lao động.
Thanh niên Đắk Lắk hiện phải đối mặt với không ít thách thức. Đầu tiên, không phải ai cũng có điều kiện tiếp cận công nghệ và giáo dục số, đặc biệt là ở vùng nông thôn và vùng sâu vùng xa. Thứ hai, việc bảo mật thông tin cá nhân và tránh các rủi ro trên mạng là một vấn đề cần được chú trọng. Cuối cùng, sự thay đổi nhanh chóng của công nghệ yêu cầu thanh niên phải liên tục cập nhật và học hỏi, điều này có thể gây áp lực lớn. Hạn chế năng lực số không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân thanh niên mà còn có tác động lớn đến xã hội. Thanh niên không được trang bị kỹ năng số sẽ gặp khó khăn trong việc tìm kiếm việc làm, dẫn đến tình trạng thất nghiệp cao. Điều này ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế của tỉnh, khi mà lực lượng lao động trẻ không đủ khả năng đáp ứng nhu cầu thị trường. Ngoài ra, sự thiếu hụt kỹ năng số cũng làm giảm khả năng tham gia vào các hoạt động xã hội và chính trị. Thanh niên không thể đóng góp ý kiến hoặc tham gia vào các phong trào xã hội thông qua các nền tảng trực tuyến, dẫn đến sự thiếu vắng tiếng nói của họ trong các vấn đề quan trọng của cộng đồng.
Có thể kể đến một số khó khăn mà thanh niên đang phải đối mặt trong quá trình hoàn thiện năng lực số của bản thân, đó là:
* Thiếu cơ sở hạ tầng: Một trong những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến hạn chế năng lực số của thanh niên Đắk Lắk là sự thiếu hụt cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin. Mặc dù đã có nhiều nỗ lực từ chính phủ để phát triển hạ tầng mạng, nhưng nhiều khu vực nông thôn vẫn chưa được tiếp cận internet tốc độ cao. Điều này khiến cho việc học tập và phát triển kỹ năng số trở nên khó khăn hơn.
* Thiếu chương trình đào tạo phù hợp: Nhiều thanh niên chưa có cơ hội tiếp cận với các chương trình đào tạo về kỹ năng số. Các cơ sở giáo dục tại Đắk Lắk thường thiếu nguồn lực và giảng viên có kinh nghiệm trong lĩnh vực công nghệ thông tin. Hơn nữa, chương trình giảng dạy còn chưa được cập nhật để phù hợp với nhu cầu thị trường lao động hiện nay.
* Tâm lý ngại thay đổi: Một yếu tố không thể bỏ qua là tâm lý ngại thay đổi của một bộ phận thanh niên. Nhiều người còn e ngại khi tiếp cận công nghệ mới hoặc không tin vào khả năng của bản thân trong việc học các kỹ năng số. Điều này tạo ra một vòng luẩn quẩn, khi mà sự thiếu tự tin lại dẫn đến việc ít tham gia vào các hoạt động liên quan đến công nghệ.
Dù còn nhiều thách thức, nhưng tiềm năng phát triển năng lực số của người trẻ Tây Nguyên là rất lớn. Chính phủ và các tổ chức xã hội đang có nhiều chương trình hỗ trợ đào tạo kỹ năng số cho thanh niên. Các khóa học về lập trình, thiết kế đồ họa, marketing trực tuyến đang dần được triển khai, giúp người trẻ có thể tiếp cận và phát triển các kỹ năng cần thiết. Hơn nữa, sự phát triển của công nghệ 5G sẽ mở ra nhiều cơ hội mới cho người trẻ Tây Nguyên. Với tốc độ internet nhanh hơn, họ có thể tham gia vào các hoạt động trực tuyến một cách dễ dàng hơn. Điều này không chỉ giúp nâng cao năng lực học tập mà còn mở ra cơ hội kinh doanh mới thông qua thương mại điện tử.
3. Giải pháp nâng cao năng lực số cho thanh niên tỉnh Đắk Lắk
* Tăng cường đào tạo kỹ năng số
Để nâng cao năng lực số cho thanh niên, cần tổ chức các khóa đào tạo về CNTT từ cơ bản đến nâng cao. Các hoạt động này có thể được triển khai tại các trung tâm thanh niên, trường học hoặc qua hình thức trực tuyến. Nội dung đào tạo nên bao gồm:
- Hướng dẫn thanh niên cách sử dụng máy tính, tìm kiếm thông tin, và bảo mật thông tin cá nhân trên mạng.
- Khuyến khích thanh niên tìm hiểu về lập trình, giúp họ có thêm cơ hội việc làm trong ngành công nghệ.
- Đào tạo thanh niên về việc sử dụng các phần mềm văn phòng như Word, Excel, PowerPoint để phục vụ cho công việc.
* Phát triển hạ tầng công nghệ thông tin
Để thanh niên có thể tiếp cận thông tin và học tập trực tuyến, cần đầu tư vào hạ tầng công nghệ thông tin. Cụ thể, các cơ quan chức năng cần:
- Đẩy mạnh việc lắp đặt mạng Internet tại các khu vực nông thôn, vùng sâu vùng xa, đảm bảo mọi thanh niên đều có thể truy cập.
- Tạo ra các điểm truy cập Internet miễn phí tại các trung tâm cộng đồng, thư viện, hoặc trường học để thanh niên có thể sử dụng.
* Khuyến khích thanh niên sáng tạo và khởi nghiệp
Năng lực số không chỉ dừng lại ở việc sử dụng công nghệ mà còn bao gồm khả năng sáng tạo và khởi nghiệp. Đắk Lắk cần tạo ra môi trường thuận lợi cho thanh niên khởi nghiệp trong lĩnh vực công nghệ. Có thể thực hiện các hoạt động như:
- Khuyến khích thanh niên đưa ra các ý tưởng sáng tạo, từ đó tìm kiếm các nguồn đầu tư và hỗ trợ.
- Tạo ra các không gian làm việc chung cho thanh niên, nơi họ có thể hợp tác, chia sẻ ý tưởng và phát triển sản phẩm.
* Tăng cường hợp tác giữa nhà trường và doanh nghiệp
Để nâng cao năng lực số cho thanh niên, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các trường học và doanh nghiệp. Các trường học nên:
- Thực hiện các môn học liên quan đến công nghệ thông tin và truyền thông.
- Mời các chuyên gia từ doanh nghiệp đến chia sẻ kinh nghiệm, tạo cơ hội cho thanh niên tiếp cận thực tế.
* Tuyên truyền và nâng cao nhận thức
Cuối cùng, cần tăng cường tuyên truyền để nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của năng lực số. Các hoạt động có thể bao gồm:
- Đưa tin về các mô hình, gương điển hình thanh niên trong việc sử dụng công nghệ số.
- Giới thiệu về lợi ích của việc nâng cao năng lực số, từ đó khuyến khích thanh niên tham gia vào các hoạt động
4. Kết luận
Nâng cao năng lực số cho thanh niên tỉnh Đắk Lắk không chỉ là nhiệm vụ của riêng ngành giáo dục mà cần có sự phối hợp từ nhiều phía. Với những giải pháp cụ thể như đào tạo kỹ năng số, phát triển hạ tầng công nghệ thông tin, khuyến khích khởi nghiệp, và tăng cường hợp tác giữa nhà trường và doanh nghiệp, tỉnh Đắk Lắk sẽ tạo ra một thế hệ thanh niên tự tin, sáng tạo và đủ khả năng đối mặt với những thách thức của thời đại số. Hướng tới tương lai, việc nâng cao năng lực số cho thanh niên sẽ góp phần quan trọng vào sự phát triển bền vững của tỉnh.
ThS. Đào Anh Dũng - Trường Chính trị tỉnh Đắk Lắk