Trong bối cảnh mới, đội ngũ học viên Đào tạo sau đại học, với lập trường kiên định và bản lĩnh vững vàng, có trách nhiệm tiếp nối truyền thống vẻ vang "Kiên định và phát triển, đoàn kết và kỷ luật, chủ động, sáng tạo, khắc phục khó khăn, hoàn thành nhiệm vụ", góp phần quan trọng vào bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng và xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị.
1. Đặt vấn đề
Sự ra đời và phát triển của Học viện Chính trị gắn liền mật thiết với những bước ngoặt lịch sử hào hùng của cách mạng Việt Nam và quá trình xây dựng, trưởng thành của Quân đội Nhân dân Việt Nam. Ngày 25/10/1951, tại bản Nà Lang, Thái Nguyên, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đến thăm và ban huấn thị, sự kiện trọng đại này đã trở thành Ngày Truyền thống thiêng liêng của Học viện. Trải qua 74 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, Học viện Chính trị đã kiên định với sứ mệnh cao cả là Trường Đảng trong Quân đội, giữ vai trò tiên phong trong công tác giáo dục lý luận chính trị và khoa học xã hội nhân văn quân sự. Trong đó, công tác đào tạo sau đại học đóng vai trò then chốt, mang tính chiến lược trong việc bồi dưỡng đội ngũ cán bộ giảng dạy, cán bộ nghiên cứu khoa học xã hội nhân văn chất lượng cao, phục vụ trực tiếp cho sự nghiệp xây dựng Quân đội và bảo vệ Tổ quốc.
2. Nội dung nghiên cứu
2.1. Truyền thống 74 năm vẻ vang và sự phát triển của công tác đào tạo Sau đại học tại Học viện Chính trị
Lịch sử 74 năm hình thành và phát triển của Học viện Chính trị là một hành trình đầy tự hào, gắn liền với những chiến công hiển hách của dân tộc và Quân đội ta. Tiền thân của Học viện là Trường Chính trị Trung cấp Quân đội nhân dân Việt Nam, được thành lập vào tháng 7/1951, ra đời trong bối cảnh cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp đang diễn ra ác liệt. Nhiệm vụ ban đầu của Trường là đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ chính trị sơ, trung cấp cho Quân đội, đáp ứng yêu cầu cấp bách của cuộc kháng chiến. Dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Trung ương Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, Trường đã nhanh chóng đi vào hoạt động, góp phần quan trọng vào việc xây dựng các tổ chức Đảng và công tác chính trị trong Quân đội, củng cố lòng tin của cán bộ, chiến sĩ vào sự lãnh đạo của Đảng và tiền đồ cách mạng.
Trong giai đoạn kháng chiến chống Pháp và sau đó là kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Học viện (với nhiều lần đổi tên và nâng cấp tổ chức) đã không ngừng lớn mạnh, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ bồi dưỡng và đào tạo hàng chục nghìn cán bộ chính trị, từ cấp tiểu đoàn đến cấp sư đoàn, quân đoàn. Những cán bộ này đã tỏa đi khắp các chiến trường, trở thành những hạt nhân chính trị, những người truyền lửa cách mạng, góp phần xây dựng quân đội vững mạnh về chính trị, tăng cường sức mạnh chiến đấu, làm nên Đại thắng mùa Xuân năm 1975, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước. Công tác chính trị, tư tưởng trong quân đội đã trở thành một nhân tố quyết định thắng lợi, và Học viện Chính trị đã đóng vai trò nòng cốt trong việc kiến tạo nên sức mạnh chính trị-tinh thần ấy.
Bước vào thời kỳ hòa bình, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đặc biệt từ thời kỳ đổi mới (1986 đến nay), Học viện Chính trị tiếp tục khẳng định vị thế là trung tâm hàng đầu về đào tạo cán bộ chính trị và nghiên cứu khoa học xã hội nhân văn quân sự của Quân đội và quốc gia. Nhiệm vụ của Học viện không chỉ dừng lại ở việc bồi dưỡng cán bộ chính trị cho các đơn vị, mà còn mở rộng sang đào tạo đội ngũ cán bộ giảng dạy, cán bộ nghiên cứu có trình độ cao, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế.
Đáng chú ý, nhiệm vụ đào tạo sau đại học tại Học viện đã có những bước phát triển nhanh chóng và vững chắc, trở thành một trụ cột quan trọng trong chiến lược phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Từ những khóa đầu tiên với số lượng học viên khiêm tốn, đến tháng 9/2025, Học viện đã đào tạo thành công trên 6.000 thạc sĩ, tiến sĩ thuộc nhiều chuyên ngành khoa học xã hội và nhân văn quân sự trọng điểm như: Xây dựng Đảng và chính quyền nhà nước, Hồ Chí Minh học, Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam, Chủ nghĩa xã hội khoa học, Triết học, Kinh tế chính trị, Tâm lý học,... cho Quân đội và quốc gia. Con số này không chỉ khẳng định uy tín và tiềm lực của Học viện trong hệ thống giáo dục quốc gia và quân đội, mà còn minh chứng cho tầm nhìn chiến lược của Đảng, Nhà nước và Quân ủy Trung ương trong việc đầu tư vào trí tuệ, khoa học để xây dựng Quân đội vững mạnh toàn diện.
Trong suốt 74 năm qua, Học viện Chính trị đã vinh dự được Đảng, Nhà nước và Quân đội tặng thưởng hai lần danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân cùng nhiều phần thưởng cao quý khác. Những truyền thống vẻ vang này đã được đúc kết thành những nét tiêu biểu, là kim chỉ nam cho mọi hoạt động của Học viện:
Trung thành tuyệt đối với Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối của Đảng: Đây là nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho mọi hoạt động giáo dục, đào tạo và nghiên cứu khoa học của Học viện, đảm bảo Học viện luôn là trường Đảng trong Quân đội, nơi sản sinh ra những cán bộ chính trị kiên định về lập trường, vững vàng về bản lĩnh.
Giữ vững đoàn kết, chủ động, sáng tạo: Tinh thần đoàn kết là sức mạnh nội sinh, giúp Học viện vượt qua mọi khó khăn thử thách. Tinh thần chủ động, sáng tạo thể hiện trong việc không ngừng đổi mới nội dung, phương pháp giáo dục, nghiên cứu, thích ứng với sự phát triển của lý luận và thực tiễn cách mạng.
Không ngừng nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo, nghiên cứu khoa học: Đây là mục tiêu xuyên suốt, là động lực để Học viện liên tục đổi mới, phát triển, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao, sản sinh ra những thế hệ cán bộ ưu tú, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của Quân đội và đất nước.
Những truyền thống quý báu này không chỉ là niềm tự hào mà còn là trách nhiệm thiêng liêng mà mỗi cán bộ, giảng viên, học viên Học viện Chính trị cần kế thừa và phát huy trong giai đoạn hiện nay.
2.2. Vai trò tiên phong của Học viên Hệ Đào tạo sau đại học trong tiếp nối truyền thống
Học viên Hệ Đào tạo sau đại học bao gồm các thạc sĩ, tiến sĩ tương lai, là đội ngũ sĩ quan nghiên cứu, cán bộ giảng dạy cốt cán trong tương lai, đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc tiếp nối và phát huy các truyền thống vẻ vang của Học viện. Họ không chỉ là người tiếp thu tri thức mà còn là chủ thể trực tiếp tham gia vào quá trình kiến tạo và phát triển tri thức, lý luận.
Một là, nâng cao chất lượng nghiên cứu khoa học và bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng.
Trong bối cảnh tình hình thế giới và khu vực diễn biến phức tạp, các thế lực thù địch không ngừng đẩy mạnh chiến lược "diễn biến hòa bình", âm mưu "phi chính trị hóa" quân đội, xuyên tạc lịch sử, phủ nhận vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Hơn lúc nào hết, đội ngũ cán bộ có trình độ cao về lý luận chính trị và khoa học xã hội nhân văn quân sự là cực kỳ cần thiết. Học viên Đào tạo sau đại học tại Học viện Chính trị được rèn luyện để có lập trường kiên định, bản lĩnh chính trị vững vàng, tư duy khoa học sắc bén, đủ sức nhận diện và đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái.
Học viên Đào tạo sau đại học là lực lượng nòng cốt, mỗi năm tham gia nghiên cứu nhiều đề tài khoa học cấp cơ sở, cấp Học viện, và các đề tài cấp Bộ Quốc phòng. Các công trình nghiên cứu tập trung vào những vấn đề cốt yếu của Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối quân sự của Đảng, công tác Đảng, công tác chính trị trong Quân đội, lịch sử quân sự, xây dựng nền quốc phòng toàn dân và thế trận an ninh nhân dân vững chắc. Thông qua quá trình nghiên cứu chuyên sâu, từ việc xây dựng đề cương, thu thập dữ liệu, phân tích, tổng hợp đến bảo vệ kết quả, học viên Đào tạo sau đại học đã góp phần quan trọng vào việc phát triển toàn diện, vững chắc hoạt động nghiên cứu khoa học của Học viện. Nhiều đề tài đã cung cấp những luận cứ khoa học có giá trị, góp phần làm sáng tỏ những vấn đề lý luận, thực tiễn mới nảy sinh trong sự nghiệp xây dựng Quân đội và bảo vệ Tổ quốc.
Với kiến thức lý luận khá sâu rộng và khả năng nghiên cứu độc lập, học viên Đào tạo sau đại học là lực lượng tiên phong trong cuộc đấu tranh trên mặt trận tư tưởng, lý luận. Các bài viết, công trình nghiên cứu của họ, thường xuyên được đăng tải trên các báo, tạp chí chuyên ngành uy tín như Tạp chí Quốc phòng toàn dân, Tạp chí Cộng sản, Tạp chí Nghệ thuật Quân sự Việt Nam, Tạp chí Giáo dục Lý luận chính trị quân sự,... đã góp phần làm rõ quan điểm, chủ trương của Đảng trong các nghị quyết quan trọng, đồng thời tích cực đấu tranh phản bác những luận điệu xuyên tạc, sai trái của các thế lực thù địch. Điều này thể hiện trách nhiệm của học viên Đào tạo sau đại học trong việc bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng, giữ vững Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong đời sống xã hội và đặc biệt là trong Quân đội nhân dân Việt Nam. Sự tham gia này không chỉ ở cấp độ học thuật mà còn là sự chủ động trong việc định hướng dư luận, củng cố niềm tin của cán bộ, chiến sĩ và nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội.
Hai là, gắn kết lý luận với thực tiễn, phục vụ xây dựng Quân đội.
Một trong những phương châm cốt lõi trong công tác đào tạo tại Học viện Chính trị là "gắn giảng đường với thao trường, nhà trường với chiến trường", "học đi đôi với hành", "Chất lượng đào tạo của Nhà trường là khả năng sẵn sàng chiến đấu của đơn vị". Phương châm này đặc biệt quan trọng đối với học viên Đào tạo sau đại học, những người sẽ trở thành những chuyên gia trong lĩnh vực khoa học xã hội nhân văn quân sự. Với việc tham gia nghiên cứu sâu rộng, học viên Đào tạo sau đại học góp phần cùng Học viện cung cấp những luận cứ khoa học sắc bén, có giá trị thực tiễn cao cho việc hoạch định và thực thi các chủ trương, chính sách xây dựng Quân đội nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại. Các luận văn, luận án của học viên Đào tạo sau đại học thường tập trung vào giải quyết những vấn đề cấp bách của thực tiễn công tác Đảng, công tác chính trị trong các đơn vị quân đội; nghiên cứu về động lực và yếu tố con người trong chiến tranh hiện đại; phát triển văn hóa quân sự; xây dựng tổ chức Đảng vững mạnh trong bối cảnh mới. Những kết quả nghiên cứu này không chỉ làm giàu thêm kho tàng lý luận mà còn trực tiếp phục vụ công tác huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu và xây dựng các đơn vị quân đội ngày càng vững mạnh.
Hàng nghìn thạc sĩ, tiến sĩ được đào tạo từ Học viện Chính trị đã trở thành đội ngũ cán bộ giảng dạy, cán bộ nghiên cứu khoa học xã hội nhân văn có chất lượng cao cho các học viện, nhà trường, viện nghiên cứu trong Quân đội và các cơ quan Đảng, chính quyền từ Trung ương đến địa phương. Nhiều đồng chí đã phát triển trở thành cán bộ chủ trì các cấp, giữ những trọng trách quan trọng trong Quân đội và hệ thống chính trị. Với kiến thức chuyên sâu, năng lực tư duy độc lập và bản lĩnh chính trị vững vàng, những cán bộ này đã có những đóng góp to lớn trong việc hoạch định và tổ chức thực hiện thắng lợi các chủ trương, chiến lược quốc phòng, an ninh của Đảng và Nhà nước; tham gia giải quyết những vấn đề phức tạp nảy sinh từ thực tiễn; và trực tiếp tham mưu cho lãnh đạo các cấp trong xây dựng lực lượng vũ trang vững mạnh về mọi mặt, đặc biệt là về chính trị. Họ chính là những nhân tố quan trọng lan tỏa và phát huy truyền thống Học viện, góp phần khẳng định vai trò của công tác Đảng, công tác chính trị trong toàn quân.
2.3. Phương hướng phát huy truyền thống
Để tiếp nối truyền thống 74 năm vẻ vang của Học viện Chính trị trong giai đoạn mới, đội ngũ học viên Hệ Đào tạo sau đại học cần tập trung vào các vấn đề trọng tâm sau:
Một là, tăng cường bản lĩnh chính trị, kiên định mục tiêu lý tưởng của Đảng.
Đây là yêu cầu hàng đầu, học viên cần chủ động nghiên cứu, quán triệt sâu sắc chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và quy định của Quân đội. Đặc biệt, cần không ngừng rèn luyện để có lập trường, quan điểm chính trị vững vàng, kiên quyết đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu, thủ đoạn "diễn biến hòa bình", "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" của các thế lực thù địch; bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng, góp phần củng cố niềm tin của cán bộ, chiến sĩ và nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng và con đường cách mạng Việt Nam. Việc này đòi hỏi mỗi học viên phải có tư duy phản biện khoa học, khả năng phân tích sâu sắc các hiện tượng xã hội và sự kiện quốc tế dưới lăng kính của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh.
Hai là, nâng cao chất lượng nghiên cứu khoa học, phát triển tiềm lực khoa học của Học viện.
Học viên Đào tạo sau đại học cần xác định nghiên cứu khoa học là nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt quá trình học tập. Mỗi học viên phải không ngừng trau dồi kiến thức chuyên môn, làm chủ các phương pháp nghiên cứu hiện đại, tích cực tham gia vào các đề tài nghiên cứu (cấp cơ sở, cấp Học viện, cấp Bộ Quốc phòng và Nhà nước). Các đề tài cần tập trung giải quyết những vấn đề lý luận và thực tiễn cấp bách, mang tính thời sự trong công tác xây dựng Đảng, xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị; nghiên cứu về bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới; phát triển công tác Đảng, công tác chính trị trong Quân đội theo hướng hiện đại. Qua đó, góp phần cung cấp luận cứ khoa học tin cậy, khách quan cho lãnh đạo, chỉ huy các cấp trong việc hoạch định chính sách, xây dựng và phát triển lực lượng vũ trang. Việc hình thành các nhóm nghiên cứu mạnh, liên ngành và có sự tham gia của học viên Đào tạo sau đại học sẽ là một hướng đi hiệu quả.
Ba là, phát huy tinh thần tự lực, tự cường, chủ động, sáng tạo trong học tập và rèn luyện.
Tiếp nối truyền thống "chủ động, sáng tạo, khắc phục khó khăn, hoàn thành nhiệm vụ", học viên Đào tạo sau đại học cần phát huy cao độ tinh thần tự học, tự nghiên cứu, không ngừng đổi mới tư duy. Họ phải là những sĩ quan nghiên cứu tiên phong trong việc tiếp cận và ứng dụng những thành tựu khoa học công nghệ vào công tác nghiên cứu, giảng dạy; mạnh dạn đề xuất các sáng kiến, giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu khoa học xã hội nhân văn quân sự. Tinh thần chủ động, sáng tạo còn thể hiện ở việc tích cực tham gia vào các hoạt động đối thoại khoa học, hội thảo chuyên đề, giao lưu học thuật để mở rộng kiến thức, trao đổi kinh nghiệm, và rèn luyện kỹ năng mềm cần thiết cho người cán bộ khoa học tương lai. Việc phát triển Học viện trở thành một trung tâm "thông minh, hiện đại" đòi hỏi mỗi học viên Đào tạo sau đại học phải là một mắt xích năng động, sáng tạo trong việc khai thác và làm chủ công nghệ mới để nâng cao hiệu quả học tập và nghiên cứu.
3. Kết luận
Trải qua 74 năm xây dựng và phát triển, Học viện Chính trị đã khẳng định vị thế lịch sử, được Đảng, Nhà nước trao tặng 02 danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân cùng nhiều phần thưởng cao quý khác. Truyền thống vẻ vang "Kiên định và phát triển, đoàn kết và kỷ luật, chủ động, sáng tạo, khắc phục khó khăn, hoàn thành nhiệm vụ" là di sản vô giá, là động lực mạnh mẽ và là trách nhiệm thiêng liêng mà các thế hệ cán bộ, giảng viên, đặc biệt là đội ngũ học viên Hệ Đào tạo sau đại học phải có trách nhiệm kế thừa, gìn giữ và phát huy. Với vai trò nội tại, học viên Đào tạo sau đại học đang tích cực phát huy bản lĩnh chính trị vững vàng, trí tuệ sắc bén, tham gia hiệu quả vào công tác nghiên cứu khoa học và đấu tranh tư tưởng, lý luận, góp phần bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. Việc tiếp nối truyền thống này không chỉ thể hiện qua kết quả học tập tốt, mà còn qua sự kiên định về chính trị, năng lực khoa học vượt trội, và khả năng ứng dụng lý luận vào giải quyết các vấn đề thực tiễn. Những đóng góp của họ là yếu tố then chốt vào sự nghiệp xây dựng Học viện Chính trị vững mạnh toàn diện "Mẫu mực, tiêu biểu", thông minh, hiện đại, và hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị trong tình hình mới, xứng đáng với niềm tin yêu của Đảng, Nhà nước và nhân dân.
Trung tá Nguyễn Quốc Duy, Trung tá Vũ Trường Duy, Trung tá Nguyễn Đức Tiến, Trung tá Đỗ Anh Kiên, Đại uý Hoàng Hải Dương - Hệ Đào tạo sau đại học, Học viện Chính trị