1. Đặt vấn đề
Trong bối cảnh cách mạng hóa trí thức và hội nhập quốc tế, việc tiếp cận, nghiên cứu, phân loại và giới thiệu các tác phẩm kinh điển, văn kiện Đảng luôn được xem là nhiệm vụ quan trọng, nó không chỉ có ý nghĩa to lớn trong việc trang bị tri thức lý luận, nâng cao nhận thức chính trị mà còn là nền tảng lý luận giúp hình thành và phát triển tư duy, đạo đức cách mạng của cán bộ, giảng viên và học viên, góp phần hiện thực hóa quan điểm Đại hội XIII của Đảng "Kiên định, vững vàng trên nền tảng chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đồng thời không ngừng bổ sung, phát triển sáng tạo phù hợp với thực tiễn Việt Nam".
Tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác - Lênin, Hồ Chí Minh là những công trình do C.Mác, Ph.Ăngghen, V.I.Lênin và Hồ Chí Minh viết nên, bao gồm những tác phẩm mẫu mực, tiêu biểu, trình bày những vấn đề cơ bản, những luận điểm gốc có tính phổ quát của Học thuyết Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, có giá lý luận, thực tiễn sâu sắc trong mọi thời đại đối với phong trào cộng sản và công nhân quốc tế, phong trào giải phóng dân tộc, hoạt động của các đảng cộng sản và công nhân quốc tế và Việt Nam.
Văn kiện đảng là tài liệu của Đảng Cộng sản Việt Nam bao gồm nghị quyết, chỉ thị, quy định, kết luận, chương trình, kế hoạch, hướng dẫn… của Đảng, trình bày quan điểm của Đảng về những vấn đề được Đảng xây dựng và Quyết nghị theo nguyên tắc, quy định của Đảng, hiến pháp và pháp luật Nhà nước tại các đại hội, hội nghị của Đảng.
Thư viện Học viện Chính trị đóng vai trò quan trọng trong việc lưu trữ, quản lý và phổ biến nguồn tài liệu quý giá này, giúp cán bộ, giảng viên và học viên dễ dàng tiếp cận và khai thác thông tin phục vụ quá trình học tập, nghiên cứu. Tuy nhiên, trước sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ, cùng với sự thay đổi trong nhu cầu và phương thức tiếp cận thông tin, công tác nghiên cứu, phân loại và giới thiệu các tài liệu này đang đặt ra nhiều yêu cầu mới. Làm thế nào để hệ thống tài liệu được tổ chức khoa học, dễ tra cứu? Làm sao để các tác phẩm kinh điển và văn kiện Đảng có thể tiếp cận sâu rộng hơn đến cán bộ, giảng viên, học viên góp phần nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo và nghiên cứu khoa học. Những vấn đề trên đòi hỏi thư viện Học viện Chính trị cần không ngừng đổi mới phương pháp quản lý, ứng dụng công nghệ hiện đại và xây dựng các hình thức giới thiệu tài liệu phong phú, hấp dẫn. Việc nghiên cứu và đúc kết những kinh nghiệm thực tiễn trong công tác này không chỉ giúp nâng cao hiệu quả hoạt động của thư viện mà còn góp phần quan trọng vào sự phát triển chung của công tác giáo dục đào tạo, nghiên cứu khoa học trong bối cảnh hiện nay.
2. Nội dung nghiên cứu
Đến nay, Thư viện của Học viện Chính trị đang lưu giữ quản lý một khối lượng lớn các tác phẩm kinh điển và văn kiện đảng bao gồm: C. Mác và Ph. Ăngghen toàn tập có gần 2000 cuốn; V.I. Lênin toàn tập có hơn 4000 cuốn, Hồ Chí Minh toàn tập có hơn 500 cuốn; Văn kiện đảng toàn tập có hơn 2000 cuốn.
Công tác quản lý, phân loại, lưu giữ các tác phẩm kinh điển, văn kiện Đảng luôn bảo đảm chuẩn nghiệp vụ thư viện. Các tài liệu sau khi thu thập xong, sẽ được xử lý theo đúng các bước của nghiệp vụ thư viện: đăng ký vào sổ; tổ chức biên mục, mô tả theo tiêu chuẩn quốc tế ISBD; phân loại theo bảng phân loại 19 lớp của Thư viện Quốc gia; nhập sách, tài liệu vào phần mềm thư viện số tích hợp Ilib8.0 theo khổ mẫu Marc21, đánh số đăng ký cá biệt, xếp giá và sẽ được phân bổ về các kho gồm: kho phòng mượn, kho phòng giáo trình, kho phòng đọc và tổ chức phục vụ theo nhu cầu của bạn đọc. Hoạt động phục vụ nguồn tài liệu này được thực hiện theo tiêu chuẩn quốc gia TCVN ISO 9001:2015. Nhìn chung đã thu hút đông đảo cán bộ, giảng viên, học viên lên thư viện, đáp ứng tốt cho việc khai thác, sử dụng, thỏa mãn nhu cầu thông tin, nhu cầu giảng dạy, học tập và nghiên cứu của cán bộ, giảng viên và học viên.
Tuy nhiên, việc nghiên cứu, phân loại và giới thiệu tác phẩm kinh điển, văn kiện Đảng tại Thư viện Học viện Chính trị vẫn còn những hạn chế nhất định như: Nguồn kinh phí dành cho công tác khai thác, bổ sung, trưng bày giới thiệu các tác phẩm kinh điển, văn kiện đảng còn hạn chế; đội ngũ làm công tác chuyên môn nghiệp vụ tại thư viện không đồng đều, đại bộ phận cán bộ, nhân viên chưa được đào tạo chính quy về thư viện, ít được tham gia các lớp tập huấn chuyên sâu về công tác thư viện đã ảnh hưởng không nhỏ đến công tác nghiên cứu, phân loại và giới thiệu tác phẩm kinh điển, văn kiện Đảng; công tác đào tạo, tập huấn, hướng dẫn người dùng tin tra cứu tác phẩm kinh điển còn hạn chế. Một số bạn đọc chưa nắm rõ được quy trình khai thác dẫn đến việc sử dụng nguồn tài liệu này chưa hiệu quả. Bạn đọc chưa có thói quen chủ động đọc các tác phẩm kinh điển một cách sâu rộng, thường chỉ tìm đến tài liệu khi cần nghiên cứu đề tài, luận văn, luận án...Bên cạnh đó, hình thức giới thiệu các tác phẩm kinh điển, văn kiện đảng chưa phong phú, hấp dẫn. Các hoạt động trưng bày thường diễn ra theo dịp lễ lớn, chưa được duy trì thường xuyên để tạo sự quan tâm lâu dài từ bạn đọc.
Từ thực tiễn triển khai việc nghiên cứu, phân loại và giới thiệu tác phẩm kinh điển, văn kiện Đảng tại Thư viện Học viện Chính trị có thể rút ra một số kinh nghiệm sau:
Một là, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng trong Học viện về việc nghiên cứu, phân loại và giới thiệu các tác phẩm kinh điển, văn kiện Đảng
Đây là kinh nghiệm quan trọng hàng đầu trong nghiên cứu, phân loại và giới thiệu tác phẩm kinh điển, văn kiện Đảng. Sự phối hợp chặt chẽ này không chỉ giúp tối ưu hóa nguồn tài liệu mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho cán bộ, giảng viên, học viên trong quá trình học tập, nghiên cứu và vận dụng kiến thức vào thực tiễn.
Trước hết, sự phối hợp giữa thư viện với các Phòng, Khoa, Hệ giúp đảm bảo nguồn tài liệu được lựa chọn một cách khoa học, phù hợp với chương trình đào tạo và nhu cầu nghiên cứu của cán bộ, giảng viên và học viên. Thư viện đóng vai trò là trung tâm lưu trữ, quản lý và cung cấp tài liệu; các Phòng, Khoa, Hệ có trách nhiệm xác định nội dung tài liệu cần thiết, phù hợp với chuyên ngành đào tạo; giảng viên các khoa trực tiếp hướng dẫn học viên khai thác và vận dụng kiến thức từ các tài liệu này vào thực tiễn học tập và công tác tạo điều kiện cho họ tiếp cận thông tin nhanh chóng và hiệu quả. Ngoài ra, việc phối hợp còn thể hiện rõ vai trò trong công tác giới thiệu, phổ biến tài liệu và nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của các tác phẩm kinh điển, văn kiện của Đảng. Khi có sự liên kết giữa thư viện và các Phòng, Khoa, Hệ thì các hoạt động như tọa đàm khoa học, hội thảo, giới thiệu sách có thể được tổ chức thường xuyên, giúp cán bộ, giảng viên, học viên tiếp cận tài liệu một cách chủ động hơn.
Sự phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng trong Học viện còn góp phần nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu của cán bộ, giảng viên và học viên, giúp họ phát triển tư duy lý luận và khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn công tác. Khi có một hệ thống tài liệu được tổ chức khoa học, dễ dàng tiếp cận và thường xuyên được cập nhật, họ sẽ có động lực và điều kiện thuận lợi để nâng cao trình độ, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thực tiễn. Đây cũng là yếu tố quan trọng giúp nâng cao chất lượng đào tạo, nghiên cứu trong Học viện, góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ, giảng viên, học viên có bản lĩnh chính trị vững vàng, tư duy sắc bén và khả năng xử lý hiệu quả các vấn đề thực tiễn.
Hai là, chú trọng nâng cao trình độ cán bộ, nhân viên thư viện
Kinh nghiệm này chỉ đạo toàn bộ quá trình nghiên cứu, phân loại và giới thiệu các tác phẩm kinh điển, văn kiện đảng tại thư viện Học viện Chính trị. Cán bộ thư viện là linh hồn của thư viện. Do đó, đào tạo cán bộ thư viện hàng năm là một việc làm có ý nghĩa thiết thực. Cán bộ thư viện không chỉ là người trực tiếp làm việc với nguồn tài liệu mà còn là người trực tiếp hướng dẫn bạn đọc tìm kiếm, sử dụng nguồn tài liệu hiệu quả nhất. Đặc thù của các tác phẩm kinh điển và văn kiện đảng thường có độ khó cao nội dung mang tính trừu tượng, triết học sâu sắc, ngôn ngữ phức tạp... Nhiều tác phẩm bàn về những vấn đề lớn như bản chất xã hội, kinh tế, chính trị... đòi hỏi người đọc phải có tư duy phản biện và nền tảng kiến thức vững chắc. Chính vì vậy, hàng năm Thư viện luôn chú trọng công tác bồi dưỡng, nâng cao trình độ cán bộ, nhân viên thư viện. Cử cán bộ, nhân viên tham gia các lớp tập huấn, bồi dưỡng, các buổi tọa đàm, trao đổi nghiệp vụ do Thư viện Quân đội tổ chức. Thông qua các hoạt động này giúp cán bộ, nhân viên thư viện được nâng cao về trình độ kiến thức, trang bị kỹ năng cần thiết như kỹ năng về chuyên môn và nghiệp vụ; kỹ năng về công nghệ; kỹ năng giao tiếp; kỹ năng thuyết trình, trình bày; kỹ năng xử lý tình huống; kỹ năng quản lý; kỹ năng học tập suốt đời; kỹ năng ngoại ngữ…nhằm phục vụ tốt nhất nhu cầu cập nhật, khai thác, quản lý và giới thiệu nguồn tài nguyên thông tin cho cán bộ, giảng viên, học viên.
Ba là, làm tốt công tác đào tạo, bồi dưỡng, hướng dẫn người dùng tin
Đây là một trong những kinh nghiệm quan trọng, là một yêu cầu cần thiết trong bối cảnh hiện nay. Nhân tố quyết định đối với sự thành công và hiệu quả cho việc nghiên cứu, phân loại và giới thiệu các tác phẩm kinh điển và văn kiện đảng. Làm tốt được công tác đào tạo, bồi dưỡng, hướng dẫn người dùng tin, là rút ngắn được cây cầu nối người sử dụng với vốn tài liệu, từ đó nâng cao chất lượng phục vụ các tác phẩm kinh điển, văn kiện Đảng của Thư viện Học viện Chính trị. Chính vì vậy, ngay đầu năm học Thư viện đã xây dựng kế hoạch chi tiết cho công tác đào tạo, bồi dưỡng, hướng dẫn người dùng tin, cụ thể: Phân nhóm đối tượng người dùng tin và nghiên cứu, khảo sát hành vi thói quen, nắm bắt tâm lý sử dụng tài liệu để có kế hoạch hướng dẫn và bổ sung tài liệu cho phù hợp. Các buổi hướng dẫn này giúp người dùng tin hiểu sâu hơn về nội dung, ý nghĩa vấn đề cần tập trung khai thác theo chủ đề nghiên cứu, biết được kỹ năng đọc, xác định được mục đích đọc "Đọc cái gì?", "Đọc để làm gì?", những cấp độ đọc có thể thực hiện như: đọc kiểm tra, đọc lướt, đọc phân tích, đọc theo chủ đề tổng hợp...Xác định các từ khoá, từ chuyên môn; tìm ý chính; xác định thông điệp của tác giả để tiết kiệm thời gian và nâng cao hiệu quả nghiên cứu, khai thác các tác phẩm kinh điển, văn kiện đảng.
Bốn là, tập trung số hóa và xây dựng bộ sưu tập số cho các tác phẩm kinh điển, văn kiện Đảng, tăng cường quảng bá, giới thiệu các bộ sưu tập số tới người dùng tin
Số hóa là quá trình chuyển đổi thông tin từ dạng vật lý sang dạng số. Bao gồm việc chuyển đổi các dữ liệu, tài liệu, hình ảnh… thành định dạng số có thể được xử lý, lữu trữ và truyền qua mạng internet. Nó cho phép dữ liệu được xử lý nhanh chóng, dễ dàng chia sẻ. Hỗ trợ tối ưu việc bảo quản, duy trì tuổi thọ của tài liệu, mở rộng phạm vi người dùng. Đến nay, thư viện Học viện Chính trị đã xây dựng được bộ sưu tập số của các tác phẩm kinh điển, văn kiện Đảng bao gồm: C. Mác và Ph. Ăngghen toàn tập, V.I. Lênin toàn tập, Hồ Chí Minh toàn tập,Văn kiện Đảng toàn tập…. Việc xây dựng bộ sưu tập số cho các tác phẩm này không chỉ hỗ trợ tích cực cho người dùng tin trong quá trình khai thác và sử dụng thông tin mà còn tạo điều kiện thuận lợi để Thư viện phát triển sản phẩm và dịch vụ thông tin, trao đổi và chia sẻ nguồn lực thông tin... Các bộ sưu tập tài liệu số sau khi được xây dựng cần quảng bá, giới thiệu đến với người dùng tin trong các buổi giới thiệu, hướng dẫn tra cứu, sử dụng thư viện. Đây là khâu rất quan trọng, có ảnh hưởng rất lớn tới khả năng khai thác nguồn tài liệu số. Vì cho dù các bộ sưu tập tài liệu số có phong phú, đa dạng và chất lượng tốt đến đâu nhưng người sử dụng không được biết tới thì khả năng nghiên cứu, khai thác sẽ không hiệu quả.
Năm là, củng cố, nâng cấp hệ thống cơ sở vật chất
Việc củng cố, nâng cấp hệ thống cơ sở vật chất, tăng cường các phương tiện thông tin phục vụ quản lý, khai thác tài liệu là điều tất yếu, đã và đang trở thành nhu cầu cấp thiết. Hiệu quả của việc sử dụng máy tính vào việc xử lý thông tin tài liệu, việc liên kết mạng và sử dụng phần mềm thư viện tạo điều kiện cho công tác quản lý thông tin được khoa học, chính xác, cũng như hoạt động khai thác thông tin được nhanh chóng, hiệu quả. Nâng cao chất lượng bộ máy tra cứu, đường truyền mạng để đảm bảo việc tra cứu được nhanh chóng, chính xác; tin tức cập nhật nhanh, đầy đủ, tránh làm mất nhiều thời gian chờ đợi của bạn đọc. Thực tiễn cho thấy, trong kỷ nguyên công nghệ bùng nổ không có gì bất ngờ khi công nghệ thông tin luôn giữ vững vị thế là một trong những ngành hàng đầu về nhu cầu nhân lực và tiềm năng phát triển. Vị thế này càng được củng cố trong bối cảnh thế giới bước vào thời đại cách mạng công nghiệp 4.0. Chính vì vậy, bên cạnh việc phối hợp chặt chẽ giữa các Phòng, Khoa, Hệ; xây dựng, củng cố tổ chức, về nhân lực con người, cần phải có sự đầu tư cơ bản về hệ thống trang thiết bị công nghệ thông tin hiện đại, thì mới bảo đảm tốt cho việc nghiên cứu, phân loại và giới thiệu các tác phẩm kinh điển tại thư viện Học viện Chính trị nhằm phục vụ một cách hiệu quả mục tiêu giáo dục đào tạo và nghiên cứu khoa học của nhà trường trong giai đoạn tới.
3. Kết luận
Việc nghiên cứu, phân loại và giới thiệu các tác phẩm kinh điển và văn kiện Đảng là nhiệm vụ có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong công tác giáo dục lý luận chính trị tại Học viện Chính trị. Thư viện không chỉ là nơi lưu trữ tài liệu mà còn là cầu nối tri thức, góp phần bồi dưỡng phẩm chất cách mạng, nâng cao năng lực tư duy và trình độ lý luận cho đội ngũ cán bộ, giảng viên, học viên. Những kinh nghiệm rút ra từ thực tiễn không chỉ giúp nâng cao hiệu quả hoạt động của thư viện mà còn góp phần thiết thực vào mục tiêu đổi mới nội dung, phương pháp giảng dạy và nghiên cứu khoa học, đáp ứng yêu cầu đào tạo cán bộ trong tình hình mới. Trong thời gian tới, Thư viện Học viện Chính trị cần tiếp tục phát huy vai trò trung tâm tri thức, không ngừng đổi mới và sáng tạo trong tổ chức tài liệu, nâng cao chất lượng phục vụ, hướng đến xây dựng môi trường học tập, nghiên cứu hiện đại, khoa học, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của công tác giáo dục lý luận chính trị trong thời đại chuyển đổi số./.
Tài liệu tham khảo
1. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc thứ XIII, Tập 1, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021 tr. 40-41.
2. Dương Xuân Ngọc, Một số nguyên tắc nghiên cứu, giảng dạy và học tập tác phẩm kinh điển Mácxít, Tạp chí Lý luận chính trị và truyền thông điện tử, ngày 15/6/2021.
3. Đại học Khoa học xã hội nhân văn Hà Nội, Phương pháp nghiên cứu các tác phẩm kinh điển của C.Mác - Ph.Ăngghen và Lênin, Hà Nội, 2006.
Nguyễn Thị Chung - Học viện Chính trị