Đưa con gái 12 tuổi tiêm vắc-xin HPV, chị Ngọc Hân (41 tuổi, TP HCM) được bác sĩ tư vấn tiêm thêm các loại vắc-xin não mô cầu để phòng bệnh. Chị Hân từ chối tiêm cho con và chia sẻ: "Con đang tuổi ăn tuổi lớn, trẻ khỏe, bệnh não mô cầu thấy cũng ít gặp nên không cần tiêm chủng".
Tương tự, anh Trần Hòa (35 tuổi, ở Đồng Nai) cho biết lý do không tiêm chủng cho con: "Con đã tiêm các loại vắc-xin trong Tiêm chủng mở rộng (TCMR) là đã đầy đủ, không cần phải tiêm thêm nữa".
Các hoạt động tập thể của thanh thiếu niên dễ làm tăng nguy cơ lây nhiễm bệnh do não mô cầu. Ảnh: Shutterstock
Còn chị Thanh Hoa (38 tuổi, ở Đà Nẵng) yên tâm mở sổ tiêm chủng thấy con gái 15 tuổi đã tiêm vắc-xin phòng não mô cầu khi đọc tin tức thấy ca mắc. Mới đây, đưa con gái đi tiêm cúm, chị mới hay chỉ tiêm một loại vắc-xin phòng bệnh não mô cầu là chưa giúp con phòng ngừa đầy đủ.
BS.CKI Nguyễn Công Luận, Quản lý Y khoa, Hệ thống Tiêm chủng VNVC cho biết hiểu nhầm về bệnh và vắc-xin như các trường hợp phụ huynh kể trên khá phổ biến.
Bác sĩ Luận giải thích vi khuẩn não mô cầu lây truyền qua đường hô hấp khi người khỏe mạnh hít phải các dịch tiết mũi họng từ người bệnh hoặc người mang vi khuẩn nhưng không biểu hiện triệu chứng. Bệnh não mô cầu có thể gặp ở mọi lứa tuổi, trong đó thanh thiếu niên trẻ khỏe là nhóm có nguy cơ mắc bệnh và lây truyền vi khuẩn cao nhất.
Thanh thiếu niên là nhóm có nguy cơ cao mắc bệnh do não mô cầu, đặc biệt trong giai đoạn căng thẳng học tập và thi cử khi sức đề kháng dễ suy giảm. Ảnh: Shutterstock
Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh (CDC) Mỹ, cứ 5 thanh thiếu niên sẽ có 1 người mang trùng và không có triệu chứng, dẫn đến không hay biết bản thân đang mang mầm bệnh Một phân tích đăng trên Thư viện Y khoa Mỹ (2024) ở 184 trường hợp mắc não mô cầu, người bệnh từ 13-19 tuổi chiếm 34,2%.
Thanh thiếu niên thường sinh hoạt trong các môi trường tập thể như trường học, ký túc xá, nhà trọ, câu lạc bộ hay lễ hội… Việc tiếp xúc gần và sử dụng chung đồ dùng cá nhân trong các môi trường này làm tăng nguy cơ lây nhiễm não mô cầu.
Từ tháng 12/2024 đến nay, cả nước ghi nhận 85 ca mắc não mô cầu, tăng 72 ca so với cùng kỳ năm ngoái, trong đó nhiều thanh thiếu niên mắc bệnh gặp biến chứng nặng. Gần đây nhất Bệnh viện Đa khoa Hà Đông (Hà Nội) cấp cứu một nam thanh niên 24 tuổi với triệu chứng sốt, đau đầu, cứng gáy điển hình của não mô cầu, chưa tiêm vắc-xin phòng bệnh, là ca thứ 3 trên địa bàn. Trước đó, Bệnh viện Đa khoa Trung tâm tỉnh Gia Lai cũng tiếp nhận một bé trai 14 tuổi (quê Đắk Lắk) sốc nhiễm trùng huyết do não mô cầu tối cấp, phát ban xuất huyết hoại tử toàn thân, hoại tử chi, rối loạn nhịp tim và suy đa cơ quan.
Não mô cầu là bệnh có thể tử vong trong 24 giờ. Ảnh: Shutterstock
Trước đó, một thanh niên 24 tuổi tử vong ngoại viện được xác định sốc nhiễm khuẩn do mắc não mô cầu.
Bác sĩ Luận cho biết não mô cầu gây ra nhiều thể bệnh khác nhau, trong đó nhiễm khuẩn huyết và viêm màng não có khả năng gây tử vong trong 24 giờ kể từ khi khởi phát triệu chứng đầu tiên. Song các triệu chứng sốt, đau đầu, viêm họng, buồn nôn… không điển hình ở giai đoạn đầu, dễ khiến phụ huynh nhầm lẫn não mô cầu với cảm lạnh, cúm nên đưa con nhập viện điều trị muộn, làm tăng nguy cơ tử vong.
Bệnh do não mô cầu để lại di chứng tàn tật suốt đời cho người mắc. Ảnh: Shutterstock
Nếu may mắn sống sót, từ 10-20% trường hợp gặp di chứng nặng nề như cắt cụt chi, điếc, liệt, chậm phát triển tâm thần…Một nghiên cứu về bệnh do não mô cầu ở 101 trường hợp thanh thiếu niên tại Anh từ 16–22 tuổi, có 58% gặp các vấn đề như sẹo da, chóng mặt, hạn chế khả năng vận động, rối loạn ngôn ngữ, mất thính lực, cắt cụt chi, co giật. Bệnh còn làm ảnh hưởng chất lượng cuộc sống, kết quả học tập, lựa chọn công việc, đồng thời tạo ra gánh nặng chi phí điều trị và chăm sóc lâu dài cho gia đình, người thân.
Hiện Việt Nam đã có các loại vắc-xin phòng 5 nhóm huyết thanh não mô cầu thường gặp (A, B, C, W-135, Y) trong tiêm chủng dịch vụ, gồm: vắc-xin phòng nhóm B, vắc-xin phòng nhóm B và C, và vắc-xin cộng hợp tứ giá ACYW giúp bảo vệ đồng thời 4 nhóm huyết thanh A, C, W, Y. Vắc-xin có thể được chỉ định cho nhiều độ tuổi, từ trẻ nhỏ, thanh thiếu niên đến người lớn tuổi, giúp tạo hàng rào bảo vệ rộng trước các chủng gây bệnh phổ biến.
Thanh thiếu niên tiêm vắc-xin phòng não mô cầu.
Một phân tích đăng trên Thư viện Y khoa Quốc gia Mỹ, dựa trên số liệu của 163.758 bệnh nhân bị não mô cầu xâm lấn cho thấy, tỷ lệ tử vong do nhóm huyết thanh W và C nằm ở mức cao, lần lượt chiếm 12,8% và 12,0%, tiếp đến là Y chiếm 10,8% và B chiếm 6,9%. Từ khi đưa vào sử dụng, vắc-xin cộng hợp tứ giá A, C, Y, W-135 đã giúp giảm đến 90% số ca mắc bệnh ở nhóm thanh thiếu niên do các nhóm huyết thanh chính C, Y, W.
Quang Vũ