Từ khóa: Lợi ích cá nhân; Gắn liền; Lợi ích tập thể; Bộ máy; Tinh - Gọn - Mạnh - Hiệu năng - Hiệu lực - Hiệu quả.
Tóm tắt: Sắp xếp bộ máy Tinh - Gọn - Mạnh - Hiệu năng - Hiệu lực - Hiệu quả là yêu cầu cấp thiết, đòi hỏi tất yếu của Việt Nam hiện nay và là xu hướng được nhiều quốc gia triển khai, thực hiện. Tuy nhiên, có một thực tế không thể phủ nhận, sắp xếp, tinh gọn bộ máy sẽ đụng chạm đến quyền lực, lợi ích của không ít người, không ít cá nhân và tổ chức. Việc tiếp tục nhận thức, quán triệt sâu sắc hơn nữa, quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về lợi ích cá nhân gắn liền với lợi ích tập thể nhằm giải quyết mối quan hệ giữa cá nhân với tập thể, giữa bộ phận với toàn cục, có nghĩa lý luận sâu sắc, bài học thực tiễn quan trọng giúp chúng ta tạo sự đồng thuận và quyết tâm cao để vượt qua những rào cản, thách thức trong thực hiện sắp xếp, tinh gọn bộ máy tạo nền tảng quan trọng để Việt Nam tiếp tục phát triển bền vững vì mục tiêu "dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh" trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam.
1. "Lợi ích của cá nhân gắn liền với lợi ích của tập thể. Nếu lợi ích cá nhân mâu thuẫn với lợi ích tập thể, thì đạo đức cách mạng đòi hỏi lợi ích riêng của cá nhân phải phục tùng lợi ích chung của tập thể".[1]
Bàn về mối quan hệ giữa lợi ích cá nhân và lợi ích tập thể, trước hết, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ ra rằng, lợi ích cá nhân không được tách rời lợi ích tập thể mà phải gắn chặt với lợi ích tập thể: "Lợi ích của cá nhân gắn liền với lợi ích của tập thể". Mỗi người, mỗi cá nhân đều có những nhu cầu lợi ích nhất định, song mỗi cá nhân cần phải biết đặt lợi ích của mình sau lợi ích của Đảng, của nhân dân, tức lợi ích của tập thể. Bởi lẽ, lợi ích chung của tập thể được bảo đảm thì lợi ích riêng của cá nhân mới có điều kiện để được thoả mãn. Điều này, được Chủ tịch Hồ Chí Minh sớm khẳng định, đặc biệt, trong bối cảnh đất nước mất chủ quyền, thực hiện giải phóng giai cấp. Tại Hội nghị lần thứ Tám, Ban Chấp hành Trung ương Đảng (1941), Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: "Trong lúc này quyền lợi của bộ phận, của giai cấp phải đặt dưới sự sinh tử, tồn vong của quốc gia, của dân tộc. Trong lúc này nếu không giải quyết được vấn đề dân tộc giải phóng, không đòi được độc lập, tự do cho toàn thể dân tộc, thì chẳng những toàn thể quốc gia dân tộc còn chịu mãi kiếp ngựa trâu, mà quyền lợi của bộ phận, giai cấp đến vạn năm cũng không đòi lại được"[2].
Trong tác phẩm Sửa đổi lối làm việc (1947), Chủ tịch Hồ Chí Minh viết: "mỗi người trong Đảng phải hiểu rằng: lợi ích của cá nhân nhất định phải phục tùng lợi ích của Đảng. Lợi ích của mỗi bộ phận nhất định phải phục tùng lợi ích của toàn thể. Lợi ích tạm thời nhất định phải phục tùng lợi ích lâu dài. Nghĩa là phải đặt lợi ích của Đảng lên trên hết, lên trước hết. Vì lợi ích của Đảng tức là lợi ích của dân tộc, của Tổ quốc"[3]. Trong Bài nói tại buổi bế mạc lớp chỉnh huấn cán bộ Đảng, dân, chính các cơ quan Trung ương (9/6/1953) Chủ tịch Hồ Chí Minh giải thích rõ: "Mọi người nhận rõ lợi ích chung của dân tộc phát triển và củng cố thì lợi ích riêng của cá nhân mới có thể phát triển và củng cố. Cho nên lợi ích cá nhân ắt phải phục tùng lợi ích của dân tộc, chứ quyết không thể đặt lợi ích cá nhân trên lợi ích dân tộc. Đó là một tiến bộ"[4].
Vì "Tiền đồ của mỗi người nằm trong tiền đồ chung của dân tộc"[5]. Sau này, trong tác phẩm Đạo đức cách mạng (12/1958), Người khẳng định: "…trong chế độ xã hội chủ nghĩa và cộng sản chủ nghĩa là chế độ do nhân dân lao động làm chủ, thì mỗi người là một bộ phận của tập thể, giữ một vị trí nhất định và đóng góp một phần công lao trong xã hội. Cho nên lợi ích cá nhân là nằm trong lợi ích của tập thể, là một bộ phận của lợi ích tập thể. Lợi ích chung của tập thể được bảo đảm thì lợi ích riêng của cá nhân mới có điều kiện để được thoả mãn"[6].
Có thể thấy, quan điểm nhất quán, xuyên suốt của Chủ tịch Hồ Chí Minh là phải đặt lợi ích của cách mạng, lợi ích của Tổ quốc, của tập thể lên trên lợi ích cá nhân. Do đó, trong mỗi lời kêu gọi, phát động toàn dân thực hiện một phong trào, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn xác định đem lại quyền lợi cho "đồng bào ta ai cũng", "toàn quốc... ai cũng", "nhân dân ai nấy",.v.v.. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh vì nhân dân, vì Tổ quốc, vì cách mạng, trong đó có lợi ích của mình, của mỗi cá nhân.
Dưới chế độ xã hội chủ nghĩa, sự thống nhất giữa lợi ích cá nhân và lợi ích tập thể là mặt cơ bản, mặt chủ yếu. Song, điều đó không có nghĩa là giữa chúng không có mâu thuẫn hay xung đột. Trong quan niệm của Chủ tịch Hồ Chí Minh, giữa lợi ích cá nhân và lợi ích tập thể có lúc, có khi không phù hợp với nhau, hoặc thậm chí mâu thuẫn nhau. Trong những trường hợp như vậy, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ cần phải làm như thế nào: "Nếu gặp khi lợi ích chung của Đảng mâu thuẫn với lợi ích riêng của cá nhân, thì phải kiên quyết hy sinh lợi ích của cá nhân cho lợi ích của Đảng. Khi cần đến tính mệnh của mình cũng phải vui lòng hy sinh cho Đảng"[7]. Chủ tịch Hồ Chí Minh còn chỉ rõ, để giải quyết một cách hài hòa mối quan hệ giữa lợi ích cá nhân và lợi ích tập thể, thì cần phải chiến thắng kẻ thù bên trong ở mỗi chúng ta, đó là "chủ nghĩa cá nhân". Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: "Chủ nghĩa cá nhân đẻ ra trăm thứ bệnh nguy hiểm: quan liêu, mệnh lệnh, bè phái, chủ quan, tham ô, lãng phí... Nó trói buộc, nó bịt mắt những nạn nhân của nó, những người này bất kỳ việc gì cũng xuất phát từ lòng tham muốn danh lợi, địa vị cho cá nhân mình, chứ không nghĩ đến lợi ích của giai cấp, của nhân dân"[8].
Chủ tịch Hồ Chí Minh xem chủ nghĩa cá nhân là địch bên trong mà "Mỗi kẻ địch bên trong là một bạn đồng minh của kẻ địch bên ngoài. Địch bên ngoài không đáng sợ. Địch bên trong đáng sợ hơn, vì nó phá hoại từ trong phá ra"[9]. Người kết luận: "Chủ nghĩa cá nhân là một kẻ địch hung ác của chủ nghĩa xã hội. Người cách mạng phải tiêu diệt nó"[10] và Người coi việc chống chủ nghĩa cá nhân là việc làm cần thiết, thường xuyên, kiên trì, kiên quyết của những người cộng sản chân chính.
Dẫu vậy, trong đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân, Chủ tịch Hồ Chí Minh lưu ý, cảnh tỉnh: "Đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân không phải là "giày xéo lên lợi ích cá nhân"[11].Người phân tích: "... Nếu những lợi ích cá nhân đó không trái với lợi ích của tập thể thì không phải là xấu"[12]. Người khẳng định: "Không có chế độ nào tôn trọng con người, chú ý xem xét những lợi ích cá nhân đúng đắn và bảo đảm cho nó được thoả mãn bằng chế độ XHCN và cộng sản chủ nghĩa"[13].
2. Cách mạng sắp xếp bộ máy Tinh - Gọn - Mạnh - Hiệu năng - Hiệu lực - Hiệu quả là yêu cầu, nhiệm vụ cấp thiết trong kỷ nguyên phát triển mới vì lợi ích chung - phục vụ Nhân dân, phụng sự Tổ quốc, phát triển bền vững đất nước
Kết quả cải cách hành chính trong giai đoạn trước đã có nhiều thành tựu, nhưng thực sự vẫn chưa được như mong muốn. Đặc biệt, so với các nước phát triển trên thế giới thì tổ chức bộ máy hành chính của chúng ta còn cồng kềnh, nhiều tầng nấc, nhiều đầu mối, hiệu quả hoạt động chưa cao. Một thực tế là 70% ngân sách nhà nước hiện vẫn dùng để trả lương, chi thường xuyên, phục vụ hoạt động của bộ máy. Nghĩa là chỉ còn 30% nguồn lực dành cho đầu tư cho phát triển, quốc phòng, an ninh, xóa đói, giảm nghèo, an sinh xã hội[14]. Điều đó không còn phù hợp với điều kiện mới là trái với quy luật phát triển. Đất nước bước vào kỷ nguyên mới, cần phải có một bộ máy điều hành được đổi mới từ diện mạo đến phong cách lãnh đạo và tinh thần làm việc của mỗi cá nhân. Hiện tại là thời điểm hội tụ đầy đủ các yếu tố phù hợp để sắp xếp, tinh gọn bộ máy theo tinh thần Nghị quyết 18-NQ/TW ngày 25 tháng 10 năm 2017 của BCHTW khóa XII một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả (gọi tắt là Nghị quyết 18 về tinh gọn bộ máy) thực hiện quyết liệt cuộc cách mạng nhằm xây dựng hệ thống chính trị thật sự tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả.
Phát biểu tại Hội nghị toàn quốc quán triệt, triển khai tổng kết việc thực hiện Nghị quyết 18 về tinh gọn bộ máy, Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: Hiện nay đã là thời điểm, thời cơ, là sự cấp thiết, là đòi hỏi tất yếu khách quan cho cuộc cách mạng về tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị để bộ máy hoạt động hiệu lực, hiệu quả. "Tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị là vấn đề rất cấp bách, bắt buộc phải làm, càng làm sớm càng có lợi cho dân, cho nước"[15]. Cụ thể, việc sắp xếp, tinh gọn bộ máy hệ thống chính trị là một chủ trương đúng đắn, mang lại nhiều lợi ích về hiệu quả quản lý, tiết kiệm ngân sách và cải thiện chất lượng phục vụ Nhân dân.
Tinh gọn tổ chức bộ máy không chỉ giúp tăng cường hiệu quả vận hành, mà còn khắc phục tình trạng "vừa đá bóng, vừa thổi còi", khi một số đơn vị vừa thực hiện chức năng quản lý, vừa trực tiếp triển khai hoạt động, dẫn đến nguy cơ xung đột lợi ích, lãng phí nguồn lực. Nếu triển khai hợp lý, khoa học thì đây sẽ là bước đi quan trọng giúp nâng cao năng lực lãnh đạo, điều hành, cải thiện chất lượng dịch vụ công và tối ưu hóa sử dụng nguồn lực quốc gia.
Hiện nay, bộ máy hành chính còn tình trạng chồng chéo chức năng, nhiều cơ quan cùng thực hiện một nhiệm vụ, dẫn đến lãng phí nguồn lực và giảm hiệu lực quản lý (xây dựng đô thị, quản lý đất đai,…). Việc tinh gọn sẽ giúp phân định rõ trách nhiệm, tránh đùn đẩy công việc. Khi giảm số lượng đơn vị hành chính, cán bộ, công chức sẽ được sắp xếp lại theo hướng chuyên sâu, chuyên nghiệp, nhờ đó hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước sẽ được nâng cao.
Việc cắt giảm đầu mối giúp giảm đáng kể chi phí vận hành. Ngân sách nhà nước sẽ tập trung vào các nhiệm vụ trọng điểm thay vì dàn trải cho quá nhiều đơn vị nhỏ lẻ, tiết kiệm được ngân sách, giảm gánh nặng chi tiêu công và tối ưu hóa nguồn lực.
Bộ máy gọn nhẹ, quy trình giải quyết công việc sẽ nhanh chóng hơn, rút ngắn thủ tục hành chính, tăng tính minh bạch, cải thiện chất lượng phục vụ, giảm tình trạng phiền hà cho người dân và doanh nghiệp. Việc hợp nhất các tổ chức đoàn thể, giải thể hoặc sáp nhập, tinh giản các hội, hiệp hội (Mặt trận Tổ quốc, công đoàn, hội chữ thập đỏ,…) giúp giảm đầu mối, tiết kiệm ngân sách, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động.
Tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị phải bảo đảm thu hút, mở rộng sự tham gia và vai trò giám sát của người dân; tăng cường, củng cố mối quan hệ mật thiết với nhân dân, phát huy quyền làm chủ thực sự của nhân dân. Văn kiện Đại hội XIII của Đảng đã khẳng định một trong những nhiệm vụ trọng tâm là: "Tiếp tục đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và hệ thống chính trị toàn diện, trong sạch, vững mạnh… Củng cố niềm tin, sự gắn bó của nhân dân với Đảng, Nhà nước, chế độ xã hội chủ nghĩa"[16]. Đảng và Nhà nước ta luôn chú trọng đặt quyền lợi của người dân vào trung tâm các quyết sách, đường lối của mình với mục đích cuối cùng là người dân được thụ hưởng thành quả của sự nghiệp cách mạng. Chính vì vậy, cần thu hút được sự tham gia và giám sát rộng rãi, thực chất, cụ thể của người dân trong hoạt động xây dựng, thực thi chính sách, thể chế, chiến lược phát triển của đất nước cũng như của cả hệ thống chính trị, bảo đảm tính thực tiễn, tính khả thi, không quan liêu, mang lại lợi ích thiết thực và củng cố niềm tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng và cả hệ thống chính trị.
Việc nâng cao hiệu lực, hiệu quả lãnh đạo và quản lý không chỉ là yêu cầu nội tại, mà còn là điều kiện tất yếu để Việt Nam phát triển trong bối cảnh hội nhập toàn cầu. Một bộ máy tinh gọn, chuyên nghiệp, số hóa và vận hành hiệu quả sẽ tạo thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp tiếp cận dịch vụ công, giúp nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, tạo tiền đề cho giai đoạn phát triển mới, vì sự phát triển nhanh, bền vững của Việt Nam trong kỷ nguyên mới.
Mục tiêu của công cuộc sắp xếp, tinh gọn bộ máy là xây dựng một hệ thống chính trị gọn nhẹ, minh bạch, vững mạnh, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, tránh tình trạng chồng chéo chức năng, lãng phí nguồn lực. Tuy nhiên, quá trình này đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm: Thách thức về mặt tổ chức, về mặt nhân sự, về mặt văn hóa và tư duy, thách thức về chính sách, đặc biệt, rào cản lớn của vấn đề tinh gọn bộ máy chính là sự đụng chạm đến quyền lực, lợi ích của nhiều người, nhiều cá nhân. Tuy nhiên, khi xem đây là cuộc cách mạng trong bộ máy, là sự đổi mới toàn diện, triệt để, xóa bỏ những cái lạc hậu, cũ kỹ, để tạo ra những gì mới mẻ, tốt tươi, cần nhận thức và quán triệt sâu sắc quan điểm: "Lợi ích của cá nhân nhất định phải phục tùng lợi ích của Đảng. Lợi ích của mỗi bộ phận nhất định phải phục tùng lợi ích của toàn thể. Lợi ích tạm thời nhất định phải phục tùng lợi ích lâu dài. Nghĩa là phải đặt lợi ích của Đảng lên trên hết, lên trước hết. Vì lợi ích của Đảng tức là lợi ích của dân tộc" của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đòi phải có sự hy sinh lợi ích cá nhân với quyết tâm chính trị lớn, với ý nghĩa: "…chính trị là: 1. Đoàn kết. 2. Thanh khiết từ to đến nhỏ"[17] và mục tiêu tối thượng "bao nhiêu lợi ích đều vì dân", vì sự phát triển bền vững đất nước.
Nghiên cứu, vận dụng sáng tạo tư tưởng Hồ Chí Minh về giải quyết mối quan hệ giữa lợi ích tập thể với lợi ích cá nhân trong bảo vệ và xây dựng đất nước, khái quát một số vấn đề lý luận và thực tiễn về tổ chức, sắp xếp, tinh giản bộ máy ở Việt Nam hiện nay là nhiệm vụ nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn cấp bách nhằm làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận và thực tiễn quan trọng, định hướng sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn mới; góp phần bổ sung, hoàn thiện lý luận về đường lối đổi mới của Đảng.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
- TS Nguyễn Sỹ Dũng: Sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, giảm tầng nấc trung gian, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả lãnh đạo, quản lý; Dẫn theo: https://www.tapchicongsan.org.vn/web/guest/chinh-tri-xay-dung-dang/-/2018/1070202/sap-xep-to-chuc-bo-may-cua-he-thong-chinh-tri-tinh-gon%2C-giam-tang-nac-trung-gian%2C-gop-phan-nang-cao-hieu-luc%2C-hieu-qua-lanh-dao%2C-quan-ly.aspx Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đảng toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, HN, 2000, tập 7, tr. 113. Đảng Cộng sản Việt Nam: Nghị quyết 18-NQ/TW ngày 25 tháng 10 năm 2017 của BCHTW khóa XII một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; Dẫn theo: https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Bo-may-hanh-chinh/Nghi-quyet-18-NQ-TW-2017-sap-xep-to-chuc-bo-may-cua-he-thong-chinh-tri-tinh-gon-hoat-dong-hieu-luc-365493.aspx Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, tập I, tr. 199 - 200. GS, TS Tô Lâm, Tổng Bí thư: "'Tinh - Gọn - Mạnh - Hiệu năng - Hiệu lực - Hiệu quả", Dẫn theo: https://baochinhphu.vn/bai-viet-cua-tong-bi-thu-to-lam-tinh-gon-manh-hieu-nang-hieu-luc-hieu-qua-102241105172459096.htm TS Đặng Văn Luận: "Tinh gọn bộ máy là một cuộc cách mạng để đất nước vươn mình phát triển", Dẫn theo: https://www.qdnd.vn/chinh-tri/cac-van-de/tinh-gon-bo-may-la-mot-cuoc-cach-mang-de-dat-nuoc-vuon-minh-phat-trien-804356 Phạm Thị Thanh Trà: "Đổi mới tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị "tinh - gọn - mạnh - hiệu năng - hiệu lực - hiệu quả" theo tinh thần định hướng của Đồng chí GS, TS, Tổng Bí thư Tô Lâm", Dẫn theo: https://www.tapchicongsan.org.vn/web/guest/chinh-tri-xay-dung-dang/-/2018/1053602/doi-moi-to-chuc-bo-may-cua-he-thong-chinh-tri-%E2%80%9Ctinh---gon---manh---hieu-nang---hieu-luc---hieu-qua%E2%80%9D-theo-tinh-than-dinh-huong-cua-dong-chi-gs%2C-ts%2C-tong-bi-thu-to-lam.aspx H. Vũ: "Tinh gọn tổ chức bộ máy trong kỷ nguyên vươn mình", Dẫn theo: https://daidoanket.vn/tinh-gon-to-chuc-bo-may-trong-ky-nguyen-vuon-minh-10303131.html
Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 11, tr.610. ↑
Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đảng toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, HN, 2000, tập 7, tr. 113. ↑
Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, Tập 5, tr.290. ↑
Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, Tập 8, tr.143. ↑
Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, Tập 10, tr.594. ↑
Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, Tập 11, tr.610. ↑
Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 5, tr. 291. ↑
Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 11, tr. 611. ↑
Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 5, tr. 278. ↑
Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 11, tr. 611. ↑
Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 11, tr.610. ↑
Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 11, tr.610. ↑
Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 11, tr.610. ↑
TS Đặng Văn Luận: "Tinh gọn bộ máy là một cuộc cách mạng để đất nước vươn mình phát triển", Dẫn theo: https://www.qdnd.vn/chinh-tri/cac-van-de/tinh-gon-bo-may-la-mot-cuoc-cach-mang-de-dat-nuoc-vuon-minh-phat-trien-804356 ↑
H. Vũ: "Tinh gọn tổ chức bộ máy trong kỷ nguyên vươn mình", Dẫn theo: https://daidoanket.vn/tinh-gon-to-chuc-bo-may-trong-ky-nguyen-vuon-minh-10303131.html ↑
Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, tập I, tr. 199 - 200. ↑
Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 5, tr.75. ↑
ThS. Phan Tăng Tuấn - Khoa Tư tưởng Hồ Chí Minh, Học viện Chính trị khu vực I