Trường Chính trị Lê Duẩn là đơn vị sự nghiệp trực thuộc Tỉnh uỷ Quảng Trị, có chức năng đào tạo chương trình Trung cấp lý luận chính trị, bồi dưỡng ngạch chuyên viên, chuyên viên chính, bồi dưỡng cán bộ quản lý cấp phòng([1]).
Nâng cao chất lượng giảng dạy là việc vô cùng quan trọng đối với đội ngũ giảng viên Trường Chính trị, đây là yếu tố sống còn đối với đội ngũ giảng viên các khoa, phòng ở trường, chất lượng giảng dạy của đội ngũ giảng viên khẳng định vị thế nhà trường trong trong nền giáo dục tỉnh nhà cũng như nền giáo dục quốc gia. Chính vì vậy, trong mọi hoạt động của nhà trường, các khoa, phòng và hoạt động của mỗi giảng viên luôn luôn tìm mọi cách nhằm nâng cao chất lượng bài giảng truyền đạt những nội dung kiến thức cơ bản đến học viên tiếp thu, vận dụng có hiệu quả ở địa phương, cơ sở.
Đối với mỗi giảng viên hàng ngày, hàng giờ phải chuẩn bị kỹ lưỡng đối với nội dung mỗi bài giảng, phải bổ sung nội dung trong mỗi bài giảng, tìm tòi các tài liệu phù hợp với thực tế ở địa phương, đồng thời lựa chọn những phương pháp giảng bài thích hợp đối với từng bài, từng phần trong bài giảng.
Tuy nhiên, việc nâng cao chất lượng của mỗi bài giảng không chỉ thông qua nhiều hoạt động của giảng viên như soạn giáo án, tìm tòi các tài liệu, sử dụng phương pháp dạy học tích cực, cơ bản như thuyết trình, hỏi đáp, ghi ý kiến lên bảng, hướng dẫn thảo luận nhóm…nhằm truyền đạt nội dung kiến thức của giảng đến với học viên mà còn phụ thuộc không ít về cách điều hành lớp của mỗi giảng viên. Nếu giảng viên đã chuẩn bị bài kỹ lưỡng, có phương pháp giảng dạy thích hợp nhưng không bảo đảm việc điều hành lớp thì ảnh hưởng xấu đến đến chất lượng đối với từng mục, từng phần trong bài giảng, ngược lại nếu giảng viên bảo đảm việc điều hành lớp bảo đảm có trật tự và ổn định thì chất lượng bài giảng được tăng têm, học viên tiếp thu được nhiều nội dung và vận dụng kiến thức của mình vào thực tế có hiệu quả hơn. Việc điều hành một bài giảng phải có trật tự từ đầu đến cuối trong quá trình giảng bài giảng viên tuân thủ thứ tự các bước sau:
Bước 1, đối với tiết đầu tiên khi lên lớp giảng viên phải kiểm tra sỉ số lớp học, có thể giới thiệu và tạo mối quan hệ, làm quen giữa giảng viên và học viên về cách xưng hô, tên gọi, nơi công tác…tạo thuận lợi cho việc tiếp cận và làm tiền đề cho việc trao đổi nội dung bài giảng cho những tiết giảng, bài giảng sau.
Bước 2, sau khi giới thiệu và làm quen với lớp, giảng viên phải điều hành lớp kiểm tra bài cũ bằng những câu hỏi hoặc một vài tình huống để học viên xử lý và giảng viên kết luận đối với câu hỏi hay tình huống và giảng viên đánh giá được việc tiếp thu kiến thức nội dung của bài giảng đã qua. Giới thiệu và làm quen và kiểm tra bài cũ cũng nhằm chấn chỉnh lớp học ngay từ phút đầu trước khi chính thức vào giảng bài mới giúp lớp học bảo đảm tinh thần để tiếp thu cho những nội dung mới, đồng thười tạo điều kiện cho một số người đến muộn bảo đảm trật tự cho việc giảng bài của giảng viên.
Bước 3, kiểm tra bài cũ đã xong, giảng viên bắt đầu giảng bài mới, với việc giới thiệu mục tiêu, yêu cầu và kết cấu nội dung các phần trong bài giảng mới nhằm tạo cho học viên hình dung được nội dung kiến thức cần chuẩn bị phối hợp với giảng viên để giải quyết những vấn đề khúc mắc trong bài giảng khi mà giảng viên áp dụng các phương pháp dạy học khác nhau. Việc điều hành lớp học của giảng viên phải triệt để định hướng học viên vào nội dung từng phần trong bài giảng và phù hợp với phương pháp giảng dạy của từng phần.
Phương pháp thuyết trình, giảng viên giới thiệu nội dung từng điểm, từng ý, từng phần tường mục thứ tự theo kết cấu của bài giảng, đồng thời diễn giải những nội dung một cách logic và khoa học để học viên hiểu rõ hơn([2]).Tuy phương pháp thuyết trình có phần tẻ nhạt, để làm cho bài giảng hấp dẫn và lôi cuốn hơn, giảng viên sử dụng những cách thức khác nhau hỗ trợ cho việc nâng cao chất lượng của việc giảng bài và cải thiện tỷ lệ tập trung vào học tập của học viên. Bên cạnh đó giảng viên quan sát lớp học để nhận biết được mức độ tiếp thu và độ chăm chú vào bài giảng của học viên để giải quyết tốt hơn.
Đối với phương pháp hỏi - đáp là việc trao đổi giữa giảng viên và học viên, bằng cách giảng viên đưa ra, tuy nhiên việc giảng viên hỏi, học viên trả lời thì mới được hai người, giảng viên phải huy động cả lớp cùng trả lời và giải quyết câu hỏi đặt ra, việc trả lời câu hỏi không phải là công việc riêng của một người hay là hai người mà công việc của cả lớp, giảng viên điều hành lớp phải hướng học viên vào giải quyết câu hỏi, tạo hứng thú đối với học viên đối với nội dung bài giảng.
Ghi ý kiến lên bảng là phương pháp giảng dạy tích cực cơ bản, phương pháp áp dụng với một câu hỏi trong nội dung bài giảng và có nhiều phương án trả lời. mục đích là thu thập được nhiều ý kiến, nhiều thông tin từ phía người học nhằm kiểm tra kiến thức của họ, đồng thời có thể định hướng vào bài giảng. Giảng viên phải chuẩn bị câu hỏi với nhiều phương án trả lời của học viên, giảng viên chủ động dẫn dắt toàn bộ học viên nỗ lực vào trả lời câu hỏi, cuối cùng hướng học viên vào phận tích các phương án và chốt nội dung cần giải quyết. Trong phương pháp thảo luận nhóm, giảng viên điều hành các nhóm trả lời, hướng vào vấn đề đặt ra nhưng phải giữ trật tự lớp để thảo luận có kết quả hơn.
Thảo luận nhóm([3]) là một phương pháp học tập trong đó học viên thảo luận các vấn đề với ý tưởng cùng nhau. Trong việc sử dụng phương pháp thảo luận nhóm, giảng viên nêu vấn đề để học viên giải quyết, học viên được chia thành nhóm và làm việc theo nhóm để giải quyết vấn đề và học hỏi lẫn nhau. Phương pháp này giúp học viên phát triển kỹ năng tư duy phản biện, khả năng giải quyết vấn đề và kỹ năng giao tiếp. Từng nhóm học viên thảo luận với nhau và đưa ra ý kiến trả lời vấn đề mà giảng viên đưa ra.
Các phương pháp giảng bài khác, giảng viên chú tâm dẫn dắt vấn đề, điều hành lớp hướng vào những nội dung trọng tâm, trọng điểm mà giảng viên đặt ra bảo đảm cho lớp học có trật tự và hướng học viên tập trung giải quyết vấn đề có hiệu quả.
Bước 4, sau khi giảng bài, giảng viên đã truyền đạt hết kiến thức trong nội dung bài giảng, giảng viên chấn chỉnh lớp học và chốt lại những nội dung, kiến thức mà học viên cần nắm.
Cuối cùng giảng viên hướng dẫn câu hỏi ôn tập, hướng dẫn làm bài tập và hướng dẫn những việc về nhà học viên cần giải quyết xung quanh nội dung bài giảng vừa qua.
Các bước cứ thứ tự như vậy trong mỗi bài giảng mà giảng viên đảm nhận khi lên lớp, từ bài này đến bài khác trong quá trình giảng dạy của giảng viên.
Trong những năm qua, đội ngũ giảng viên Trường Chính trị Lê Duẩn phát huy khả năng của mình nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy lý luận chính trị, thực hiện tốt công việc soạn bài, đổi mới phương pháp dạy học tích cực, cơ bản, bổ sung những nội dung, kiến thức cơ bản, kiến thức thực tế cũng như đưa các thí dụ điển hình vào bài giảng làm cho nội dung phong phú hơn, bảo đảm học viên thích nghe, lĩnh hội được nhiều kiến thức bổ ích vào thực hiện nhiệm vụ ở địa phương, cơ sở. Một trong những nội dung đáng chú ý đối với mỗi giảng viên khi giảng bài mà lãnh đạo nhà trường chú trong, quan tâm là khâu quản lý, điều hành lớp học, hướng các buổi giảng bài vào những nội dung có trọng tâm, trọng điểm. Lãnh đạo nhà trường thường xuyên vận động đội ngũ giảng viên thực hiện tốt việc điều hành lớp học trong khi giảng bài bảo đảm chất lượng giảng dạy có hiệu quả hơn. Mỗi bài giảng phân công cho giảng viên đều được hội đồng nhà trường thông qua, đánh giá chất lượng
Với những nỗ lực nâng cao chất lượng giảng dạy, phát huy khả năng điều hành lớp học của giảng viên, trong những năm qua chất lượng bài giảng của đội ngũ giảng viên Trường Chính trị Lê Duẩn đa số đạt chất lượng khá và giỏi, đội ngũ giảng viên được cử đi thi giảng viên dạy giỏi toàn quốc 100% đạt kết quả tốt. Hơn 90% các bài giảng của giảng viên được thông qua, tất cả các bài soạn của giảng viên 100% đạt yêu cầu. Hiệu quả của việc tiếp thu nội dung các bài giảng ngày càng cao hơn, nhiều nội dung mới được vận dụng tốt ở địa phương, cơ sở, tăng hiệu quả công việc của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức.
Tuy nhiên, việc phát huy khả năng điều hành lớp học của đội ngũ giảng viên đã có những tích cơ bản trong việc nâng cao chất lượng bài giảng vẫn còn những khó khăn thách thức đối với đội ngũ giảng viên trong việc giảng bài.
Nội dung các bài giảng ở trường chính trị vốn dĩ là những môn học tương đối tẻ nhạt, dẫn đến việc giới thiệu bài giảng của giảng viên nhiều khi nhàm chán, học viên nhiều khi xao nhãng, không muốn nghe, nghe không nhiều hoặc làm việc riêng trong lớp dẫn đến việc giảng viên điều hành lớp có những động thái tạo sự cuốn hút đối với bài giảng bằng cách kể chuyện hay đọc thơ v v…nhiều khi biến giờ giảng trở thành buổi đọc thơ hay kể chuyện.
Một số nội dung liên quan đến tiêu cực, tham nhũng, yếu kém của một số cơ quan, tổ chức, cá nhân, giảng viên giảng bài nhiều khi đưa những nội dung phản ánh tiêu cực, tham nhũng, phản ánh sự yếu kém của một số cơ quan, tổ chức, cá nhân dẫn đến buổi giảng bài trở thành một buổi đả kích.
Việc sử dụng một số phương pháp giảng dạy tích cực, cơ bản của giảng viên nhiều khi vẫn còn lúng túng, việc sử dụng phương pháp nào cho thích hợp với từng nội dung trong bài giảng, nhiều nội dung trong mỗi bài giảng sử dụng phương pháp dạy học tích cực cơ bản không phù hợp dẫn đến một số nội dung được diễn giải không đầy đủ hoặc diễn giải không phù hợp với nội dung đến với học viên, học viên nắm không kỹ nội dung kiến thức.
Giảng dạy lý luận chính trị là những môn học "khô khan" giảng viên giảng bài chủ yếu là thuyết trình dễ dẫn đến tình trạng nhiều học viên không thích nghe, việc giảng viên giảng bài trên lớp, học viên ngồi ở dưới sử dụng thiết bị điện thoại xem những nội dung khác ngoài việc tập trung nội dung bài học, tạo ra một sự uể oải trong lớp, chính vì vậy, một số học viên tác động đến giảng viên để giảng viên cho nghỉ sớm hoặc rút gọn thời gian lên lớp, dẫn đến nội dung bài giảng có nhiều điểm bị lướt qua nên học viên nắm không đầy đủ nội dung từng phần, từng mục trong bài giảng.
Việc điều hành lớp học tạo sự hứng thú đối với học viên làm cho nội dung truyền đạt của giảng viên đến với được nhiều hơn, chất lượng, hiệu quả truyền đạt của giảng viên phụ thuộc rất nhiều về việc điều hành lớp học trong giảng bài, muốn nâng cao chất lượng bài giảng hơn nữa giảng viên cần làm tốt một số công việc trong hoạt động điều hành lớp học như sau.
Một là; việc chuẩn bị bài của giảng viên cần chuẩn bị tốt hơn trong việc cân nhắc thời gian cũng như sử dung phương pháp dạy học tích cực, cơ bản phù hợp với nội dung từng phần, từng mục trong bài giảng, vấn đề này đòi hỏi giảng viên phải tìm hiểu kỹ hơn về phương pháp dạy học tích cực, cơ bản đối với từng nội dung bài giảng làm cho nội dung và phương pháp nhuần nhuyễn hơn, học viên tiếp thu kiến thức nhiều hơn.
Hai là, trong quá trình soạn bài yêu cầu giảng viên chú ý đến những nội dung phản ánh đến đời sống xã hội, đưa một số nội dung phản ánh tiêu cực của một số cơ quan, tổ chức, cá nhân cần giới hạn thời gian và cách nói, tránh việc lạm dụng dẫn đến tình trạng phát biểu thái quá.
Ba là, giảng viên điều hành lớp học chủ động quan sát lớp học nhiều hơn, chú trọng xem tâm lý của học viên có hứng thú với nội dung bài giảng hay không, phải có phương pháp gây cảm hứng đối với người nghe tạo hứng thú đối với học viên([4]), tránh việc lạm dụng hay thái quá đối với từng nội dung bài giảng.
Bốn là, việc rút ngắn nội dung bài giảng của giảng viên cần nên hạn chế, trong một số trường hợp giảng viên muốn rút ngắn cần chú ý đến những nội dung trọng tâm, trọng điểm, nội dung mà học viên rất cần trong việc vận dụng vào giải quyết, một số nội dung đơn giản, dễ hiểu, dễ tiếp thu thì nên lướt qua, hạn chế tối đa việc lướt qua các nội dung quan trọng và khó khăn trong bài giảng.
Chất lượng giảng dạy là yếu tố cơ bản để đánh giá khả năng đứng lớp của đội ngũ giảng viên Trường Chính trị Lê Duẩn, hoạt động nâng cao chất lượng giảng dạy bao gồm nhiều hoạt động, soạn bài, tìm phương pháp giảng bài thích hợp… trong đó hoạt động điều hành lớp học trong mỗi bài giảng chiếm vị trí trọng tâm đối với giảng viên. Nâng cao chất lượng điều hành lớp học góp phần tích cực cho việc củng cố vị thế của giảng viên làm rạng danh cho tên tuổi của Trường Chính trị Lê Duẩn trong các phong trào thi đua.
Th.S Nguyễn Thành Lê
Trường Chính trị Lê Duẩn tỉnh Quảng Trị
([1]) Quy định 09-QĐi/TW ngày 13 tháng 11 năm 2018 của Ban chấp hành Trung ương
([2]) Thái Duy Tuyên, Phương pháp dạy học truyền thống và đổi mới. Nxb. Giáo dục 2010
([3]) Phan Thị Lệ Dung; Tạp chí lý luận khoa học giáo dục tập 24, số 4(tháng 2/2024)
([4] )TS. Nguyễn Thanh Hương; Tạp chí Quản lý nhà nước; ISSNe 2815-5813