1. Mở đầu
Phong trào thi đua là động lực to lớn thúc đẩy mọi hoạt động trong môi trường quân sự nói chung và tại Học viện Hải quân nói riêng. Đối với các đơn vị quản lý học viên, phong trào thi đua không chỉ là một phương thức để hoàn thành nhiệm vụ chính trị được giao mà còn đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc xây dựng nhân cách, rèn luyện bản lĩnh, ý chí chiến đấu và năng lực toàn diện cho đội ngũ sĩ quan Hải quân tương lai.
Thông qua thi đua, cán bộ, học viên được khuyến khích phát huy tinh thần trách nhiệm, ý thức tự giác, khắc phục khó khăn, nỗ lực vươn lên trong học tập, huấn luyện, công tác và rèn luyện kỷ luật. Phong trào thi đua còn là môi trường thuận lợi để phát hiện, bồi dưỡng và nhân rộng các nhân tố tích cực, các điển hình tiên tiến, tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ trong toàn đơn vị, góp phần xây dựng tổ chức đảng trong sạch vững mạnh tiêu biểu, đơn vị vững mạnh toàn diện "Mẫu mực, tiêu biểu".
2. Nội dung nghiên cứu
2.1 Thực trạng chất lượng phong trào thi đua quyết thắng của Học viện Hải quân
Thời gian qua, phong trào thi đua quyết thắng ở các đơn vị quản lý học viên, Học viện Hải quân đã có nhiều chuyển biến tích cực, góp phần quan trọng nâng cao chất lượng giáo dục, rèn luyện, xây dựng động cơ học tập đúng đắn, hình thành bản lĩnh chính trị và phẩm chất người sĩ quan Hải quân trong thời kỳ mới. Phong trào từng bước đi vào nền nếp, phát huy vai trò động lực tinh thần, khơi dậy ý chí phấn đấu, tinh thần trách nhiệm và lòng yêu ngành, yêu nghề trong học viên. Một trong những điểm nổi bật là công tác lãnh đạo, chỉ đạo phong trào thi đua luôn được cấp ủy, chỉ huy các cấp quan tâm, xác định là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong quản lý, giáo dục và rèn luyện học viên. Các đơn vị quản lý học viên đã chủ động ban hành kế hoạch, hướng dẫn tổ chức các đợt thi đua cao điểm gắn với các ngày lễ lớn, sự kiện chính trị quan trọng của đất nước, quân đội và Quân chủng Hải quân. Nội dung thi đua được cụ thể hóa, phù hợp với mục tiêu đào tạo sĩ quan chỉ huy cấp phân đội, sát với tâm lý, nhận thức và đặc điểm lứa tuổi học viên sĩ quan.
Nhiều mô hình, phong trào tiêu biểu như "Chi đoàn vững mạnh, học viên tiêu biểu", "Tuần học tốt, giờ học giỏi", "Rèn luyện kỷ luật nghiêm – tác phong chính quy" ở các tiểu đoàn quản lý học viên, Học viện Hải quân đã được phát động có hiệu quả, thu hút đông đảo học viên tham gia, tạo khí thế sôi nổi, thi đua rộng khắp. Qua phong trào, nhiều tấm gương điển hình tiên tiến đã xuất hiện, có sức lan tỏa tích cực trong đơn vị, góp phần xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh, khích lệ học viên nỗ lực vươn lên trong học tập, rèn luyện.
Công tác tuyên truyền, biểu dương, khen thưởng được chú trọng, có bước đổi mới về nội dung và hình thức. Việc sơ kết, tổng kết, nhân rộng mô hình thi đua được tiến hành nghiêm túc, có chiều sâu. Nhiều tập thể, cá nhân điển hình được tôn vinh, khen thưởng kịp thời, qua đó khơi dậy tinh thần thi đua tích cực, thúc đẩy học viên phát triển toàn diện cả về nhận thức chính trị, trình độ chuyên môn và phong cách quân nhân cách mạng.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, chất lượng phong trào thi đua ở các đơn vị quản lý học viên vẫn còn tồn tại một số hạn chế, khuyết điểm cần được nghiêm túc nhìn nhận:
Một là, phong trào thi đua ở một số đơn vị quản lý học viên còn biểu hiện hình thức, thiếu chiều sâu. Nội dung thi đua chưa thực sự sát với nhiệm vụ chính trị trọng tâm, còn mang tính dập khuôn, máy móc. Một số tiêu chí thi đua chưa phản ánh đầy đủ tiến trình và kết quả phấn đấu toàn diện của học viên, khiến học viên khó nhận thức được vai trò, động lực nội tại từ thi đua.
Hai là, tính tự giác và sức lan tỏa trong phong trào thi đua còn hạn chế. Một bộ phận học viên ở các đơn vị quản lý học viên tham gia thi đua còn biểu hiện hình thức, thiếu tinh thần chủ động, chưa nhận thức thi đua là cơ hội để khẳng định và phát triển bản thân. Vai trò nêu gương, dẫn dắt của cán bộ quản lý học viên và cán bộ chi đoàn trong tổ chức phong trào chưa rõ nét, thiếu tính định hướng chiến lược dài hạn.
Ba là, hình thức tổ chức thi đua ở một số đơn vị quản lý học viên còn đơn điệu, chưa phù hợp với đặc điểm tâm lý, sở thích của học viên trong môi trường quân sự hiện đại. Nhiều phong trào chưa tận dụng được yếu tố đổi mới, sáng tạo, ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông để tạo sự hấp dẫn, tăng mức độ thu hút và tính cạnh tranh lành mạnh.
Bốn là, công tác đánh giá, tổng kết thi đua còn nặng về hành chính, thiếu công cụ đánh giá định lượng và dữ liệu theo dõi thực tế. Một số đơn vị vẫn tồn tại tình trạng đánh giá cảm tính, "cào bằng" trong khen thưởng, dẫn đến mất công bằng, giảm tính động viên và hiệu quả thi đua thực chất.
Nguyên nhân của những hạn chế trên đến từ cả yếu tố khách quan và chủ quan. Về khách quan, do đặc thù môi trường quân sự với kỷ luật chặt chẽ và chương trình đào tạo nặng về nội dung chuyên môn, học viên ít có điều kiện chủ động trong tham gia các hoạt động phong trào. Về chủ quan, nhận thức của một số cán bộ, học viên về vai trò, ý nghĩa của thi đua chưa đầy đủ; năng lực tổ chức phong trào của đội ngũ cán bộ ở một số đơn vị quản lý học viên còn hạn chế; công tác tổng kết, rút kinh nghiệm chưa thực sự được coi trọng.
Từ thực tiễn nêu trên, có thể khẳng định: nâng cao chất lượng phong trào thi đua ở các đơn vị quản lý học viên, Học viện Hải quân hiện nay là yêu cầu khách quan và cấp thiết, không chỉ phục vụ trực tiếp nhiệm vụ quản lý, giáo dục, rèn luyện học viên mà còn góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục – đào tạo trong Quân đội nhân dân Việt Nam. Đây cũng là yêu cầu cấp bách nhằm xây dựng đội ngũ sĩ quan Hải quân chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, có bản lĩnh chính trị vững vàng, có tri thức, kỹ năng và phẩm chất toàn diện, sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ trong tình hình mới.
2.2. Giải pháp nâng cao chất lượng phong trào thi đua quyết thắng của Học viện Hải quân hiện nay
Để nâng cao chất lượng phong trào thi đua quyết thắng ở các đơn vị quản lý học viên, Học viện Hải quân hiện nay, cần thực hiện đồng bộ các giải pháp sau:
Một là, nâng cao năng lực, phẩm chất đội ngũ cán bộ quản lý học viên làm nòng cốt trong tổ chức và thúc đẩy phong trào thi đua.
Trong môi trường đặc thù của Học viện Hải quân, nơi rèn luyện ra những sĩ quan tương lai của Quân chủng Hải quân, đội ngũ cán bộ trực tiếp quản lý học viên giữ vai trò cực kỳ trọng yếu. Họ không chỉ là người truyền đạt mệnh lệnh, duy trì kỷ luật mà còn là người đồng hành, thấu hiểu tâm tư, nguyện vọng của từng đối tượng học viên, đồng thời là tấm gương sống về bản lĩnh chính trị, đạo đức, lối sống và năng lực nghệ thuật quân sự Hải quân. Do đó, việc nâng cao năng lực và phẩm chất cho đội ngũ cán bộ quản lý là giải pháp mang tính nền tảng để xây dựng và phát triển phong trào thi đua thực chất, hiệu quả.
Năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý học viên ở đây cần bao gồm: khả năng nắm vững và triển khai các chỉ thị, kế hoạch công tác đảng, công tác chính trị, công tác quân sự; năng lực tổ chức, chỉ huy, điều hành các hoạt động huấn luyện, học tập, rèn luyện; khả năng quản lý, giáo dục kỷ luật, xây dựng nền nếp chính quy; năng lực tâm lý, sư phạm để hiểu và tác động tích cực đến từng đối tượng học viên; cùng với kỹ năng phát hiện, bồi dưỡng, nhân rộng các nhân tố điển hình, tiên tiến. Bên cạnh năng lực, phẩm chất đạo đức và bản lĩnh chính trị là yếu tố then chốt. Cán bộ phải tuyệt đối trung thành với Đảng, Tổ quốc và Nhân dân; có đạo đức cách mạng trong sáng, lối sống gương mẫu, tinh thần trách nhiệm cao; công tâm, khách quan, minh bạch trong công tác thi đua, khen thưởng; và thực sự yêu thương, gắn bó với học viên như người thân trong gia đình quân ngũ.
Khi đội ngũ cán bộ quản lý được trang bị đầy đủ về năng lực và phẩm chất, họ sẽ trở thành hạt nhân tích cực trong việc tổ chức, chỉ đạo và duy trì ngọn lửa thi đua ở đơn vị mình. Họ sẽ biết cách cụ thể hóa các mục tiêu thi đua của Học viện thành những chỉ tiêu, nhiệm vụ phù hợp với đặc điểm đơn vị mình; biết cách động viên, khích lệ, tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh, công bằng; kịp thời biểu dương người tốt, việc tốt và giúp đỡ những cá nhân còn hạn chế. Chính sự sâu sát, tận tâm, gương mẫu của đội ngũ cán bộ quản lý sẽ tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ, thúc đẩy tinh thần tự giác, tích cực tham gia thi đua của mỗi đối tượng học viên, góp phần quan trọng vào việc nâng cao chất lượng tổng hợp, rèn luyện bản lĩnh, ý chí chiến đấu cho đội ngũ sĩ quan Hải quân tương lai, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền biển, đảo thiêng liêng của Tổ quốc.
Hai là, tăng cường đổi mới cơ chế, nội dung, hình thức tổ chức phong trào thi đua, bám sát nhiệm vụ trọng tâm quản lý, rèn luyện học viên.
Để phong trào thi đua không trở thành hình thức mà thực sự là đòn bẩy nâng cao chất lượng đào tạo, rèn luyện tại Học viện Hải quân, việc đổi mới toàn diện cơ chế, nội dung và hình thức tổ chức là yêu cầu cấp thiết. Cơ chế thi đua cần được rà soát, điều chỉnh theo hướng đơn giản hóa thủ tục, tăng tính công khai, minh bạch trong đánh giá, khen thưởng, đồng thời phân cấp mạnh mẽ hơn cho các đơn vị quản lý học viên trực tiếp bảo đảm tính kịp thời, động viên.
Nội dung thi đua phải thực sự bám sát, phục vụ trực tiếp các nhiệm vụ trọng tâm của Học viện, đặc biệt là công tác quản lý và rèn luyện học viên. Điều này có nghĩa là các chỉ tiêu, tiêu chí thi đua cần tập trung vào những khía cạnh cốt lõi như kết quả học tập các môn lý luận chính trị, quân sự, chuyên ngành hải quân; kết quả huấn luyện điều lệnh, thể lực, kỹ thuật chuyên môn; ý thức chấp hành kỷ luật, xây dựng nền nếp chính quy; tham gia các hoạt động nghiên cứu khoa học, sáng kiến cải tiến kỹ thuật phục vụ công tác quân sự, chuyên môn; và rèn luyện phẩm chất đạo đức, bản lĩnh chính trị của người sĩ quan Hải quân. Nội dung thi đua cần đa dạng, linh hoạt, tránh dàn trải, tập trung vào giải quyết những khâu yếu, mặt yếu hoặc những nhiệm vụ đột phá theo từng giai đoạn.
Về hình thức tổ chức, cần sáng tạo, phù hợp với đặc điểm của môi trường quân sự Hải quân và tâm lý của từng đối tượng học viên. Thay vì chỉ dựa vào các báo cáo thành tích, cần tăng cường các hình thức thi đua thiết thực như hội thao, hội thi chuyên ngành, diễn tập thực binh có lồng ghép nội dung thi đua, tọa đàm trao đổi kinh nghiệm, diễn đàn học thuật, hay các cuộc vận động cụ thể theo chủ đề gắn liền với đời sống, học tập, huấn luyện của học viên. Ứng dụng công nghệ thông tin trong theo dõi, đánh giá và công bố kết quả thi đua cũng là hướng đi cần đẩy mạnh. Sự đa dạng về hình thức sẽ tạo hứng thú, khuyến khích sự tham gia tự giác, nhiệt tình của từng đối tượng, biến quá trình thi đua thành quá trình tự rèn luyện, phấn đấu và trưởng thành, góp phần thiết thực nâng cao chất lượng toàn diện công tác quản lý, rèn luyện học viên tại Học viện Hải quân.
Ba là, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và sáng kiến cải tiến vào công tác thi đua và quản lý, rèn luyện học viên.
Trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra mạnh mẽ, việc ứng dụng công nghệ thông tin và khuyến khích sáng kiến cải tiến là giải pháp đột phá nhằm nâng cao hiệu quả toàn diện các mặt công tác tại Học viện Hải quân, trong đó có công tác thi đua và quản lý, rèn luyện học viên. Đối với công tác thi đua, công nghệ thông tin có thể được ứng dụng để xây dựng các hệ thống quản lý dữ liệu thi đua, theo dõi, cập nhật thành tích cá nhân và tập thể một cách nhanh chóng, chính xác; công khai hóa các tiêu chí, quy trình đánh giá, bảo đảm tính minh bạch, công bằng. Các nền tảng số có thể được sử dụng để tuyên truyền, nhân rộng các gương điển hình tiên tiến, tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ hơn. Việc tiếp nhận và xử lý các sáng kiến cải tiến liên quan đến thi đua cũng sẽ hiệu quả hơn nhờ các công cụ số.
Đối với công tác quản lý, rèn luyện học viên, công nghệ thông tin mở ra nhiều khả năng mới. Học viện có thể phát triển hoặc tích hợp các phần mềm quản lý hồ sơ học viên, theo dõi quá trình học tập, rèn luyện, chấp hành kỷ luật một cách khoa học, hệ thống. Việc ứng dụng các công nghệ mô phỏng, thực tế ảo vào huấn luyện chuyên ngành hải quân, diễn tập tình huống sẽ nâng cao chất lượng và hiệu quả rèn luyện kỹ năng thực tế cho từng đối tượng học viên. Các nền tảng học trực tuyến, thư viện số giúp học viên dễ dàng tiếp cận tài liệu, nâng cao khả năng tự học, tự nghiên cứu. Song song đó, việc khuyến khích các sáng kiến cải tiến kỹ thuật, giải pháp công nghệ trong quản lý, huấn luyện và các hoạt động quân sự không chỉ nâng cao chất lượng công việc mà còn khơi dậy tinh thần sáng tạo, tư duy đổi mới cho học viên.
Khi công nghệ thông tin và sáng kiến cải tiến được đẩy mạnh ứng dụng trong cả công tác thi đua lẫn quản lý, rèn luyện học viên, hai lĩnh vực này sẽ hỗ trợ lẫn nhau cùng phát triển. Hệ thống quản lý bằng công nghệ thông tin cung cấp dữ liệu chính xác, kịp thời cho việc đánh giá thành tích thi đua; ngược lại, phong trào thi đua ứng dụng công nghệ thông tin và sáng kiến sẽ khuyến khích học viên và cán bộ chủ động tiếp cận, làm chủ công nghệ, đề xuất các giải pháp cải tiến trong chính công tác chuyên môn của mình. Điều này không chỉ giúp Học viện nâng cao hiệu quả hoạt động, hiện đại hóa công tác quản lý, đào tạo mà còn trang bị cho đội ngũ sĩ quan Hải quân tương lai những kỹ năng công nghệ cần thiết, đáp ứng yêu cầu tác chiến hiện đại và hội nhập quốc tế.
Bốn là, hoàn thiện công tác phát hiện, bồi dưỡng, tuyên truyền, nhân rộng điển hình tiên tiến và thực hiện chính sách khen thưởng kịp thời, công khai, minh bạch.
Đây là một trong những quan trọng, quyết định đến nâng cao chất lượng phong trào thi đua quyết thắng của Học viện Hải quân. Việc hoàn thiện công tác phát hiện, bồi dưỡng, tuyên truyền, nhân rộng điển hình tiên tiến có ý nghĩa quyết định trong việc duy trì ngọn lửa thi đua và tạo động lực phấn đấu cho đội ngũ cán bộ, đảng viên giảng viên và học viên của Học viện Hải quân. Công tác phát hiện cần được thực hiện sâu sát, bám sát thực tiễn huấn luyện, học tập, công tác và rèn luyện, không bỏ sót những tập thể, cá nhân có thành tích nổi bật, dù là ở những việc làm nhỏ nhất. Sau khi phát hiện, việc bồi dưỡng cần được chú trọng để các điển hình này tiếp tục phát huy, giữ vững thành tích và trở thành những hạt nhân nòng cốt.
Đặc biệt, công tác tuyên truyền, nhân rộng điển hình tiên tiến phải được đẩy mạnh với nhiều hình thức phong phú, phù hợp với môi trường quân sự và đặc điểm của thế hệ học viên hiện nay. Có thể thông qua các phương tiện thông tin nội bộ, bản tin đơn vị, các buổi sinh hoạt chính trị, diễn đàn thanh niên, hoặc ứng dụng các nền tảng số để lan tỏa các câu chuyện thành công, cách làm hay, kinh nghiệm tốt trong học tập, huấn luyện, rèn luyện kỷ luật… Việc tổ chức các buổi giao lưu, chia sẻ kinh nghiệm giữa các điển hình tiên tiến với tập thể cán bộ, học viên sẽ tạo sức lan tỏa mạnh mẽ, biến quá trình "học tập điển hình" thành một phong trào rộng khắp.
Cùng với đó, chính sách khen thưởng phải được thực hiện một cách kịp thời, công khai và minh bạch. Kịp thời có nghĩa là ngay sau khi có thành tích, việc khen thưởng cần được xem xét và thực hiện nhanh chóng để động viên, khích lệ kịp thời người đạt thành tích và tạo hiệu ứng lan tỏa. Công khai các tiêu chí xét khen thưởng, danh sách đề nghị và kết quả cuối cùng sẽ xây dựng niềm tin vào tính công bằng của phong trào thi đua. Minh bạch trong toàn bộ quy trình từ phát hiện, bình xét đến quyết định khen thưởng là yếu tố then chốt để phong trào thi đua thực sự trở thành động lực thúc đẩy, loại bỏ tâm lý hình thức hay thiếu tin tưởng. Việc thực hiện tốt khâu này sẽ tạo ra một môi trường cạnh tranh lành mạnh, nơi mọi sự nỗ lực đều được ghi nhận xứng đáng, từ đó khích lệ cán bộ, học viên Học viện Hải quân không ngừng phấn đấu vươn lên, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao.
Để nâng cao thực chất và hiệu quả phong trào thi đua tại các đơn vị quản lý học viên ở Học viện Hải quân trong giai đoạn hiện nay, cần triển khai đồng bộ, quyết liệt các giải pháp trọng tâm. Từ việc xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý học viên vững mạnh về năng lực và phẩm chất làm nòng cốt, đổi mới mạnh mẽ cơ chế, nội dung, hình thức tổ chức thi đua bám sát nhiệm vụ chuyên môn, đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ và sáng kiến cải tiến, đến hoàn thiện công tác phát hiện, bồi dưỡng, tuyên truyền, nhân rộng điển hình tiên tiến và thực hiện chính sách khen thưởng công tâm, minh bạch - tất cả đều hướng tới mục tiêu chung là tạo ra động lực mạnh mẽ, thúc đẩy tinh thần tự giác, ý thức phấn đấu vươn lên của mỗi học viên và tập thể đơn vị.
Kết luận
Nâng cao chất lượng phong trào thi đua trong đơn vị quản lý học viên Học viện Hải quân là nhiệm vụ mang tính chiến lược, vừa cấp thiết trước mắt, vừa có ý nghĩa lâu dài. Đây không chỉ là yêu cầu từ thực tiễn công tác giáo dục - đào tạo trong tình hình mới mà còn là giải pháp quan trọng để bồi dưỡng, phát triển toàn diện thế hệ sĩ quan Hải quân chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, đáp ứng yêu cầu bảo vệ chủ quyền biển, đảo thiêng liêng của Tổ quốc.
Thực hiện thành công các giải pháp trên không chỉ giúp phong trào thi đua đi vào chiều sâu, tránh hình thức, mà còn trực tiếp góp phần nâng cao chất lượng toàn diện công tác quản lý, rèn luyện học viên. Qua đó, Học viện Hải quân sẽ đào tạo ra những sĩ quan Hải quân "vừa hồng, vừa chuyên", có bản lĩnh chính trị vững vàng, phẩm chất đạo đức tốt, năng lực quân sự, chuyên môn giỏi, thể lực tốt, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam trong tình hình mới. Đây là nhiệm vụ quan trọng, đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ, trách nhiệm cao của cấp ủy, chỉ huy các cấp và toàn thể cán bộ, học viên trong toàn Học viện./.
Trung tá Trần Xuân Thành
Hệ 5, Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
Tài liệu tham khảo:
1. Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam (2024), Chỉ thị số 41-CT/TW ngày 26/12/2024 về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thi đua, khen thưởng trong tình hình mới, Hà Nội.
2. Bộ Quốc phòng (2023), Thông tư số 118/2023/TT-BQP ngày 22/12/2023 quy định và hướng dẫn thi đua, khen thưởng trong Quân đội nhân dân Việt Nam, Hà Nội.
3. Chính phủ (2023), Nghị định số 98/2023/NĐ-CP ngày 31/12/2023 về việc quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Thi đua, Khen thưởng, Hà Nội.
4. Học viện Hải quân (2025), Báo cáo tổng kết phong trào Thi đua Quyết thắng giai đoạn 2019–2024 của Học viện Hải quân, Khánh Hòa.