Từ khoá: tuyên truyền, phổ biến, giáo dục, pháp luật; phòng, chống ma tuý; Văn Quán, Hà Nội
1. Văn Quán là phường thuộc địa giới hành chính quận Hà Đông, thành phố Hà Nội, có diện tích khoảng 1,4 km2; dân số ước tính đến hết năm 2024, có khoảng 25.000 người, mật độ đân số đạt khoảng 17.000 người/km2. Đây là địa bàn có tốc độ đô thị hoá rất cao, địa bàn có nhiều tuyến giao thông trọng điểm, có nhiều khu chung cư, khu tập thể… Thời gian qua, tình hình an ninh, trật tự (ANTT) trên địa bàn phường Văn Quán, quận Hà Đông về cơ bản ổn định, song cũng còn nảy sinh một số vụ việc phức tạp về ANTT, có liên quan đến hoạt động của các loại tội phạm, nhất là tội phạm về ma tuý.
Từ năm 2020 đến năm 2024, trung bình mỗi năm, lực lượng Công an đã bắt giữ, xử lý từ 5 đến 7 vụ việc, khoảng 8 đến 10 đối tượng có hành vi vi phạm pháp luật về ma tuý, nhất là hành vi mua bán trái phép chất ma tuý. Cũng trong thời gian này, lực lượng Công an đã đưa 10 trường hợp đi cai nghiện ma tuý tự nguyện và 12 trường hợp cai nghiện bắt buộc tại cơ sở cai nghiện ma tuý. Nghiên cứu tình hình tội phạm về ma tuý xảy ra trên địa bàn phường Văn Quán thời gian qua có các đặc điểm cụ thể sau đây:
Về đặc điểm nhân thân các đối tượng phạm tội về ma tuý. Thực tiễn cho thấy, đa số các đối tượng phạm tội về ma tuý là nam giới, chiếm khoảng 75%, trong khi đó nữ giới chiếm khoảng 25%. Về độ tuổi của các đối tượng phạm tội về ma tuý đang có xu hướng trẻ hoá, số trường hợp dưới 40 tuổi chiếm khoảng (80%), trong đó có 03 đối tượng dưới 18 tuổi. Về trình độ học vấn, đại đa số các đối tượng phạm tội về ma tuý có trình độ trung học cơ sở (chiếm 15%), trung học phổ thông (chiếm 70%), khoảng 15% còn lại có trình độ cao đẳng, cao đẳng, đại học. Về nghề nghiệp, đại đa số các đối tượng phạm tội về ma tuý trên địa bàn phường Văn Quán, quận Hà Đông thời gian qua không có nghề nghiệp ổn định (khoảng 65%), khoảng 25% không có nghề nghiệp và khoảng 10% có nghề nghiệp. Đáng chú ý, khoảng 95% các đối tượng phạm tội về ma tuý trên địa bàn phường Văn Quán, quận Hà Đông thời gian qua đã có tiền án, tiền sự, chủ yếu cũng là các hành vi vi phạm pháp luật về ma tuý hoặc các hành vi phạm tội khác như trộm cắp, cố ý gây thương tích, lừa đảo chiếm đoạt tài sản…
Về phương thức, thủ đoạn hoạt động phạm tội về ma tuý. Thực tiễn cho thấy, các phương thức, thủ đoạn được các đối tượng triệt để khai thác, sử dụng để thực hiện các hành vi phạm tội về ma tuý rất đa dạng, tinh vi, tìm mọi cách để che giấu, đối phó với việc phát hiện, xử lý của các cơ quan chức năng, trong đó có lực lượng Công an. Trong đó, các đối tượng thường xuyên thuê các khách sạn, nhà nghỉ, các quán karaoke… hoặc lợi dụng những địa điểm kín đáo, vắng người qua lại, như ở các khu đất hoang, nghĩa trang, công viên để mua bán, sử dụng trái phép chất ma tuý. Những năm gần đây, các đối tượng còn triệt để khai thác, lợi dụng các hình thức thương mại điện tử, giao nhận hàng hoá… để thực hiện hành vi mua bán trái phép chất ma tuý, nhằm đối phó, trốn tránh sự theo dõi, phát hiện của lực lượng Công an.
Về hậu quả, tác hại của tội phạm ma tuý. Tình hình tội phạm về ma tuý xảy ra trên địa bàn phường Văn Quán, quận Hà Đông thời gian qua không chỉ gây ra những hậu quả, tác hại đối với sức khoẻ của đối tượng sử dụng mà còn cảnh hưởng tiêu cực đến cộng đồng, xã hội; gây mất ổn định tình hình ANTT, hoang mang trong dư luận xã hội. Đặc biệt là từ hành vi vi phạm pháp luật về ma tuý có thể dẫn đến các hành vi phạm tội khác như trộm cắp tài sản, cố ý gây thương tích, gây rối trạt tự công cộng…
2. Nhận thức rõ tính chất nguy hiểm và những hậu quả, tác hại gây ra đối với xã hội của tội phạm về ma tuý, thời gian qua, lực lượng Công an, trực tiếp là Công an phường Văn Quán căn cứ chức năng, nhiệm vụ được giao đã chủ động phối hợp với các cơ quan, tổ chức có liên quan và triển khai nhiều biện pháp, công tác bảo đảm ANTT, trong đó việc tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về phòng, chống ma tuý giữ vai trò rất quan trọng, được lực lượng Công an chú trọng triển khai theo các hướng trọng tâm cụ thể sau đây:
- Thu thập thông tin phục vụ công tác tuyên truyền. Trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ được giao, lực lượng Công an chủ động triển khai đồng bộ nhiều biện pháp, công tác để thu thập các thông tin cả công khai và bí mật, như thông qua trao đổi thông tin với các cơ quan, tổ chức liên quan; thông qua công tác tiếp dân, trực ban hình sự; thông qua khai thác thông tin trên các phương tiện truyền thông đại chúng, Internet, mạng xã hội và thông qua triển khai các công tác nghiệp vụ cơ bản của lực lượng Công an cấp xã… Tập trung thu thập thông tin về hoạt động của các loại tội phạm, nhất là tội phạm về ma tuý trên địa bàn; các yếu tố là nguyên nhân, điều kiện nảy sinh tội phạm, nhất là sự thiếu hiểu biết của người dân về tội phạm ma tuý… Trên cơ sở đó phân tích, đánh giá, xử lý thông tin nhằm phục vụ công tác tham mưu cấp có thẩm quyền cũng như trực tiếp xây dựng các chương trình, kế hoạch tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về phòng, chống ma tuý trên địa bàn phường.
- Tham mưu cấp uỷ đảng, chính quyền về tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về phòng, chống ma tuý. Từ năm 2020 đến năm 2024, trung bình hằng năm, lực lượng Công an phường đã tham mưu Uỷ ban nhân dân phường ban hành từ 20 đến 30 kế hoạch nhằm bảo đảm ANTT, trong đó có nội dung tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về ANTT. Thông qua đó để Uỷ ban nhân dân phường tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo các cơ quan, đoàn thể phối hợp với lực lượng Công an trong công tác bảo đảm ANTT, trong đó có tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về phòng, chống ma tuý trên địa bàn.
- Chuẩn bị các điều kiện cần thiết về nhân lực, phương tiện… phục vụ tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật. Với chức năng, nhiệm vụ được giao là lực lượng nòng cốt, chủ trì công tác bảo đảm ANTT, trong đó có phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật về ma tuý trên địa bàn phường, lực lượng Công an phường Văn Quán đã chuẩn bị các điều kiện cần thiết về nhân lực, phương tiện, cũng như tham mưu sử dụng nguồn kinh phí phù hợp để thực hiện có hiệu quả hoạt động này. Trọng tâm là xây dựng đội ngũ báo cáo viên có năng lực, trình độ, có khả năng thuyết trình; huy động các loại phương tiện phục vụ công tác tuyên truyền như sử dụng xe lưu động, hệ thống loa truyền thanh… cũng như các cơ sở vật chất, kỹ thuật hỗ trợ khác như hội trường, thiết bị âm thanh, ánh sáng, thông báo lịch và huy động người dân tham gia các buổi tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về phòng, chống ma tuý.
- Tiến hành tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về ANTT, trong đó có phòng, chống tội phạm về ma tuý. Trên cơ sở các chương trình, kế hoạch đã được cấp trên phê duyệt, lực lượng Công an chủ động trao đổi thông tin, phối hợp với các cơ quan, tổ chức trên địa bàn, nhất là các tổ chức đoàn thể (Đoàn Thanh niên, Chi hội phụ nữ, Chi hội Cựu chiến binh, Tổ dân phố…), lực lượng tham gia bảo đảm ANTT ở cơ sở tổ chức công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về ANTT theo kế hoạch, trong đó:
Về nội dung tuyên truyền. Tập trung tuyên truyền, phổ biến để mỗi người dân nắm vững chính sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước về công tác bảo đảm ANTT, phòng, chống các loại tội phạm và vi phạm pháp luật, trong đó có phòng, chống tội phạm về ma tuý; các hành vi phạm tội, vi phạm pháp luật về ma tuý và chế tài xử lý các hành vi vi phạm đó; trách nhiệm, nghĩa vụ của người dân trong việc tham gia giúp đỡ lực lượng Công an phòng, chống các loại tội phạm, trong đó có tội phạm về ma tuý; phương thức, thủ đoạn hoạt động của tội phạm về ma tuý; hướng dẫn cách thức tham gia phối hợp, giúp đỡ lực lượng Công an trong phòng, chống loại tội phạm này.
Về hình thức tuyên truyền. Thời gian qua, lực lượng Công an đã triển khai nhiều hình thức tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về phòng, chống ma tuý trên địa bàn phường Văn Quán, trong đó tập trung vào một số hình thức phổ biến, chủ yếu sau: (1) Tuyên truyền miệng, lực lượng Công an trực tiếp xuống địa bàn, tiếp xúc, vận động người dân, vận động học sinh các nhà trường ký cam kết không tham gia các hoạt động mua bán, vận chuyển, tàng trữ, sử dụng chất ma tuý; (2) Tuyên truyền qua tán phát tài liệu, lực lượng Công an phối hợp với các cơ quan, tổ chức xây dựng nội dung tuyên truyền, in ấn dưới dạng tài liệu, sổ tay, tờ rơi… để cấp phát cho các cơ quan, tổ chức, các nhà trường, các hộ gia đình; (3) Tuyên truyền qua các phương tiện truyền thông đại chúng, Internet, mạng xã hội, lực lượng Công an đã tích cực sử dụng hệ thống loa phát thanh của phường; loa gắn trên xe oto chuyên dụng của Công an phường, cùng với đó đã tăng cường viết bài, bình luận, đăng tải các video clip có nội dung tuyên truyền trên các nhóm Zalo của tổ dân phố, các fanpage, diễn đàn có đông đảo người dân tham gia…
Với việc triển khai đồng bộ các hoạt động trên, công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về phòng, chống ma tuý trên địa bàn phường Văn Quán do lực lượng Công an chủ trì tiến hành đã đạt được nhiều kết quả rất tích cực, góp phần nâng cao nhận thức, tinh thần trách nhiệm của người dân và phòng, chống tội phạm về ma tuý, bảo đảm ANTT. Tuy nhiên, bên cạnh đó, công tác này cũng còn bộc lộ một số hạn chế, như: việc thu thập thông tin, phục vụ tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về ANTT đã được quan tâm tiến hành nhưng chưa thường xuyên, thông tin thu được chủ yếu là từ các nguồn công khai, giá trị phục vụ công tác tuyên truyền chưa nhiều; nội dung tuyên truyền còn chưa thật sự đa dạng, việc xác định các nội dung tuyên truyền riêng theo đặc điểm của đối tượng tuyên truyền chưa được tiến hành thường xuyên, việc cập nhật một số văn bản mới liên quan đến phòng, chống tội phạm về ma tuý còn chậm; hình thức tuyên truyền đã được triển khai theo hướng đa dạng, song việc phát huy vai trò của Internet, mạng xã hội trong công tác tuyên truyền nhìn chung còn hạn chế…
Những hạn chế nêu trên do nhiều nguyên nhân, cả khách quan và chủ quan, song có thể nhận diện một số nhóm nguyên nhân cơ bản sau đây: cơ sở vật chất, phương tiện, kinh phí phục vụ công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về ma tuý nhìn chung còn chưa đáp ứng được yêu cầu, đòi hỏi của thực tiễn; đội ngũ cán bộ chuyên trách công tác tuyên truyền còn hạn chế, hiện tại chỉ có 01 cán bộ phụ trách vấn đề này, trong khi phải kiêm nhiệm nhiều nhiệm vụ, công tác khác, dẫn đến áp lực công việc lớn, hiệu quả công tác chưa cao; quan hệ phối hợp giữa lực lượng Công an với các cơ quan, tổ chức trong một số thời điểm còn chưa thật nhịp nhành, hiệu quả…
3. Tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về ma tuý là một trong các nhiệm vụ trọng tâm của lực lượng Công an, do đó với chức năng, nhiệm vụ được giao, thời gian tới, lực lượng Công an, trực tiếp là Công an phường Văn Quán cần chú trọng thực hiện có hiệu quả một số định hướng, giải pháp cụ thể sau đây:
Một là, triển khai đồng bộ các lực lượng, phương tiện, biện pháp, công tác nghiệp vụ triển khai thu thập thông tin khách quan, đầy đủ, toàn diện về địa bàn, đối tượng phục vụ công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về ma tuý qua các nguồn công khai và bí mật. Nội dung thu thập thông tin cần tập trung vào tình ANTT tại các mục tiêu, địa bàn trọng điểm hoạt động của các loại tội phạm, trong đó có tội phạm về ma tuý; phương thức, thủ đoạn mua bán, vận chuyển, tàng trữ, sử dụng chất ma tuý của các đối tượng; những sơ hở, thiếu sót trong công tác quản lý của các cơ quan, tổ chức, trong đó có sơ hở, thiếu sót trong công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về ma tuý trên địa bàn… Để thu thập thông tin, tài liệu có hiệu quả đòi hỏi lực lượng Công an phải triển khai đồng bộ các biện pháp, công tác cả công khai và bí mật, trong đó đặc biệt chú ý việc phối hợp trao đổi thông tin với các cơ quan, tổ chức và thu thập thông tin từ kết quả triển khai các công tác nghiệp vụ cơ bản theo chức năng của lực lượng Công an phường.
Hai là, lựa chọn nội dung tuyên truyền phù hợp, sát hợp với đặc điểm của từng đối tượng tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về ma tuý. Căn cứ yêu cầu, đòi hỏi đặt ra trong thực tiễn công tác bảo đảm ANTT, đặc điểm của đối tượng cần tuyên truyền, vận động (đối tượng tuyên truyền là học sinh, sinh viên; người lao động; cán bộ các cơ quan, tổ chức…) để lựa chọn nội dung tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật cho phù hợp. Trong đó, cần chú ý kịp thời cập nhật, phổ biến, tuyên truyền để mỗi người dân nắm vững chính sách, pháp luật có liên quan đến ANTT, nhất là các quy định liên quan đến phòng, chống tội phạm về ma tuý. Bên cạnh việc xác định nội dung tuyên truyền phù hợp với đặc điểm của từng đối tượng, cần xác định, lựa chọn nội dung tuyên truyền theo hướng đơn giản, dễ hiểu, tạo điều kiện thuận lợi cho đối tượng tuyên truyền có thể nhận thức và định hướng hành động.
Ba là, đa dạng hoá các hình thức tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về phòng, chống ma tuý. Mỗi hình thức tuyên truyền có những ưu điểm và hạn chế riêng, do đó quá trình tiến hành đòi hỏi lực lượng Công an phường cần nghiên cứu, nắm vững điểm mạnh, điểm yếu của từng hình thức, từ đó để lựa chọn, sử dụng cho phù hợp. Trong giai đoạn hiện nay, với xu hướng phát triển bùng nổ của công nghệ thông tin, người dân tham gia hoạt động trên Internet, mạng xã hội ngày càng đông đảo, thực tế đó đòi hỏi lực lượng Công an cần khai thác, phát huy vai trò của Internet, mạng xã hội vào công tác tuyên truyền. Theo đó, lực lượng Công an cần tiếp tục tạo lập, điều hành các diễn đàn, fanpage, tài khoản mạng xã hội thu hút đông đảo người dân trên địa bàn tham gia; đăng tải các bài viết, bình luận, video clip có nội dung tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật…
Thứ tư, nâng cao năng lực, trình độ của đội ngũ cán bộ Công an phường đáp ứng yêu cầu, đòi hỏi của công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về ANTT. Thời gian tới, mô hình tổ chức bộ máy của ngành Công an tiếp tục có sự điều chỉnh, sắp xếp theo hướng tinh, gọn, mạnh; với mô hình 03 cấp "Bộ tinh, tỉnh mạnh, xã toàn diện, bám cơ sở", cùng với sự thay đổi của tổ chức bộ máy hành chính, Công an phường sẽ tiếp tục mở rộng về phạm vi, địa bàn phụ trách, số lượng cán bộ, chức năng, nhiệm vụ được giao. Do đó, từ thực tiễn công tác, Công an phường Văn Quán cần tham mưu lãnh đạo cấp trên có các chương trình, kế hoạch nhằm quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ Công an phường đáp ứng yêu cầu, đòi hỏi của công tác bảo đảm ANTT trong tình hình mới, trong đó có công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về ANTT. Chú trọng đào tạo, nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, kiến thức, kỹ năng triển khai các mặt công tác thông qua việc cử cán bộ đi học tập, đào tạo bồi dưỡng; tổ chức đào tạo, tập huấn; đào tạo tại chỗ…
Năm là, phối hợp chặt chẽ với các cơ quan, tổ chức có liên quan, nhất là các tổ chức đoàn thể địa phương và lực lượng tham gia bảo đảm ANTT ở cơ sở trong công tác bảo vệ ANTT, trong đó có tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về phòng, chống tội phạm ma tuý. Nội dung phối hợp cần được triển khai theo hướng đa dạng, bám sát vào yêu cầu, đòi hỏi của thực tiễn và chức năng, nhiệm vụ của từng lực lượng; đồng thời cần xác định rõ chức trách, nhiệm vụ của từng lực lượng tham gia tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về ANTT. Định kỳ sơ kết, tổng kết nhằm đánh giá toàn diện quan hệ phối hợp giữa các lực lượng nhằm đưa quan hệ phối hợp đi vào nền nếp, phát huy được hiệu quả.
Tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về ANTT, trong đó có tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về phòng, chống ma tuý vừa là yêu cầu, đòi hỏi tất yếu của thực tiễn, vừa là nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm đã và đang đặt ra trong công tác bảo đảm ANTT. Do đó, những vấn đề được bài viết chỉ ra là những gợi mở để cán bộ Công an công tác tại Công an cấp xã có thể nghiên cứu, vận dụng vào thực tiễn nhằm nâng cao hiệu quả công tác này thời gian tới./.
Chu Gia Bảo
Học viên Học viện ANND