Từ khóa: Uy tín nghề nghiệp, giảng viên trẻ, quân đội.
1. Đặt vấn đề
Đội ngũ giảng viên trẻ hiện nay chiếm tỷ lệ khá lớn trong cơ cấu cán bộ ở các học viện, nhà trường quân đội. Họ là lực lượng trẻ, có khát vọng, hoài bão cống hiến, luôn xung kích trong hoạt động giảng dạy, nghiên cứu khoa học và xây dựng đơn vị. Để được lãnh đạo, chỉ huy các cấp, đồng nghiệp, học viên thực sự tin tưởng, tín nhiệm, tôn trọng thì đội ngũ giảng viên trẻ trong các học viện, nhà trường quân đội cần phải có uy tín nghề nghiệp. Uy tín nghề nghiệp của đội ngũ giảng viên trẻ ở các học viện, nhà trường quân đội là một hiện tượng tâm lý - xã hội, được hình thành, phát triển trên cơ sở hệ thống các phẩm chất nhân cách, năng lực chuyên môn cùng với các giá trị xã hội của giảng viên trẻ thông qua thực tiễn hoạt động nghề nghiệp sư phạm quân sự. Uy tín nghề nghiệp của họ không phải tự nhiên có được mà nó phải hình thành thông qua quá trình người giảng viên trẻ học tập, rèn luyện, công tác, tương tác trong các mối quan hệ trong và ngoài quân đội.
2. Thực trạng uy tín nghề nghiệp của đội ngũ giảng viên trẻ ở các học viện, nhà trường quân đội
Trong những năm qua, được sự quan tâm của cấp ủy, lãnh đạo, chỉ huy các cấp đội ngũ giảng viên trẻ các học viện, nhà trường quân đội luôn được quan tâm, bồi dưỡng về mọi mặt. Về cơ bản hiện nay, đội ngũ giảng viên trẻ hiện nay được tuyển chọn, đào tạo cơ bản ở các trường trong và ngoài quân đội (99,8% có trình độ đại học trở lên), tiêu biểu về phẩm chất đạo đức, lối sống, có năng lực chuyên môn sư phạm đáp ứng tốt yêu cầu nhiệm vụ; một số đồng chí đã khẳng định được bản thân, luôn tích cực phấn đấu, rèn luyện trong quá trình công tác, có học hàm học vị PGS-TS, đạt danh hiệu giảng viên giỏi các cấp, gặt hái nhiều thành tích cao trong các cuộc thi cấp toàn quân, toàn quốc; được tin tưởng giao trọng trách giữ cương vị lãnh đạo, chỉ huy bộ môn, khoa ở các học viện, nhà trường. Đó là cơ sở vững chắc để uy tín nghề nghiệp của đội ngũ giảng viên trẻ được hình thành, phát triển, tạo ra niềm tin, sự lan tỏa, thu hút đối với lãnh đạo, chỉ huy, đồng nghiệp và học viên. Bên cạnh đó, ở các học viện, nhà trường quân đội hiện nay, vẫn còn một số giảng viên trẻ có động cơ, xu hướng nghề nghiệp không rõ ràng; quá trình thực hiện nhiệm vụ công tác chuyên môn còn tỏ ra lúng túng, ít sáng tạo trong tổ chức hoạt động thực tiễn dạy học; trình độ chưa đáp ứng và theo kịp được đòi hỏi của yêu cầu nhiệm vụ đổi mới giáo dục đào tạo trong quân đội nói chung, ở các học viện, nhà trường nói riêng; cá biệt còn có giảng viên trẻ thiếu tu dưỡng, rèn luyện vi phạm phẩm chất tư cách, đạo đức lối sống… gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến uy tín nghề nghiệp của chính bản thân họ.
3. Giải pháp nâng cao uy tín nghề nghiệp của giảng viên trẻ ở các học viện, nhà trường quân đội
Trong những năm tới, nhiệm vụ quân sự quốc phòng tiếp tục có những phát triển mới; công tác giáo dục đào tạo của các học viện, nhà trường thực hiện và bám sát phương châm "Chất lượng giáo dục của nhà trường là khả năng sẵn sàng chiến đấu của đơn vị"; phẩm chất đạo đức, lối sống, năng lực và trình độ chuyên môn của đội ngũ nhà giáo quân đội trong đó có đội ngũ giảng viên trẻ đòi hỏi ngày càng cao để đáp ứng yêu cầu xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại. Do vậy, để nâng cao uy tín nghề nghiệp của đội ngũ giảng viên trẻ ở các học viện, nhà trường quân đội, cần thực hiện tốt các giải pháp cơ bản sau:
Thứ nhất, tạo sự thống nhất về nhận thức, trách nhiệm của các chủ thể trong nâng cao uy tín nghề nghiệp của đội ngũ giảng viên trẻ
Đây là giải pháp cơ bản có ý nghĩa quyết định trong nâng cao uy tín nghề nghiệp của đội ngũ giảng viên trẻ. Bởi vì, nhận thức không những giữ vai trò trong định hướng mà còn chỉ đạo hoạt động của cá nhân và tổ chức, qua đó xây dựng được trách nhiệm và triển khai thực hiện đạt hiệu quả.
Để có nhận thức đúng và trách nhiệm cao đối với vấn đề nâng cao uy tín nghề nghiệp của đội ngũ giảng viên trẻ, các chủ thể cần quán triệt sâu sắc các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, Nhà nước, Quân đội về xây dựng đội ngũ nhà giáo nói chung, nhà giáo trong quân đội nói riêng nhất là Nghị quyết số 29 ngày 04/11/2013 của Ban Chấp hành Trung ương (khóa XI) về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế; Quyết định số 89 ngày 18/01/2019 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên, cán bộ quản lý các cơ sở giáo dục đại học đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo giai đoạn 2019 - 2030; Nghị quyết số 1657 ngày 20/12/2022 của Quân ủy Trung ương về đổi mới công tác giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội trong tình hình mới; Quyết định số 3525 phê duyệt Đề án xây dựng đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục trong Quân đội giai đoạn 2023-2030 và những năm tiếp theo. Theo đó, mục tiêu, phương hướng chung là đẩy mạnh việc thực hiện nhiệm vụ chuẩn hóa đội ngũ giảng viên theo từng cấp học và trình độ đào tạo, xây dựng đội ngũ giảng viên trẻ các học viện, nhà trường bảo đảm về chất lượng, hợp lý về cơ cấu, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao và phát triển khoa học công nghệ cho quân đội, đáp ứng yêu cầu xây dựng quân đội trong tình hình mới. Mọi người, mọi tổ chức trong đơn vị phải thấy rõ vị trí, vai trò và tầm quan trọng trong việc xây dựng uy tín nghề nghiệp của đội ngũ giảng viên trẻ, coi đó là cơ sở nâng cao chất lượng công tác giáo dục, đào tạo của nhà trường, là nền tảng vững chắc để xây dựng được đội ngũ kế cận của đơn vị; thấy rõ những thuận lợi, khó khăn đặt ra, để cùng xác định được những chủ trương, biện pháp phù hợp xây dựng đội ngũ giảng viên trẻ của các học viện, nhà trường cả về phẩm chất chính trị, đạo đức lối sống, năng lực chuyên môn sư phạm ngang tầm nhiệm vụ trong tình hình mới.
Thứ hai, bồi dưỡng, giáo dục, rèn luyện phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống cho đội ngũ giảng viên trẻ
Đây là biện pháp có ý nghĩa rất quan trọng trong xây dựng uy tín nghề nghiệp của đội ngũ giảng viên trẻ. Theo quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đạo đức là gốc của người cách mạng, dù có năng lực đến mấy nhưng đạo đức kém hoặc không có đạo đức thì vô dụng lại có hại. Đội ngũ giảng viên trẻ ở các học viện, nhà trường quân đội là quân nhân cách mạng nên phải có ý thức chính trị, đạo đức cách mạng. Với tư cách là người truyền đạt tri thức khoa học quân sự, để tiến hành có hiệu quả các hoạt động sư phạm tăng tính thuyết phục cảm hóa đối với người học thì trước hết đội ngũ giảng viên trẻ phải thực sự mẫu mực về nhân cách, nhất là đạo đức, lối sống.
Cấp ủy, lãnh đạo, chỉ huy các cấp ở học viện, nhà trường cần thường xuyên tổ chức bồi dưỡng toàn diện hệ thống tri thức, nâng cao trình độ lý luận Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quán triệt đường lối, chủ trương của Đảng, Quân ủy Trung ương - Bộ Quốc phòng dưới nhiều hình thức phong phú nhằm phát triển thế giới quan khoa học, niềm tin cộng sản chủ nghĩa một cách vững chắc cho đội ngũ giảng viên trẻ. Theo đó, cùng với quá trình bồi dưỡng hệ thống tri thức phải đồng thời tiến hành giáo dục, bồi dưỡng và rèn luyện đạo đức cách mạng, nhân cách mẫu mực cho giảng viên trẻ theo các chuẩn mực đạo đức cách mạng Hồ Chí Minh: Cần - Kiệm - Liêm - Chính - Chí công, vô tư; đạo đức của người quân nhân cách mạng - đạo đức Bộ đội Cụ Hồ, đạo đức nhà giáo, phải làm cho người giảng viên trẻ thật sự mẫu mực về nhân cách, lời nói, hành động gắn với các giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc, của quân đội. Bên cạnh đó cần tập trung rèn luyện đội ngũ giảng viên trẻ có bản lĩnh thực sự kiên định vững vàng và tư duy chính trị linh hoạt, nhạy bén và sắc sảo; có khả năng nhận diện và đấu tranh không khoan nhượng, có hiệu quả với mọi luận điệu xuyên tạc của kẻ thù; có khả năng giáo dục, định hướng tư tưởng đối với người học; đồng thời coi trọng việc giáo dục động cơ nghề nghiệp nhằm hình thành động cơ và mục đích đúng đắn trong quá trình phấn đấu cho đội ngũ giảng viên trẻ.
Thứ ba, nâng cao trình độ năng lực chuyên môn cho giảng viên trẻ đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục, đào tạo trong quân đội
Đây là giải pháp có tính nền tảng trong nâng cao uy tín nghề nghiệp của đội ngũ giảng viên trẻ ở các học viện, nhà trường quân đội. Theo đó, cấp ủy, lãnh đạo, chỉ huy các cấp trong học viện, nhà trường cần quan tâm bồi dưỡng nâng cao trình độ năng lực chuyên môn cho giảng viên trẻ theo hướng "chuẩn hoá, hiện đại hoá" gắn với thực tiễn hoạt động sư phạm. Đa dạng hoá hình thức tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực sư phạm cho đội ngũ giảng viên trẻ. Chú trọng phân hướng đào tạo, bồi dưỡng giảng viên một cách khoa học dựa trên cơ sở đánh giá, phân loại đội ngũ theo một số điều kiện như: những giảng viên trẻ đạt chuẩn trình độ đào tạo nhưng kinh nghiệm sư phạm, khả năng nghiên cứu còn chưa đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ, chưa được bồi dưỡng về lý luận dạy học đại học; những giảng viên trẻ chưa đạt chuẩn trình độ đào tạo, cần phải được đào tạo, bồi dưỡng để chuẩn hoá về chức danh và trình độ theo quy định; những giảng viên trẻ hạn chế về năng lực chuyên môn, năng lực sư phạm hoặc sức khoẻ không đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ cần phải chuyển sang công tác khác hoặc giải quyết chế độ theo luật định. Căn cứ vào đó, Đảng ủy, Ban Giám đốc (Ban Giám hiệu) các học viện, nhà trường chủ động có kế hoạch đưa giảng viên trẻ đi đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ hoặc luân chuyển, thực tế ở các cương vị công tác. Từng bước hoàn thiện về tri thức, kỹ năng, kỹ xảo nghề nghiệp, góp phần nâng cao chất lượng chuyên môn cũng như uy tín nghề nghiệp của đội ngũ giảng viên trẻ.
Ngoài ra, cần tăng cường hiệu quả các hình thức thực hành rèn luyện kỹ năng nghề nghiệp cho giảng viên trẻ. Tổ chức cho giảng viên trẻ trực tiếp tham gia các loại hình hoạt động sư phạm như: giảng dạy, tham gia dự giờ của giảng viên có kinh nghiệm, tham gia các hình thức sinh hoạt khoa học (xêmina khoa học, thông tin chuyên đề…) để từ đó củng cố kiến thức chuyên ngành, học hỏi kỹ năng xử lý các tình huống nảy sinh trong dạy học, chuẩn bị về bản lĩnh sư phạm, sự sẵn sàng và vững vàng về tâm lý khi thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao, hoàn thiện phong cách của người giảng viên. Mạnh dạn giao nhiệm vụ hoặc khuyến khích giảng viên trẻ tham gia nghiên cứu khoa học với các mức độ khác nhau: đề tài cá nhân, đề tài cấp khoa, tham gia nghiên cứu khoa học tuổi trẻ sáng tạo góp phần rèn luyện tư duy nghiên cứu, giải quyết các vấn đề thực tiễn đặt ra.
Thứ tư, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của giảng viên trẻ trong tự nâng cao uy tín nghề nghiệp của bản thân
Đây là giải pháp có tính quyết định trong nâng cao uy tín nghề nghiệp của đội ngũ giảng viên trẻ. Uy tín nghề nghiệp của đội ngũ giảng viên trẻ phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó tự phát triển, tự bồi dưỡng của đội ngũ giảng viên trẻ là quá trình hợp quy luật và giữ vai trò quyết định. Trên cơ sở yêu cầu, nhiệm vụ, mỗi giảng viên trẻ cần chủ động kế hoạch hóa quá trình phấn đấu, rèn luyện năng lực nghề nghiệp của mình. Kế hoạch phải đảm bảo tính vừa sức, phù hợp khả năng bản thân và điều kiện hiện có của khoa, bộ môn, nhưng phải trên cơ sở thống nhất với kế hoạch của mỗi học viện, nhà trường. Trong quá trình xây dựng kế hoạch phải biết tận dụng triệt để ý kiến của cán bộ khoa, bộ môn và đồng nghiệp, nhất là những người có kinh nghiệm lâu năm trong nghề. Khi đã có kế hoạch phải quyết tâm thực hiện các nội dung, chỉ tiêu yêu cầu đặt ra và khi gặp khó khăn phải không nản chí và tìm cách khắc phục vượt qua. Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, mỗi giảng viên trẻ phải tích cực tìm tòi, khám phá những vấn đề mới, khó khăn và phức tạp trong đời sống chính trị - xã hội; trong thực tiễn hoạt động quân sự cũng như trong quá trình giảng dạy, nghiên cứu khoa học. Một mặt, từng giảng viên trẻ chủ động, tự giác, tích cực học tập, tu dưỡng, rèn luyện theo các chuẩn mực nghề nghiệp và kế hoạch đặt ra; mặt khác, phải biết khai thác và phát huy tối đa trí tuệ cũng như kinh nghiệm của cả tập thể sư phạm và các lực lượng khác vào việc kiểm tra, đánh giá, tạo điều kiện giúp đỡ giảng viên về mọi mặt trong quá trình đó.
Trên cơ sở mục tiêu, yêu cầu và các tiêu chí nghề nghiệp cũng như các quy định của tổ chức, đơn vị, mỗi cá nhân giảng viên trẻ phải cụ thể hoá thành những nhiệm vụ cụ thể và đặt ra yêu cầu cao nhất đối với bản thân trong quá trình thực hiện. Nội dung tự học tập, tu dưỡng, rèn luyện của giảng viên trẻ phải đảm bảo tính toàn diện trên các mặt: chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống, phong cách, kiến thức, kỹ xảo, kỹ năng nghề nghiệp... Bên cạnh đó, giảng viên trẻ phải tích cực tham gia một cách có hiệu quả vào các hoạt động xây dựng khoa, xây dựng các học viện, nhà trường vững mạnh toàn diện "Mẫu mực, tiêu biểu"... nhằm phát triển nhân cách toàn diện đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Mỗi giảng viên trẻ phải xây dựng cho mình đức tính cần cù, kiên trì, nhẫn nại bền bỉ, tác phong của nhà nghiên cứu; không được tự ti, giấu dốt, hoặc thoả mãn dừng lại; biết kết hợp giữa lý luận với thực tiễn, nhà trường gắn với đơn vị; từ thực tiễn hoạt động của đơn vị đúc rút, bổ sung kinh nghiệm trong giảng dạy. Giảng viên trẻ phải tích cực tự giác, không ngừng học hỏi vươn lên, cập nhật tri thức mới, tránh bị lạc hậu về trình độ. Mỗi giảng viên trẻ cần biết lắng nghe ý kiến đóng góp của mọi người; biết tự nhìn nhận những khiếm khuyết của bản thân, để có kế hoạch học tập, rèn luyện, tu dưỡng không ngừng tự hoàn thiện mình.
Uy tín nghề nghiệp của giảng viên trẻ có vị trí, vai trò quan trọng và tác động ảnh hưởng đến chất lượng và hiệu quả quá trình giáo dục, đào tạo ở các học viện, nhà trường quân đội. Uy tín nghề nghiệp của giảng viên trẻ được hình thành và phát triển một cách tự giác trong quá trình hoạt động nghề nghiệp sư phạm quân sự trên cơ sở hệ thống các phẩm chất nhân cách, năng lực sư phạm và các giá trị xã hội của họ. Nâng cao uy tín nghề nghiệp là một đòi hỏi tất yếu khách quan, một nội dung quan trọng và thiết thực trong phát triển nhân cách cho đội ngũ giảng viên trẻ, qua đó góp phần nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo, xây dựng các học viện, nhà trường quân đội ngày càng chính quy, tiên tiến, mẫu mực đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.
Trung tá Trần Mạnh Quân
Nghiên cứu sinh 2023, Học viện Chính trị, BQP
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Ban Chấp hành Trung ương (2013), Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế.
2. Bộ Quốc phòng (2023), Quyết định số 3525/QĐ-BQP ngày 03/8/2023 phê duyệt Đề án xây dựng đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục trong Quân đội giai đoạn 2023-2030 và những năm tiếp theo.
3. Nguyễn Quang Bình (2023), "Phát huy vai trò đội ngũ giảng viên trong xây dựng môi trường văn hóa sư phạm ở các nhà trường quân đội", Tạp chí lý luận chính trị điện tử, ngày 27/3/2023
4. Phạm Đình Duyên (2019), "Một số biện pháp phát triển định hướng giá trị nghề nghiệp sư phạm quân sự cho giảng viên trẻ ở các trường sĩ quan quân đội", Tạp chí Giáo dục, Số 463 (Kì 1 - 10/2019), tr 1-3; 49
5. Quân ủy Trung ương (2022), Nghị quyết số 1657-NQ/QUTW ngày 20/12/2022 về đổi mới công tác giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội trong tình hình mới.
6. Trần Hậu Tân (2018), Nâng cao năng lực sư phạm của đội ngũ giảng viên trẻ các nhà trường quân đội, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội.
7. Thủ tướng Chính phủ (2019), Quyết định số 89/QĐ-TTg ngày 18/01/2019 phê duyệt Đề án nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên, cán bộ quản lý các cơ sở giáo dục đại học đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo giai đoạn 2019 - 2030.