Từ khoá: Văn hóa; văn hóa chính trị; học viên; học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội; nhà trường quân đội.
1. Đặt vấn đề
Văn hóa chính trị của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội trong nhà trường quân đội là một bộ phận của văn hóa chính trị Việt Nam, là sự kết tinh, phát triển những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam và tinh hoa văn hóa nhân loại theo hệ tư tưởng chính trị của giai cấp công nhân, phản ánh năng lực và trình độ của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội, hình thành và phát triển trong hoạt động thực tiễn chính trị của đất nước, quân đội và trong quá trình thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao theo giá trị chân, thiện, mỹ. Trước sự tác động của xu thế toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế, mặt trái của nền kinh tế thị trường, sự chống phá của các thế lực thù địch và yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, việc nâng cao văn hóa chính trị của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội trong nhà trường quân đội hiện nay là yêu cầu cấp thiết.
2. Nội dung nghiên cứu
Quá trình xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, theo mục tiêu tinh, gọn, mạnh, đủ sức hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ được giao, văn hóa chính trị của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội trong nhà trường quân đội có ý nghĩa to lớn, góp phần giáo dục, nâng cao nhận thức, trách nhiệm, ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" ở một bộ phận học viên đang học tập, công tác tại các nhà trường quân đội.
Theo V.I.Lênin, "Mục đích văn hóa chính trị, của nền giáo dục chính trị là đào tạo nên những người cộng sản chân chính, có khả năng thắng được sự dối trá và các thiên kiến và có khả năng giúp đỡ quần chúng lao động thắng được chế độ cũ và xây dựng được một nhà nước không có bọn tư bản, bọn bóc lột và bọn địa chủ"[1]. Là một bộ phận của văn hóa chính trị Việt Nam, văn hóa chính trị của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội trong nhà trường quân đội mang đầy đủ những đặc trưng của văn hoá chính trị Việt Nam, như: Hình thành, phát triển trên nền tảng chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam, chính sách, pháp luật của Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, kế thừa và phát huy những giá trị đặc sắc, tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc của nền văn hoá Việt Nam, tiếp thu những tinh hoa văn hoá nhân loại; đồng thời, mang đậm những dấu ấn đặc thù. Đó là sự hòa quyện giữa những giá trị chân, thiện, mỹ của ý thức chính trị, hành vi chính trị và kết quả học tập, rèn luyện, trau dồi phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, thực hiện nhiệm vụ của người học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội trong nhà trường quân đội, hình thành và phát triển trong quá trình học tập, công tác trên cương vị, chức trách được giao. Tổng hoà những giá trị đó tạo thành động lực thúc đẩy, định hướng, dẫn dắt hành động của người học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội trong nhà trường quân đội, giúp họ có bản lĩnh chính trị vững vàng, biết khắc phục mọi khó khăn, thử thách, cống hiến hết mình cho nhiệm vụ xây dựng Quân đội và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ được giao.
Trong thực tiễn, những năm qua, văn hóa chính trị của phần lớn học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội trong nhà trường quân đội đã thể hiện được sự đúng đắn, chuẩn mực, có tác dụng định hướng, điều chỉnh lời nói, hành động của người học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội, góp phần quan trọng vào quá trình hoàn thiện phẩm chất, nhân cách, phát triển năng lực hoạt động thực tiễn của họ. Đại đa số học viên đều có bản lĩnh chính trị vững vàng, trung thành tuyệt đối với Đảng, Nhà nước và Nhân dân; nhận thức đúng đắn về nghĩa vụ, trách nhiệm của bản thân đối với Tổ quốc và nhiệm vụ được giao; hoàn thành tốt nhiệm vụ học tập, rèn luyện tại trường và chức trách, nhiệm vụ sau khi ra trường. Qua đó, góp phần từng bước nâng cao chất lượng huấn luyện và khả năng sẵn sàng chiến đấu của các đơn vị trong toàn quân.
Tuy nhiên, trước yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng Quân đội, bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, sự tác động từ mặt trái của nền kinh tế thị trường, âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch, dẫn tới văn hóa chính trị của bộ phận này vẫn còn những hạn chế nhất định. Quan điểm, nhận thức, hành động chính trị của một bộ phận học viên chưa đạt tới giá trị chân, thiện, mỹ; cách ứng xử đối với nhiệm vụ, với tổ chức, đồng chí, đồng đội còn thiếu tính chuẩn mực; một số cấp uỷ, chỉ huy cơ quan, đơn vị trong nhà trường quân đội có thời điểm chưa quan tâm đúng mức tới vấn đề nâng cao văn hóa chính trị của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội. Theo đó, để nâng cao văn hóa chính trị của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội trong nhà trường quân đội hiện nay, cần thực hiện tốt một số nội dung, biện pháp chủ yếu sau:
Một là, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các tổ chức, các lực lượng, trước hết là cấp ủy, chỉ huy các cấp và đội ngũ cán bộ, giảng viên về vị trí, vai trò của văn hóa chính trị và nâng cao văn hóa chính trị của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội trong nhà trường quân đội hiện nay.
Các tổ chức, các lực lượng trong nhà trường quân đội, trước hết là cấp uỷ, chỉ huy các cấp và đội ngũ cán bộ, giảng viên cần nhận thức được ý nghĩa, tầm quan trọng của văn hóa chính trị, nhất là văn hóa chính trị của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội, từ đó quán triệt, cụ thể hoá vào quá trình lãnh đạo, chỉ đạo, giáo dục, bồi dưỡng, giảng dạy và tổ chức thực hiện nhiệm vụ của các nhà trường quân đội.
Quán triệt và thực hiện nghiêm túc các kết luận, chỉ thị, nghị quyết của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ Quân đội lần thứ XII, Kết luận số 21-KL/TW ngày 25/10/2021 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị, kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" gắn với Chỉ thị số 05-CT/TW ngày 15/5/2016 của Bộ Chính trị về "Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh", Nghị quyết số 847-NQ/QUTW ngày 28/12/2021 của Quân ủy Trung ương về Phát huy phẩm chất "Bộ đội Cụ Hồ", kiên quyết chống chủ nghĩa cá nhân trong tình hình mới và Chỉ thị 855-CT/QUTW ngày 12/8/2019 về đẩy mạnh thực hiện Cuộc vận động "Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ". Trên cơ sở đó, từng bước bồi đắp lý tưởng, khơi dậy tinh thần yêu nước, niềm tự hào dân tộc, củng cố niềm tin, xây dựng bản lĩnh, khát vọng cống hiến, rèn luyện ý chí, nghị lực cho học viên trong quá trình học tập, rèn luyện, tu dưỡng.
Hai là, tăng cường giáo dục, bồi dưỡng nâng cao nhận thức chính trị, phẩm chất đạo đức, trình độ ứng xử cho học viên trong các nhà trường quân đội hiện nay.
Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng nhấn mạnh: "Tăng cường giáo dục lòng yêu nước, lòng tự hào dân tộc, truyền thống và lịch sử dân tộc, ý thức trách nhiệm xã hội cho các tầng lớp nhân dân, nhất là thanh niên"[2]. Bên cạnh đó, cần "Đổi mới nội dung, phương thức tuyên truyền, vận động, sử dụng có hiệu quả các phương tiện thông tin đại chúng, mạng xã hội theo hướng thiết thực, tăng cường đồng thuận, củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và chế độ xã hội chủ nghĩa"[3].
Theo đó, Đảng uỷ, chỉ huy các nhà trường quân đội cần tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo cấp uỷ, chỉ huy các cơ quan, đơn vị, nhất là cơ quan chính trị, đơn vị quản lý học viên, tổ giáo viên giảng dạy chính trị, đội ngũ cán bộ, giảng viên, coi trọng đổi mới nội dung, đa dạng hóa các hình thức, phương pháp giáo dục, bồi dưỡng nhận thức chính trị, phẩm chất đạo đức, trình độ ứng xử cho học viên. Thường xuyên chọn lọc những nội dung cơ bản, thiết thực về lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, điều lệnh, điều lệ của Quân đội, các quy chế, quy định của đơn vị. Tập trung giáo dục cho học viên về mục tiêu, con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, về bản chất tốt đẹp của chế độ xã hội chủ nghĩa, bản chất tốt đẹp của Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, về phẩm chất "Bộ đội Cụ Hồ", đạo đức cách mạng, lối sống xã hội chủ nghĩa, truyền thống của dân tộc, Quân đội, nhiệm vụ của đơn vị.
Nội dung giáo dục, bồi dưỡng cần toàn diện, đồng thời phải có trọng tâm, trọng điểm, có sự chuẩn bị, biên tập hết sức cô đọng, ngắn gọn, dễ hiểu, phù hợp với đặc điểm và khả năng tiếp nhận của học viên. Ngoài các hình thức, phương pháp giáo dục, bồi dưỡng, tuyên truyền, giáo dục truyền thống, như: Thông qua các buổi học tập chính trị; sinh hoạt ngày Đảng, ngày chính trị và văn hóa tinh thần; ngày Pháp luật; đọc báo, nghe đài, xem thời sự; thông qua các phong trào thi đua, cuộc vận động,…; giai đoạn hiện nay, cần coi trọng tuyên truyền, giáo dục trên các phương tiên thông tin đại chúng, nhất là các trang web, nhóm Zalo, Facebook,... của nhà trường, đơn vị.
Ba là, xây dựng môi trường văn hóa chính trị lành mạnh, tạo điều kiện nâng cao văn hóa chính trị của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội trong nhà trường quân đội hiện nay.
Trước hết cần xây dựng các tổ chức đảng, chỉ huy và đoàn thể, quần chúng trong các nhà trường quân đội trong sạch, vững mạnh gắn với xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện, "Mẫu mực tiêu biểu". Thường xuyên củng cố, kiện toàn cấp uỷ các cấp, gắn với xây dựng đội ngũ cán bộ chủ trì trong các nhà trường quân đội đủ về số lượng, bảo đảm chất lượng; thực hiện nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ, tập thể lãnh đạo, phân công cá nhân phụ trách; nâng cao chất lượng sinh hoạt đảng, thực hiện nghiêm tự phê bình và phê bình, tăng cường kỷ luật và giữ gìn sự đoàn kết, thống nhất trong cấp uỷ, chi bộ.
Tiếp tục hoàn thiện và phát huy hiệu quả các thiết chế văn hóa ở các nhà trường quân đội. Quan tâm đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị, củng cố, hoàn thiện và nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống Hội trường, phòng đọc sách, thư viện, nhà truyền thống, khu luyện tập thể thao, sân vận động, hệ thống loa phát thanh,… nhằm đáp ứng nhu cầu học tập, rèn luyện, nhất là nhu cầu rèn luyện thể chất, tinh thần của các đối tượng học viên.
Thực hiện có nền nếp, chất lượng công tác sơ, tổng kết năm học, phong trào thi đua quyết thắng nhằm tuyên dương, khen thưởng, lan toả những tấm gương điển hình tiên tiến trong học tập, rèn luyện. Quan tâm, tạo điều kiện giúp đỡ những học viên có điều kiện, hoàn cảnh gia đình khó khăn; đồng thời thường xuyên kiểm tra, uốn nắn, chấn chỉnh và xử lý nghiêm minh, dứt điểm, kịp thời những trường hợp vi phạm pháp luật, kỷ luật. Qua đó, xây dựng môi trường văn hoá chính trị lành mạnh, tạo điều kiện thuận lợi cho học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội yên tâm học tập, phấn đấu.
Bốn là, phát huy tính tích cực, chủ động, tự giác trong tự học tập, tự rèn luyện, tự nâng cao văn hóa chính trị của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội ở các nhà trường quân đội hiện nay.
Tự học tập, tự rèn luyện, tự tu dưỡng, tự nâng cao trình độ văn hóa chính trị là một quá trình lâu dài, phức tạp. Vì vậy, bản thân người học viên phải tích cực học tập, rèn luyện để nâng cao bản lĩnh chính trị, phương pháp, tác phong công tác; trau dồi, tu dưỡng phẩm chất đạo đức, lối sống; nâng cao ý thức, trách nhiệm của bản thân, đặc biệt là sự gương mẫu trong lời nói và hành động; xử lý các mối quan hệ đúng mực, hướng tới giá trị chân - thiện - mỹ; luôn phấn đấu không ngừng để hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao.
Bên cạnh đó, từng học viên phải chủ động xây kế hoạch tự học tập, tự rèn luyện, tu dưỡng để nâng cao văn hóa chính trị của bản thân. Kiên quyết đấu tranh chống tư tưởng xây dựng kế hoạch mang tính hình thức, đối phó; đồng thời, từng học viên phải biết khắc phục khó khăn, tích cực, tự giác, chủ động, nỗ lực, kiên trì thực hiện đúng theo kế hoạch đã đề ra.
3. Kết luận
Nâng cao văn hóa chính trị của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội trong nhà trường quân đội là quá trình lâu dài, mang tính chiến lược. Đó là trách nhiệm của cấp uỷ, chỉ huy các cấp và mọi quân nhân trong Quân đội, trước hết là trách nhiệm của các tổ chức, các lực lượng trong nhà trường quân đội và bản thân từng học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội. Để nâng cao văn hóa chính trị của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội trong nhà trường quân đội hiện nay, cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp. Qua đó, từng bước xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam vững mạnh về chính trị, đủ sức hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ, góp phần bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa./.
1. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập I, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội.
2. V.I.Lênin (1920), "Diễn văn tại Hội nghị toàn Nga các Ban giáo dục chính trị", V.I.Lênin toàn tập, tập 41, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2005, tr. 472 - 485.
3. Hồ Chí Minh (1960), "Nói chuyện tại Hội nghị toàn quốc lần thứ nhất về công tác huấn luyện và học tập", Hồ Chí Minh toàn tập, tập 6, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2005, tr. 355 - 363.
4. Quân ủy Trung ương (2021), Nghị quyết số 847-NQ/QUTW ngày 28/12/2021 của Quân ủy Trung ương về Phát huy phẩm chất "Bộ đội Cụ Hồ", kiên quyết chống chủ nghĩa cá nhân trong tình hình mới, Hà Nội.
5. Tổng cục Chính trị (2020), Tài liệu nghiên cứu, học tập, quán triệt Nghị quyết Đại hội Đại biểu Đảng bộ Quân đội lần thứ XI, nhiệm kỳ 2020 - 2025, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội.
6. Tổng cục Chính trị (2025), Tài liệu nghiên cứu, học tập, quán triệt Nghị quyết Đại hội Đại biểu Đảng bộ Quân đội lần thứ XII, nhiệm kỳ 2025 - 2030, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội.
[1] V.I.Lênin (1920), "Diễn văn tại Hội nghị toàn Nga các Ban giáo dục chính trị", V.I.Lênin toàn tập, tập 41, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2005, tr.479.
[2] Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập I, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, tr. 143.
[3] Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập I, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, tr. 191.
TS ĐINH NGUYỄN AN* - THƯỢNG TÁ, TS LÃ VĂN XỰ**
* Học viện Y Dược học Cổ truyền Việt Nam
** Học viện Chính trị - Bộ Quốc Phòng