1. Mở đầu
Tác phẩm kinh điển của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh là những bài nói, bài viết mang tính kinh điển của C.Mác, Ph.Ăngghen, V.I.Lênin, Hồ Chí Minh đã được in ấn chính thức thành những tác phẩm dưới dạng toàn tập, tuyển tập hay những tác phẩm riêng lẻ, trình bày những quan điểm, tư tưởng của bản thân về các vấn đề khoa học triết học, kinh tế - chính trị học, chủ nghĩa cộng sản khoa học; những vấn đề về thế giới quan, phương pháp luận; những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, hay chống lại các quan điểm sai trái, phản khoa học đối lập với chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh.
2. Nội dung
2.1. Vị trí, ý nghĩa, tầm quan trọng trong nghiên cứu tác phẩm kinh điển, văn kiện Đảng của học viên ở Học viện Chính trị hiện nay
Đối với học viên ở Học viện Chính trị, việc nghiên cứu các tác phẩm kinh điển là quan trọng hàng đầu trong quá trình học tập và nghiên cứu. Vì đây là đội ngũ tiếp tục thực hiện trọng trách tuyên truyền; làm rõ hơn sức sống của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, niềm tin vào con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội tại Việt Nam và góp phần đấu tranh chống lại những luận điệu phản động hòng bôi nhọ, xuyên tạc chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Nghiên cứu tác phẩm kinh điển là nhiệm vụ vừa mang tính tự thân, vừa mang tính bắt buộc nhằm giúp học viên tiếp cận hệ thống các "lý luận gốc", hiểu rõ thực chất vấn đề và minh chứng một cách thuyết phục, hiệu quả các nội dung trong quá trình học tập và nghiên cứu khoa học. Trong những năm qua, việc nghiên cứu các tác phẩm kinh điển đã trở thành một nhiệm vụ quan trọng đối với học viên ở Học viện Chính trị.
Nghiên cứu tác phẩm kinh điển, văn kiện Đảng giúp người học nâng cao nhận thức về bản chất cách mạng, khoa học của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chủ trương của Đảng, từng bước xây dựng, củng cố lập trường giai cấp, bồi dưỡng lý tưởng cách mạng, thế giới quan, phương pháp luận đúng đắn. Thực tiễn cho thấy, qua nghiên cứu các tác phẩm kinh điển, văn kiện Đảng giúp học viên phát triển nhận thức, tích lũy thêm tri thức phục vụ đắc lực cho quá trình học tập, nghiên cứu khoa học, đấu tranh trên mặt trận tư tưởng, lý luận. Trên cơ sở nhận thức, tình cảm, thái độ đúng đắn, với ý chí quyết tâm cao, người đọc sẽ có sự chuyển hóa từ nhận thức sang hành động, giúp cho họ biết vận dụng vào hoạt động thực tiễn, xem xét, lý giải những vấn đề nảy sinh trong thực tiễn.
Vậy nên, không chỉ dừng lại ở việc luận giải thực tiễn mà nghiên cứu tác phẩm kinh điển, văn kiện Đảng còn trực tiếp nuôi dưỡng, thôi thúc ngọn lửa lý tưởng cách mạng trong người học, giúp họ nêu cao tinh thần, trách nhiệm, đấu tranh không khoan nhượng, phê phán, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch để bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng.
Tuy nhiên, chất lượng nghiên cứu tác phẩm kinh điển, văn kiện Đảng của học viện ở Học viện Chính trị vẫn còn một số hạn chế. Việc nghiên cứu tác phẩm kinh điển, văn kiện Đảng của một số học viên có thời điểm còn bất cập, chưa theo kịp sự phát triển của yêu cầu nhiệm vụ giáo dục, đào tạo và nghiên cứu khoa học ở Học viện hiện nay. Điều đó dẫn đến tình trạng, một số học viên nghiên cứu, vận dụng kinh điển, văn kiện Đảng một cách đơn điệu theo kiểu liệt kê các nội dung trong kinh điển, văn kiện đã nêu. Các sản phẩm khoa học của học viên liên quan đến việc nghiên cứu tác phẩm kinh điển, văn kiện Đảng còn rất hạn chế; nội dung trong một số sản phẩm khoa học liên quan đến tác phẩm kinh điển, văn kiện Đảng chưa thu hút được người đọc.
Một số học viên chưa nhận thức sâu sắc về vai trò, tầm quan trọng của nghiên cứu tác phẩm kinh điển, văn kiện Đảng đối với công tác đấu tranh tư tưởng, lý luận. Do đó chưa trở thành động lực bên trong và chưa trở thành nhu cầu tự thân nên ở số học viên này còn tình trạng thiếu tự giác, chủ động và chưa thực sự tập trung trí tuệ, sức lực cũng như tận dụng thời gian cho hoạt động này. Ngoài ra do phương pháp nghiên cứu tác phẩm kinh điển, văn kiện Đảng chưa khoa học, hiệu quả chưa cao nên họ cho rằng nghiên cứu tác phẩm kinh điển, văn kiện Đảng là rất khó.
Một số khác cho rằng hiện nay đã nhiều bài viết liên quan, có phần mềm hỗ trợ, nên việc đọc trực tiếp là không quá quan trọng, dẫn đến tình trạng không tìm hiểu sâu mà sẵn sàng trích dẫn nhưng không quan tâm xem nguồn có đúng hay không. Thực tiễn cho thấy, có một bộ phận học viên ngại đào sâu suy nghĩ và dành ít thời gian vào nghiên cứu tác phẩm kinh điển, văn kiện Đảng hoặc có nghiên cứu nhưng mang tính chất thời vụ, chỉ khi thi, kiểm tra hoặc phục vụ nghiên cứu khoa học mới đọc.
Số lượng đề tài nghiên cứu cơ bản, bài báo, tạp chí của học viên ở Học viện Chính trị liên quan đến các tác phẩm kinh điển, văn kiện Đảng còn ít. Những năm gần đây học viên chuyên ngành lý luận có nghiên cứu nhưng cơ bản đều do khoa chuyên ngành định hướng chứ chưa nhiều học viên tự lựa chọn. Nhiều đề tài chỉ dừng lại ở việc nghiên cứu những vấn đề kiến thức cơ bản chứ chưa đạt đến trình độ mở rộng, đào sâu những nguyên lý cốt lõi, cũng như chưa chỉ ra được những luận điểm đã bị thực tiễn vượt qua cần bổ sung, phát triển và vận dụng vào giải những vấn đề thực tiễn đang đặt ra hiện nay.
Hạn chế trên xuất phát từ nhiều nguyên nhân, những nguyên nhân trực tiếp nhất là học viên chưa chú trọng vào nghiên cứu tác phẩm kinh điển gốc, văn kiện Đảng, mà chủ yếu mới dừng lại ở việc nghiên cứu các bản thảo đã được các nhà khoa học hoặc học viên các khoá trước đã nghiên cứu để tóm tắt thành bài viết hoặc chuyên đề, đề tài khoa học. Đồng thời, việc tiếp cận thông tin, đổi mới trong việc thiết kế nội dung, chương trình học có mặt chưa theo kịp yêu cầu ngày càng cao của đổi mới giáo dục, đào tạo.
2.2. Vai trò tác phẩm kinh điển, văn kiện Đảng trong đấu tranh tư tưởng, lý luận của học viên đào tạo sau đại học ở Học viện Chính trị
Trong xu hướng hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, sự phát triển mạnh mẽ của Internet, mạng xã hội và một số vấn đề nảy sinh từ mặt trái của nền kinh tế thị trường: "Các thế lực thù địch tiếp tục tăng cường chống phá Đảng, Nhà nước và đất nước ta", "Sự chống phá của các thế lực thù địch, tổ chức phản động ngày càng tinh vi hơn". Chính vì vậy, tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới là nhiệm vụ đặc biệt quan trọng, có ý nghĩa sống còn, vừa mang tính trước mắt, thường xuyên, vừa mang tính chiến lược, lâu dài. Đây là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị, của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, trong đó học viên ở Học viện Chính trị phải là lực lượng nòng cốt, tiên phong, gương mẫu đi đầu trong mặt trận khó khăn, phức tạp này.
Thực tế cho thấy, những năm qua học viên ở Học viện Chính trị đã có nhiều cố gắng, tích cực tham gia đấu tranh tư tưởng và đạt những kết quả nhất định, góp phần vạch trần những tư tưởng sai trái, thù địch, nâng cao cảnh giác cách mạng; định hướng tư tưởng, nâng cao nhận thức, củng cố lòng tin cho nhân dân vào mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội: "Các cơ quan, đơn vị, nhà trường quân đội quan tâm đổi mới, đa dạng hóa các hình thức đấu tranh phòng, chống "diễn biến hòa bình" trên lĩnh vực tư tưởng, lý luận, như: Tuyên truyền, giáo dục, sinh hoạt chính trị, động viên tư tưởng, kết hợp với triển khai nghiên cứu các công trình, đề tài khoa học…".
Trong thời gian qua, Học viện Chính trị luôn nhận thức sâu sắc tính chất nguy hiểm và phức tạp của nhiệm vụ đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, âm mưu, thủ đoạn "diễn biến hoà bình" trên lĩnh vực tư tưởng lý luận; quán triệt, thực hiện nghiêm túc đưa vào trong giảng dạy, nghiên cứu đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, nhất là Nghị quyết số 35-NQ/TW, ngày 22/10/2018, của Bộ Chính trị về "Tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới". Trong quá trình học tập, nghiên cứu khoa học, đấu tranh tư tưởng, lý luận học viên ở Học viện chính trị luôn nắm chắc tinh thần của Ban chỉ đạo 35 đối với nhà trường quân đội, lồng ghép nội dung trên vào giảng dạy, học tập, nghiên cứu khoa học; họ thực sự là lực lượng nòng cốt, tiên phong trong đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng.
Tuy nhiên, trước yêu cầu mới của cuộc đấu tranh tư tưởng, lý luận hiện nay, năng lực đấu tranh của một bộ phận học viên ở Học viện Chính trị còn bất cập, hạn chế thuộc về trình độ tri thức, tư duy khoa học, đặc biệt là khả năng nghiên cứu, vận dụng tác phẩm kinh điển, văn kiện Đảng
vào trong thực tiễn. Chất lượng, số lượng bài viết chuyên sâu đấu tranh còn ít, tính thuyết phục chưa cao; trong học tập, nghiên cứu khoa học, viết bài đấu tranh chưa thực sự làm nổi bật bản chất khoa học, cách mạng của nguyên lý chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, tính đúng đắn của đường lối, chủ trương của Đảng; các công trình nghiên cứu về đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng còn chưa nhiều, thành tích chưa cao; một số đồng chí có biểu hiện ngại khó trong đấu tranh các quan điểm sai trái, thù địch, nhất là các bài viết đấu tranh trực tiếp chính diện trong không gian mạng… Những bất cập, hạn chế đó do nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân chưa thực sự quan tâm đúng mức nâng cao năng lực nghiên cứu, vận dụng tác phẩm kinh điển, văn kiện Đảng trong đấu tranh tư tưởng, lý luận.
3. Một số định hướng giải pháp nâng cao chất lượng nghiên cứu, vận dụng tác phẩm kinh điển, văn kiện Đảng trong đấu tranh tư tưởng, lý luận của học viên ở Học viện Chính trị hiện nay
Một là, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các chủ thể, các lực lượng trong nghiên cứu, vận dụng tác phẩm kinh điển, văn kiện Đảng trong đấu tranh tư tưởng, lý luận của học viên ở Học viện Chính trị hiện nay
Đây là giải pháp cơ bản xuyên suốt, có ý nghĩa quyết định đến hiệu quả hoạt động nghiên cứu, vận dụng tác phẩm kinh điển, văn kiện Đảng trong đấu tranh tư tưởng, lý luận của học viên ở Học viện Chính trị hiện nay. Theo đó, cần tiếp tục quán triệt và thực hiện nghiêm nghị quyết lãnh đạo của Đảng, Quân ủy Trung ương, Chỉ thị của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Tổng cục Chính trị, nghị quyết của Đảng ủy Học viện, hướng dẫn của các cơ quan chức năng về hoạt động giáo dục, đào tạo, nghiên cứu khoa học và công tác tư tưởng, lý luận trong tình hình mới. Tiếp tục quán triệt tinh thần Nghị quyết TW 5 khoá X, Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Quân đội lần thứ XI về đấu tranh tư tưởng, lý luận trong tình hình mới; Chỉ thị số 23-CT/TW, ngày 09/02/2018 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về "Tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả học tập, nghiên cứu, vận dụng và phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong tình hình mới", Nghị quyết 37-NQ/TW, ngày 9/10/2014 của Bộ Chính trị về "công tác lý luận và định hướng nghiên cứu đến năm 2030"; tìm ra mắt xích chủ yếu, khâu đột phá để có chủ trương, biện pháp giải quyết dứt điểm khâu yếu, mặt yếu đối với việc thực hiện nhiệm vụ này, phân công cụ thể, xác định rõ trách nhiệm của từng cá nhân đảng viên trong việc tổ chức thực hiện nghị quyết. Cấp ủy, chỉ huy các cấp cần quán triệt nghiêm túc nghị quyết của cấp ủy cấp trên về công tác tư tưởng lý luận; kết hợp chặt chẽ giữa truyền thụ kiến thức, kinh nghiệm với bồi dưỡng, xây dựng động cơ đúng đắn, gợi mở, định hướng nội dung giảng dạy, nghiên cứu và đấu tranh tư tưởng, lý luận cho học viên.
Trên cơ sở chỉ thị, nghị quyết cấp trên, từ thực tiễn giáo dục, đào tạo, nghiên cứu khoa học ở Học viện Chính trị, cấp uỷ các cấp phải nâng cao trách nhiệm ra nghị quyết lãnh đạo nhằm nâng cao chất lượng nghiên cứu và vận dụng tác phẩm kinh điển, văn kiện Đảng. Các cơ quan chức năng tham mưu, ban hành và điều hành có hiệu quả những cơ chế, chính sách, xây dựng chương trình, nội dung, quy chế giáo dục, đào tạo, bố trí khung chương trình, chương trình môn học, các hình thức sau bài giảng, thời gian các môn học liên quan đến tác phẩm kinh điển, văn kiện Đảng. Lãnh đạo, chỉ huy các khoa giáo viên thường xuyên đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp và nâng cao chất lượng giảng dạy kinh điển, văn kiện Đảng. Đề cao trách nhiệm của đội ngũ cán bộ, lãnh đạo, chỉ huy các đơn vị quản lý học viên nhằm khơi dậy và phát huy tối đa tính tích cực, chủ động, sáng tạo trong nâng cao chất lượng nghiên cứu, vận dụng tác phẩm kinh điển, văn kiện Đảng của học viên.
Hai là, trang bị kiến thức toàn diện và nâng cao giác ngộ lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước cho học viên ở Học viện Chính trị
Đây là giải pháp quan trọng nhằm trang bị kiến thức toàn diện và nâng cao giác ngộ lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước cho học viên ở Học viện Chính trị tạo cơ sở nền tảng để họ có thể tham gia có hiệu quả vào công tác đấu tranh tư tưởng, lý luận. Theo đó, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các cấp uỷ, tổ chức đảng, người đứng đầu các cấp trong giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ mọi mặt cho học viên. Tăng cường, mở rộng hoạt động nghiên cứu chuyên đề, đề tài để trang bị bồi dưỡng nâng cao kiến thức toàn diện cho học viên ở Học viện Chính trị. Thực hiện nghiêm túc kế hoạch giáo dục chính trị do Học viện tổ chức. Phát động phong trào thi đua tự học tập, tự nghiên cứu nâng cao trình độ kiến thức toàn diện trong học viên ở Học viện Chính trị, nhất là năng lực đấu tranh tư tưởng, lý luận.
Ba là, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học viên ở Học viện Chính trị trong tự bồi dưỡng năng lực đấu tranh tư tưởng, lý luận
Cấp ủy, chỉ huy các cấp phải căn cứ vào trình độ kiến thức, năng lực, sở trường, kinh nghiệm đấu tranh tư tưởng, lý luận của từng học viên để định hướng, hướng dẫn xây dựng kế hoạch tự bồi dưỡng, tập trung vào những nội dung, phẩm chất, năng lực còn yếu, còn thiếu, hoặc khiếm khuyết để học viên tự bồi dưỡng. Quá trình học viên thực hiện kế hoạch tự bồi dưỡng, lãnh đạo, chỉ huy các cấp phải quan tâm tạo mọi điều kiện thuận lợi cho họ phấn đấu thực hiện các chỉ tiêu, kế hoạch đã xác định; giúp đỡ họ tháo gỡ khó khăn vướng mắc để nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động tự bồi dưỡng. Đồng thời, thường xuyên kiểm tra uốn nắn những biểu hiện lệch lạc, không thực hiện tốt kế hoạch đề ra, xử lý những cá nhân ngại khó, ngại khổ, thoái thác nhiệm vụ đấu tranh tư tưởng, lý luận. Thường xuyên động viên, khuyến khích học viên nỗ lực vươn lên hoàn thiện kỹ năng, phương pháp đấu tranh tư tưởng, lý luận, chú ý tạo điều kiện về thời gian và vật chất để họ yên tâm và chủ động trong học tập và nghiên cứu. Xây dựng và nhân rộng điển hình tiên tiến trong học tập, nghiên cứu khoa học và đấu tranh tư tưởng lý luận ở Học viện.
Bốn là, tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách, các điều kiện bảo đảm và tạo môi trường thuận lợi để bồi dưỡng năng lực đấu tranh tư tưởng, lý luận cho học viên ở Học viện Chính trị
Tiếp tục tăng cường trang bị và hiện đại hóa cơ sở vật chất, kỹ thuật để quân đội đủ sức đánh thắng địch trong cuộc đấu tranh trên mặt trận tư tưởng, lý luận trở thành một nhiệm vụ và giải pháp quan trọng, cấp bách. Theo đó, lãnh đạo, chỉ huy khoa chuyên ngành, cơ quan chức năng các cấp của Học viện, cấp ủy, chỉ huy Hệ cần có sự quan tâm thoả đáng đến các chế độ đãi ngộ đối với học viên về vật chất và tinh thần, như: thời gian, cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ cho học tập, nghiên cứu năng cao trình độ mọi mặt; bảo đảm chế độ khen thưởng theo hướng khuyến khích được học viên tích cực phát huy hết khả năng trong công tác học tập, nghiên cứu và đấu tranh tư tưởng, lý luận. Bảo đảm đầy đủ cơ sở vật chất, trang thiết bị kỹ thuật và phương tiện cần thiết như: sách kinh điển, văn kiện Đảng, máy tính kết nối Internet. Để phát huy tính tiên phong của học viên ở Học viện Chính trị trong đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng phải thực hiện đồng bộ các giải pháp trên. Mỗi giải pháp có vị trí, vai trò khác nhau nhưng có mối quan hệ biện chứng, cùng tạo ra những điều kiện thuận lợi cho việc nghiên cứu, vận dụng tác phẩm kinh điển, văn kiện Đảng trong đấu tranh tư tưởng, lý luận của học viên ở Học viện Chính trị hiện nay./
Đại uý Nguyễn Văn Lượng - Hệ 2, Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
Tài liệu tham khảo:
1. Ban Bí thư Trung ương Đảng, Chỉ thị số 23-CT/TW, ngày 09/02/2018 về "Tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả học tập, nghiên cứu, vận dụng và phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong tình hình mới".
2. Bộ Chính trị, Nghị quyết 37-NQ/TW, ngày 9/10/2014 về "công tác lý luận và định hướng nghiên cứu đến năm 2030".
3. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, tập I, Hà Nội, 2021.
4. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, tập II, Hà Nội, 2021.