Trong dòng chảy sôi động và hào nhoáng của showbiz Việt, công chúng thường chỉ nhìn thấy ánh hào quang rực rỡ của những ngôi sao trên sân khấu. Nhưng đằng sau những giọng ca "khủng", những kỹ thuật thanh nhạc điêu luyện và bản lĩnh sân khấu vững vàng ấy, thường có bóng dáng của một người thầy giỏi.
Tại Trường Đại học Văn hóa Nghệ thuật Quân đội, có một người phụ nữ mang quân hàm Đại tá, là NSND với vóc dáng nhỏ bé nhưng sở hữu một uy lực khủng khiếp.
NSND Hà Thủy thời trẻ
Bà chính là Hà Thủy – người được mệnh danh là "phù thủy âm nhạc", người đã nhào nặn nên những tên tuổi lẫy lừng như Hồ Quỳnh Hương, Văn Mai Hương, Hương Tràm, Phương Thảo, Khánh Ly hay gần đây là Chu Thúy Quỳnh.
Người thầy khắt khe, mắng Hồ Quỳnh Hương, nói thẳng mặt Văn Mai Hương
Trước khi lui về hậu trường để làm công tác giảng dạy, NSND Hà Thủy từng là một ca sĩ tài năng. Bà là học trò của nhà giáo Hồ Mộ La, chuyên về dòng nhạc cổ điển. Tuy nhiên, định mệnh dường như đã sắp đặt bà sinh ra không chỉ để hát mà để truyền lửa.
Khác với sự bay bổng thường thấy của giới nghệ sĩ, Hà Thủy mang trong mình cốt cách của một người lính. Bà là một Đại tá. Chính vì thế, phương pháp sư phạm của bà là sự kết hợp độc đáo và hiếm có giữa sự thăng hoa của nghệ thuật và tính kỷ luật thép của quân đội.
Học trò của Hà Thủy thường nói vui rằng học với bà "áp lực như ra trận". Bà không chấp nhận sự hời hợt, lười biếng hay thái độ ngôi sao trong lớp học. Với Hà Thủy, tài năng chỉ là 1%, 99% còn lại là mồ hôi và nước mắt trên sàn tập.
Bà rèn cho học trò không chỉ là cách mở khẩu hình, cách lấy hơi mà còn là bản lĩnh chính trị, đạo đức nghề nghiệp và thái độ sống. Chính sự nghiêm khắc đến mức cực đoan ấy đã tạo nên những "chiến binh" thực thụ trên sân khấu nhạc Việt, những người có thể hát live hàng giờ đồng hồ mà cột hơi vẫn vững vàng như thép.
Điều khiến NSND Hà Thủy trở thành một gạo cội trong giới đào tạo thanh nhạc không phải là việc bà dạy ra bao nhiêu thạc sĩ, tiến sĩ, mà là khả năng "đãi cát tìm vàng" và định hình phong cách.
Bà có một đôi tai thẩm âm đặc biệt và một tư duy âm nhạc cởi mở, hiện đại. Không gò ép học trò vào một khuôn mẫu nhạc viện cứng nhắc, Hà Thủy luôn tìm cách khai phá cái "tôi" riêng biệt trong mỗi giọng hát. Bà hiểu rằng, thị trường âm nhạc cần những màu sắc riêng, không cần những cỗ máy hát giống nhau.
Hồ Quỳnh Hương là niềm tự hào lớn của Hà Thủy. Khi mới gặp cô giáo, Hồ Quỳnh Hương có giọng hát hay nhưng chưa thực sự kiểm soát được kỹ thuật đỉnh cao.
Dưới bàn tay của Hà Thủy, Hồ Quỳnh Hương đã vươn lên trở thành một trong những vocalist hàng đầu Việt Nam với kỹ thuật thanh nhạc điêu luyện, khả năng mixed voice mạnh mẽ và cảm xúc nồng nàn.
Hồ Quỳnh Hương luôn gọi Hà Thủy là người mẹ thứ hai, người đã tái sinh giọng hát và sự nghiệp của cô trong những giai đoạn khó khăn nhất. Hồ Quỳnh Hương thường xuyên bị NSND Hà Thủy mắng lúc học nhưng vẫn yêu quý thầy mình hết mực.
Hà Thủy từng tiết lộ: "Hồi ấy, ngày mai thi tốt nghiệp rồi mà hôm nay Hồ Quỳnh Hương vẫn cầm giấy học, nên tôi cứ điên lên, không thể chịu được. Tôi hét lên: Ngày mai tốt nghiệp rồi mà hôm nay còn cầm giấy à. Hương nghe xong bảo tôi: Cô yên tâm đi, đừng giận em, em hát như đếm tiền ấy mà, ngày mai hát như đếm tiền cho cô xem".
Tiếp đó là Văn Mai Hương và Hương Tràm. Cả hai đều là những tài năng trẻ, bùng nổ từ các cuộc thi truyền hình thực tế. Nhưng để đi đường dài và thoát khỏi mác "thí sinh đi hát", họ cần một nền tảng kỹ thuật vững chắc. NSND Hà Thủy đã trang bị cho họ vũ khí đó. Bà giúp họ giữ gìn sự tươi mới, trẻ trung của dòng nhạc Pop nhưng vẫn đảm bảo sự chuẩn mực, tinh tế trong cách xử lý ca khúc.
Đặc biệt, Văn Mai Hương còn tưng bị NSND Hà Thủy nói thẳng mặt "đi về bán cà phê đi" nhưng vẫn kiên trì theo học và được đào tạo thành tài như bây giờ.
Danh sách học trò của Đại tá Hà Thủy trải dài trên nhiều dòng nhạc, chứng minh kiến thức uyên thâm và khả năng sư phạm linh hoạt của bà.
Nếu như Hồ Quỳnh Hương, Hương Tràm đại diện cho dòng nhạc nhẹ (Pop/Ballad) đỉnh cao, thì Phương Thảo hay Khánh Ly (Giải Ba Sao Mai 2011) lại là minh chứng cho sự mát tay của bà trong dòng nhạc Dân gian và Thính phòng.
Bà biết cách làm cho giọng hát dân gian trở nên sang trọng, không bị "sến", và làm cho giọng thính phòng trở nên mềm mại, dễ đi vào lòng người hơn.
Gần đây nhất, sự xuất hiện của Chu Thúy Quỳnh – một giọng ca nổi lên từ mạng xã hội với màu giọng trầm lạ, cá tính – trong danh sách học trò của cô Hà Thủy lại một lần nữa khiến giới chuyên môn bất ngờ.
Hà Thủy không từ chối những giọng ca lạ, những giọng ca xuất phát từ mạng xã hội. Ngược lại, bà trân trọng sự khác biệt đó. Với Chu Thúy Quỳnh, bà không cố gắng biến cô thành một diva hát nhạc hàn lâm, mà bà mài giũa những góc cạnh thô ráp, giúp Chu Thúy Quỳnh kiểm soát tốt hơn quãng trầm đặc trưng, để giọng hát ấy vừa có kỹ thuật, vừa giữ được cái "chất" riêng đã làm nên tên tuổi.
Thầm lặng chăm lo cho các học trò
Ít ai biết rằng, đằng sau vẻ ngoài nghiêm nghị của một vị Đại tá, Hà Thủy là một người mẹ hết lòng vì các học trò. Bà lo cho học trò từng bữa ăn, giấc ngủ khi các em xa nhà lên Hà Nội học tập. Có những học trò nghèo, bà không những không lấy tiền học mà còn hỗ trợ thêm.
Trong những cuộc thi như Sao Mai hay Sao Mai Điểm Hẹn, người ta thấy Hà Thủy ngồi ở vị trí cố vấn chuyên môn, căng thẳng dõi theo từng nốt nhạc của thí sinh. Khi học trò thành công, nâng cao chiếc cúp quán quân, bà lặng lẽ đứng trong cánh gà mỉm cười.
Nhưng khi họ vấp ngã hay vướng vào scandal, bà là người đầu tiên dang rộng vòng tay, vừa răn đe vừa che chở, hướng họ quay về con đường đúng đắn.
Với NSND Hà Thủy, dạy hát cũng là dạy làm người. Bà thường nói: "Làm nghệ thuật phải có cái tâm. Giọng hát có thể rèn luyện, nhưng tâm hồn thì phải tự mình nuôi dưỡng. Nếu không có đạo đức, ánh hào quang cũng chỉ là thứ phù du."
Ở tuổi của mình, NSND, Đại tá Hà Thủy đã có thể nghỉ ngơi, tận hưởng thành quả. Nhưng bà vẫn miệt mài trên bục giảng, vẫn ngày đêm trăn trở với những giáo án thanh nhạc, vẫn khắt khe với từng lứa học trò mới.
Bà giống như một người giữ lửa tại ngôi trường nghệ thuật quân đội, và là bệ phóng vững chãi cho nền âm nhạc Việt Nam. Nhìn vào danh sách những học trò thành danh của bà, công chúng không chỉ thấy sự ngưỡng mộ dành cho các ca sĩ, mà còn dành sự kính trọng sâu sắc cho người thầy đứng sau họ.
Long Phạm