1. Đặt vấn đề
Hình ảnh "Bộ đội Cụ Hồ" không chỉ là cách gọi trìu mến của Nhân dân đối với Quân đội nhân dân Việt Nam, mà còn là sự kết tinh những giá trị cao đẹp về bản chất, truyền thống và phẩm chất của người quân nhân cách mạng. Trải qua hơn 80 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, hình ảnh ấy đã trở thành biểu tượng niềm tin, danh dự và uy tín chính trị của Quân đội. Bước vào giai đoạn phát triển mới của đất nước với nhiều thời cơ và thách thức đan xen, Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ Quân đội lần thứ XII, nhiệm kỳ 2025 - 2030 xác định yêu cầu giữ vững và tạo "đột phá giá trị văn hóa "Bộ đội Cụ Hồ" thời kỳ mới"[1], qua đó đặt ra những vấn đề mới đối với xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị. Việc nghiên cứu vấn đề này nhằm góp phần làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc thực hiện hiệu quả yêu cầu trên trong tình hình hiện nay.
2. Nội dung
2.1. Hình ảnh cao đẹp "Bộ đội Cụ Hồ", sự kết tinh bản chất và truyền thống của Quân đội nhân dân Việt Nam
Hình ảnh "Bộ đội Cụ Hồ" là một danh hiệu cao quý, thể hiện niềm tin chính trị, tình cảm sâu nặng và sự đánh giá của Nhân dân đối với phẩm chất, nhân cách và vai trò xã hội của người quân nhân cách mạng. Hiếm có dân tộc nào mà Nhân dân lại lấy tên vị lãnh tụ tối cao của mình để đặt cho quân đội, coi hình ảnh người lính là hình mẫu tiêu biểu của con người trong thời đại mới như ở Việt Nam.
Xét về bản chất, hình ảnh "Bộ đội Cụ Hồ" gắn liền với mối quan hệ đặc biệt giữa Chủ tịch Hồ Chí Minh và Quân đội nhân dân Việt Nam. Chủ tịch Hồ Chí Minh không chỉ là người sáng lập, lãnh đạo và giáo dục Quân đội, mà còn là hiện thân của những giá trị cao đẹp của dân tộc và văn hóa Việt Nam. Mỗi bước trưởng thành, mỗi chiến công của Quân đội đều gắn liền với sự quan tâm, giáo dục và niềm tin sâu sắc của Người; đồng thời, bản thân các thế hệ cán bộ, chiến sĩ luôn nỗ lực phấn đấu để xứng đáng với niềm tin ấy. Chính từ mối quan hệ đó, hình ảnh "Bộ đội Cụ Hồ" được hình thành như một kiểu mẫu nhân cách người quân nhân cách mạng Việt Nam.
Ở chiều sâu lịch sử - văn hóa, hình ảnh "Bộ đội Cụ Hồ" không phải là sản phẩm ngẫu nhiên, mà có nguồn gốc sâu xa từ truyền thống dựng nước và giữ nước của dân tộc. Đó là sự kế thừa và phát triển hình ảnh nghĩa sĩ, nghĩa binh, nghĩa quân trong suốt hàng nghìn năm lịch sử; là sự tiếp nối tinh thần "đem đại nghĩa để thắng hung tàn", "lấy chí nhân để thay cường bạo", "tướng sĩ một lòng phụ tử". Trên nền tảng truyền thống ấy, Quân đội nhân dân Việt Nam được xây dựng từ Nhân dân mà ra, vì Nhân dân phục vụ, hình thành mối quan hệ gắn bó máu thịt giữa Quân đội với Nhân dân, với truyền thống "quân với dân như cá với nước" yếu tố làm nên sức mạnh chính trị - tinh thần đặc trưng nổi bật của hình ảnh "Bộ đội Cụ Hồ".
Có thể khẳng định, hình ảnh "Bộ đội Cụ Hồ" vừa là danh hiệu vinh dự, vừa là hệ giá trị văn hóa, chính trị đặc sắc của Quân đội nhân dân Việt Nam. Đây không chỉ là di sản tinh thần quý báu được hình thành trong lịch sử, mà còn là nền tảng quan trọng để tiếp tục xây dựng, rèn luyện nhân cách người quân nhân cách mạng trong điều kiện mới, góp phần bảo đảm cho Quân đội nhân dân Việt Nam luôn vững mạnh về chính trị, xứng đáng với niềm tin yêu của Đảng, Nhà nước và Nhân dân.
Tuy nhiên, trong giai đoạn hiện nay, việc giữ vững và phát huy hình ảnh "Bộ đội Cụ Hồ" đang chịu sự tác động mạnh mẽ của nhiều nhân tố. Dưới ảnh hưởng của nền kinh tế thị trường và quá trình hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, cùng với sự bùng nổ của mạng xã hội, không gian mạng và các thủ đoạn chống phá ngày càng tinh vi của các thế lực thù địch, phẩm chất người quân nhân cách mạng đứng trước những thách thức mang tính đa chiều, phức tạp. Thực tiễn cho thấy, ở một bộ phận cán bộ, chiến sĩ đã xuất hiện những biểu hiện lệch chuẩn đáng quan tâm, như xu hướng gia tăng chủ nghĩa cá nhân, suy giảm ý thức tu dưỡng, rèn luyện; việc chấp hành kỷ luật, pháp luật chưa thật sự nghiêm túc, tự giác. Những biểu hiện đó không chỉ làm phai nhạt các giá trị chuẩn mực đã làm nên hình ảnh cao đẹp của "Bộ đội Cụ Hồ", mà còn tác động trực tiếp đến uy tín, danh dự và sức mạnh chính trị - tinh thần của Quân đội nhân dân Việt Nam trong lòng Nhân dân.
2.2. Phát huy hình ảnh cao đẹp "Bộ đội Cụ Hồ" trong giai đoạn phát triển mới của đất nước
Hình ảnh "Bộ đội Cụ Hồ" không hình thành một cách tự phát, mà là kết quả của quá trình rèn luyện, phấn đấu và hy sinh bền bỉ vì lý tưởng của Đảng, vì hạnh phúc của Nhân dân. Do đó, việc tiếp tục giữ vững và phát huy những giá trị cốt lõi của hình ảnh "Bộ đội Cụ Hồ" trong giai đoạn hiện nay và thời gian tới là nhiệm vụ có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ, quyết liệt của toàn quân.
Một là, tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chỉ huy các cấp đối với việc phát huy hình ảnh cao đẹp "Bộ đội Cụ Hồ".
Đây là giải pháp có vị trí quyết định, giữ vai trò định hướng chính trị và bảo đảm tính thống nhất trong toàn quân. Thực tiễn lịch sử cho thấy, ở đâu và khi nào sự lãnh đạo của Đảng được giữ vững, ở đó hình ảnh "Bộ đội Cụ Hồ" được củng cố; ngược lại, mọi biểu hiện phai nhạt hình ảnh ấy trước hết đều bắt nguồn từ sự buông lỏng, thiếu sâu sát trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo.
Hai là, đẩy mạnh giáo dục chính trị, tư tưởng, bồi dưỡng đạo đức, lối sống theo chuẩn mực "Bộ đội Cụ Hồ" cho cán bộ, chiến sĩ.
Đây là giải pháp quan trọng, có tác động trực tiếp đến việc xây dựng bản lĩnh chính trị, nhân cách và phẩm chất đạo đức của người quân nhân cách mạng, qua đó góp phần giữ vững và phát huy hình ảnh cao đẹp "Bộ đội Cụ Hồ". Giáo dục chính trị, tư tưởng và bồi dưỡng đạo đức, lối sống theo chuẩn mực "Bộ đội Cụ Hồ" không chỉ là nhiệm vụ thường xuyên mà còn là yêu cầu có tính nguyên tắc trong xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị.
Nội dung trọng tâm của giải pháp là làm cho cán bộ, chiến sĩ nhận thức sâu sắc giá trị cốt lõi của nhân cách "Bộ đội Cụ Hồ", đặc biệt là phẩm chất "tận trung với Đảng, tận hiếu với dân", tinh thần "dĩ công vi thượng", lối sống trong sạch, giản dị, trách nhiệm và nhân văn. Đồng thời, tăng cường giáo dục khả năng nhận diện, đấu tranh với những tác động tiêu cực của mặt trái kinh tế thị trường, hội nhập quốc tế và không gian mạng; kiên quyết ngăn ngừa các biểu hiện chủ nghĩa cá nhân, thực dụng, suy giảm ý chí phấn đấu, phai nhạt lý tưởng cách mạng trong một bộ phận cán bộ, chiến sĩ.
Ba là, phát huy vai trò nêu gương của đội ngũ cán bộ, nhất là cán bộ chủ trì, chỉ huy các cấp.
Đây là giải pháp cơ bản đối với việc giữ gìn và phát huy hình ảnh "Bộ đội Cụ Hồ", bởi nêu gương không chỉ là phương pháp giáo dục hiệu quả mà còn là thước đo trực tiếp uy tín, năng lực và bản lĩnh chính trị của đội ngũ cán bộ. Trong Quân đội, nêu gương vừa là yêu cầu đạo đức, vừa là nguyên tắc lãnh đạo có tính bắt buộc.
Nội dung cốt lõi của giải pháp là xây dựng đội ngũ cán bộ, trước hết là cán bộ chủ trì, chỉ huy các cấp, thực sự mẫu mực về bản lĩnh chính trị vững vàng, đạo đức trong sáng, lối sống lành mạnh, phong cách công tác khoa học, sâu sát, trách nhiệm; nói đi đôi với làm, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm. Cán bộ phải nêu gương trong chấp hành nghiêm đường lối, quan điểm của Đảng, pháp luật của Nhà nước, kỷ luật của Quân đội; trong tu dưỡng đạo đức, lối sống; trong tinh thần tận tụy với nhiệm vụ và trách nhiệm trước tập thể, đơn vị và Nhân dân. Chính sự gương mẫu đó tạo nên sức lan tỏa, củng cố niềm tin và định hướng hành vi cho cán bộ, chiến sĩ.
Để thực hiện tốt cần gắn chặt trách nhiệm nêu gương của cán bộ với công tác đánh giá, xếp loại, quy hoạch, đào tạo, bổ nhiệm, đề bạt; coi kết quả nêu gương là tiêu chí quan trọng, thậm chí là tiêu chí hàng đầu để đánh giá uy tín, năng lực lãnh đạo, chỉ huy. Đồng thời, tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực hiện trách nhiệm nêu gương; kịp thời biểu dương, nhân rộng điển hình tiên tiến, xử lý nghiêm những cán bộ thiếu gương mẫu, qua đó bảo đảm cho hình ảnh "Bộ đội Cụ Hồ" được giữ vững và lan tỏa bền vững trong toàn quân.
Bốn là, tăng cường quản lý, rèn luyện kỷ luật, chủ động phòng ngừa các biểu hiện suy thoái, "tự diễn biến", "tự chuyển hóa".
Nội dung trọng tâm của giải pháp là xây dựng ý thức tự giác chấp hành kỷ luật, pháp luật cho cán bộ, chiến sĩ. Kịp thời phát hiện "Ngăn ngừa, đấu tranh phòng, chống có hiệu quả chủ nghĩa cá nhân, cơ hội, bè phái, cục bộ, những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, "tự diễn biến", "tự chuyển hóa"" trong nội bộ. Đồng thời, chú trọng quản lý tư tưởng, quản lý các mối quan hệ xã hội, nhất là việc sử dụng mạng xã hội, không gian mạng của quân nhân, bảo đảm mỗi cán bộ, chiến sĩ luôn giữ vững chuẩn mực người quân nhân cách mạng trong mọi hoàn cảnh.
Để thực hiện tốt cần phải kết hợp chặt chẽ giữa giáo dục, thuyết phục với tăng cường kiểm tra, giám sát và xử lý kỷ luật nghiêm minh; lấy phòng ngừa là chính, giáo dục là cơ bản, xử lý là cần thiết. Kết hợp chặt chẽ giữa "xây" và "chống", trong đó "xây" là nhiệm vụ cơ bản lâu dài, "chống" là nhiệm vụ quan trọng thường xuyên. Cùng với đó, phát huy vai trò của cấp ủy, tổ chức đảng, chỉ huy, chính ủy, chính trị viên và các tổ chức quần chúng trong quản lý, rèn luyện kỷ luật; xây dựng môi trường văn hóa quân sự lành mạnh, dân chủ, kỷ cương, góp phần giữ vững và tỏa sáng hình ảnh "Bộ đội Cụ Hồ" trong tình hình mới.
Năm là, xây dựng và lan tỏa hình ảnh cao đẹp "Bộ đội Cụ Hồ" trong không gian mạng và thực tiễn xã hội.
Đây là giải pháp nhằm chuyển hóa các giá trị cốt lõi của hình ảnh "Bộ đội Cụ Hồ" từ chuẩn mực nội tại trong Quân đội thành sức lan tỏa tích cực trong đời sống xã hội, nhất là trong bối cảnh không gian mạng phát triển mạnh mẽ, tác động sâu rộng đến nhận thức, thái độ và hành vi của các tầng lớp nhân dân. Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ Quân đội lần thứ XII, nhiệm kỳ 2025 - 2030, xác định rõ: "Đột phá phát huy giá trị văn hóa ‘Bộ đội Cụ Hồ’ thời kỳ mới"; điều đó cho thấy việc xây dựng và lan tỏa hình ảnh, giá trị văn hóa "Bộ đội Cụ Hồ" không chỉ là yêu cầu kế thừa truyền thống, mà còn là nhiệm vụ chiến lược trong xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị.
Nội dung cơ bản của giải pháp là kết hợp chặt chẽ giữa việc phát huy giá trị văn hóa "Bộ đội Cụ Hồ" trong thực tiễn công tác, chiến đấu, lao động, giúp dân với việc lan tỏa những giá trị đó trên không gian mạng một cách chủ động, tích cực và có định hướng. Cùng với việc tiếp tục đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; triển khai nghiêm túc, hiệu quả Nghị quyết số 847-NQ/QUTW của Quân ủy Trung ương và Cuộc vận động "Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh ‘Bộ đội Cụ Hồ’ thời kỳ mới", cần chú trọng xây dựng hình ảnh người quân nhân cách mạng mẫu mực cả trong đời sống thực và trên môi trường số; kịp thời đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, thông tin xấu độc xuyên tạc hình ảnh Quân đội.
Để thực hiện tốt cần phải phát huy vai trò của các cơ quan chính trị, các tổ chức quần chúng và từng đơn vị trong tuyên truyền, định hướng, tổ chức các hoạt động văn hóa, truyền thông quân sự phù hợp với đặc điểm từng đối tượng và từng nền tảng số. Đồng thời, lấy hiệu quả thực tiễn công tác, sự hài lòng và niềm tin của Nhân dân làm thước đo quan trọng nhất để đánh giá mức độ lan tỏa giá trị văn hóa "Bộ đội Cụ Hồ", qua đó góp phần khẳng định và nâng tầm hình ảnh cao đẹp này trong đời sống xã hội và trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc thời kỳ mới.
3. Kết luận
Hình ảnh "Bộ đội Cụ Hồ" là giá trị văn hóa, chính trị đặc sắc, kết tinh bản chất, truyền thống và phẩm chất cao đẹp của Quân đội nhân dân Việt Nam. Trong bối cảnh mới, việc giữ vững và phát huy, đồng thời tạo đột phá phát triển giá trị văn hóa "Bộ đội Cụ Hồ" có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị. Thực hiện đồng bộ các giải pháp, nhất là tăng cường sự lãnh đạo của các cấp ủy, tổ chức đảng, đẩy mạnh giáo dục chính trị, tư tưởng, nêu gương cán bộ và lan tỏa giá trị "Bộ đội Cụ Hồ" trong không gian mạng và đời sống xã hội, sẽ góp phần củng cố niềm tin của Nhân dân, bảo đảm cho Quân đội luôn là lực lượng chính trị, lực lượng chiến đấu tuyệt đối trung thành, tin cậy của Đảng, Nhà nước và Nhân dân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Trung tá, Ths Nguyễn Văn Hanh
Khoa Triết học Mác - Lênin, Học viện Chính trị/ Bộ Quốc Phòng
Tài liệu tham khảo:
1. Nguyễn Văn Bạo (Chủ biên, 2020), Đạo đức "Bộ đội Cụ Hồ" trong tình hình mới, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội.
2. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 7, Nxb Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2011.Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 14, Nxb Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2011.
3. Quân ủy Trung ương (2021), Nghị quyết số 847-NQ/QUTW về phát huy phẩm chất "Bộ đội Cụ Hồ", kiên quyết chống chủ nghĩa cá nhân trong tình hình mới, Hà Nội, ngày 28/12/2021.
4. Tổng cục Chính trị (2025), Tài liệu nghiên cứu, Học tập, quán triêt Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ Quân đội lần thứ XII, nhiệm kỳ 2025 - 2030, Nxb Quân đội Nhân dân.
5. Tổng cục Chính trị (2025), Tài liệu nghiên cứu, Học tập, quán triêt Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ Quân đội lần thứ XII, nhiệm kỳ 2025 - 2030, Nxb Quân đội Nhân dân. ↑
6. Hồ Chí Minh (1964), Bài nói trong buổi chiêu đãi mừng quân đội ta 20 tuổi, Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 14, Nxb Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2011, tr.435. ↑
7. Hồ Chí Minh (1952), Nói chuyện tại Hội nghị cán bộ chuẩn bị chiến dịch Tây Bắc, Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 7, Nxb Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2011, tr. 483. ↑