Trong bối cảnh tình hình thế giới và khu vực có nhiều biến động, đặc biệt là những diễn biến phức tạp trên Biển Đông, các thế lực thù địch gia tăng hoạt động xuyên tạc, kích động, đòi hỏi toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta phải tăng cường củng cố thế trận quốc phòng toàn dân, thế trận lòng dân, trong đó giáo dục pháp luật về biển đảo là một nhiệm vụ có ý nghĩa đặc biệt quan trọng.
Trước những yêu cầu đó, thanh niên Quân đội nhân dân Việt Nam luôn giữ vai trò tiên phong, nòng cốt. Đây là lực lượng trẻ trung, giàu nhiệt huyết, có bản lĩnh chính trị vững vàng, ý chí kiên cường và tinh thần xung kích cao. Họ không chỉ là lực lượng trực tiếp làm nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền trên thực địa, mà còn là những chiến sĩ đi đầu trong công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật về chủ quyền biển đảo đến cán bộ, chiến sĩ và nhân dân cả nước. Phát huy vai trò của thanh niên quân đội trong giáo dục pháp luật về biển đảo là cách thiết thực để lan tỏa tinh thần yêu nước, nâng cao hiểu biết pháp lý và củng cố quyết tâm bảo vệ chủ quyền thiêng liêng của Tổ quốc.
2. Thực trạng thanh niên quân đội trong giáo dục pháp luật bảo vệ chủ quyền biển đảo hiện nay
Trong những năm gần đây, lực lượng thanh niên trong Quân đội đã có nhiều đóng góp thiết thực trong công tác giáo dục, tuyên truyền pháp luật về chủ quyền biển đảo. Các đơn vị đoàn thanh niên đã chủ động triển khai nhiều hình thức tuyên truyền phong phú như tổ chức tọa đàm, diễn đàn "Thanh niên với biển đảo quê hương", hội thi tìm hiểu pháp luật về biển đảo, phát hành tài liệu tuyên truyền, tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên đề trong đơn vị. Nhiều mô hình tiêu biểu được triển khai hiệu quả như "Mỗi tuần một điều luật", "Tủ sách pháp luật thanh niên", "Chi đoàn không có cán bộ, chiến sĩ vi phạm pháp luật", tạo ra môi trường học tập và tiếp cận kiến thức pháp luật biển đảo thường xuyên, hiệu quả trong đơn vị quân đội.
Bên cạnh đó, thanh niên quân đội còn tích cực phối hợp với các tổ chức đoàn địa phương, nhà trường, tổ chức chính trị – xã hội để đưa pháp luật biển đảo đến với nhân dân, học sinh, ngư dân ở các vùng biển, đảo. Những chương trình như "Thanh niên Quân đội với ngư dân bám biển", "Cờ Tổ quốc cho ngư dân", "Chúng em với Trường Sa thân yêu" đã góp phần nâng cao nhận thức của cộng đồng về chủ quyền biển đảo, từ đó xây dựng ý thức tự giác chấp hành pháp luật, bảo vệ chủ quyền trong mỗi người dân. Đặc biệt, trong môi trường không gian mạng, lực lượng thanh niên quân đội cũng đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện, đấu tranh với những thông tin sai lệch, phản động, bảo vệ quan điểm, lập trường đúng đắn của Đảng, Nhà nước ta về chủ quyền biển đảo.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, việc phát huy vai trò của thanh niên Quân đội trong giáo dục pháp luật về biển đảo vẫn còn một số tồn tại, hạn chế. Nhận thức về pháp luật và tình hình biển đảo của một bộ phận thanh niên quân đội, đặc biệt là tân binh hoặc ở đơn vị đóng quân vùng sâu, vùng xa, còn hạn chế; chưa nắm vững các văn bản pháp luật, chưa hiểu rõ bối cảnh pháp lý quốc tế. Một số hoạt động tuyên truyền trong đơn vị vẫn còn mang tính hình thức, chưa thật sự hấp dẫn, sáng tạo, còn lặp lại phương pháp cũ, chưa tận dụng tốt công nghệ thông tin, mạng xã hội để lan tỏa mạnh mẽ hơn. Hơn nữa, công tác tuyên truyền ra ngoài đơn vị còn gặp khó khăn do điều kiện địa lý, cơ sở vật chất hạn chế, đặc biệt ở những vùng biển đảo xa xôi.
Một thách thức khác là sự chống phá quyết liệt của các thế lực thù địch trên không gian mạng với các thủ đoạn tinh vi, khó kiểm soát. Nếu không được trang bị đầy đủ kiến thức pháp lý và kỹ năng phản biện, thanh niên – kể cả trong quân đội – có thể bị lúng túng trước những thông tin sai lệch, thậm chí bị ảnh hưởng về nhận thức.
3. Để nâng cao hơn nữa hiệu quả công tác tuyên truyền giáo dục pháp luật về biển đảo trong lực lượng thanh niên Quân đội, cần triển khai đồng bộ các giải pháp sau:
Một là, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật cho đoàn viên, thanh niên trong quân đội bằng những hình thức sáng tạo, phù hợp với đặc điểm, điều kiện sinh hoạt và công tác tại đơn vị trong toàn quân nói chung cũng như các nhà trường quân đội nói chung. Thanh niên quân đội hiện nay có trình độ nhận thức ngày càng cao, nhạy bén với thông tin, nhưng cũng dễ bị tác động bởi các luồng tư tưởng sai trái nếu không được trang bị đầy đủ kiến thức pháp luật và bản lĩnh chính trị vững vàng. Do đó, các tổ chức Đoàn cần chủ động xây dựng kế hoạch giáo dục pháp luật cụ thể, sát thực tiễn, gắn với nhiệm vụ chính trị và huấn luyện của từng đơn vị. Tăng cường tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên đề, diễn đàn thanh niên, hội thi tìm hiểu pháp luật, ngày pháp luật hàng tháng tại đơn vị, trong đó tập trung vào các nội dung như Luật Biển Việt Nam, Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển 1982 (UNCLOS), Luật Biên giới quốc gia, các văn bản pháp lý về chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa… Bên cạnh đó, cần đổi mới phương pháp tuyên truyền bằng hình thức sân khấu hóa, sản xuất video ngắn, infographics pháp luật, và tích cực ứng dụng mạng xã hội nội bộ để truyền tải thông tin ngắn gọn, dễ nhớ, dễ áp dụng. Quan trọng hơn, nội dung tuyên truyền cần gần gũi, gắn liền với nhiệm vụ hàng ngày của chiến sĩ, tránh lý luận suông, khô cứng.
Hai là, chú trọng công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ Đoàn, đoàn viên thanh niên có kiến thức vững vàng về pháp luật và kỹ năng tuyên truyền, vận động quần chúng. Thực tế cho thấy, trong nhiều đơn vị, công tác giáo dục pháp luật còn mang tính hình thức, chưa có chiều sâu, do thiếu đội ngũ tuyên truyền viên có năng lực và sự chuẩn bị bài bản. Vì vậy, các cơ quan chính trị, tổ chức Đoàn cần phối hợp với các trường đào tạo trong quân đội, các cơ quan chuyên môn về pháp luật tổ chức các lớp tập huấn chuyên đề cho cán bộ Đoàn, chiến sĩ tiêu biểu. Nội dung tập huấn cần cập nhật kịp thời tình hình trong nước và quốc tế liên quan đến biển đảo, cung cấp kỹ năng phản biện, xử lý tình huống pháp lý, kỹ năng truyền đạt thông tin hiệu quả, phù hợp với từng đối tượng người nghe. Đồng thời, cần phát hiện, bồi dưỡng và nhân rộng những mô hình "Tuyên truyền viên pháp luật trẻ", những cá nhân có khả năng sáng tạo trong truyền thông, có sức lan tỏa trong đơn vị để làm hạt nhân cho phong trào. Việc áp dụng công nghệ thông tin cũng là một xu thế tất yếu, nhất là với thanh niên – lực lượng am hiểu công nghệ, có khả năng tương tác cao. Các kênh truyền thông nội bộ như fanpage Đoàn thanh niên, nhóm Zalo của đơn vị có thể trở thành công cụ hữu hiệu để thường xuyên cập nhật các kiến thức pháp luật ngắn gọn, tổ chức các cuộc thi online, livestream trao đổi về pháp luật một cách sinh động, thiết thực.
Ba là, gắn công tác giáo dục pháp luật với huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu và thực hiện nhiệm vụ chính trị của đơn vị, đặc biệt là các đơn vị làm nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền biển đảo. Việc học tập, tìm hiểu pháp luật không thể tách rời thực tiễn, mà phải gắn chặt với từng hoạt động cụ thể để nâng cao nhận thức và hành động cho chiến sĩ. Trong quá trình huấn luyện, tuần học chính trị, sinh hoạt định kỳ của đơn vị, cần lồng ghép nội dung pháp luật có liên quan đến quyền, nghĩa vụ của quân nhân, kỷ luật quân đội và pháp luật về biển đảo. Các đơn vị trực tiếp làm nhiệm vụ bảo vệ vùng biển, đảo cần chú trọng hơn nữa việc phổ biến pháp luật liên quan đến vùng đặc quyền kinh tế, vùng tiếp giáp lãnh hải, quyền khai thác và bảo vệ tài nguyên biển… đồng thời giáo dục cho thanh niên hiểu rõ tính chính nghĩa và cơ sở pháp lý vững chắc của Việt Nam trong việc bảo vệ chủ quyền. Ngoài ra, cần tổ chức các đợt hành quân dã ngoại, kết hợp công tác dân vận tại các địa bàn ven biển, hải đảo; thông qua đó để thanh niên quân đội trực tiếp tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho nhân dân, nhất là ngư dân và thanh niên địa phương – những người đang sinh sống, lao động và có vai trò rất quan trọng trong việc giữ gìn chủ quyền trên thực địa. Các phong trào thi đua như "Chiến sĩ trẻ vững pháp luật – chắc tay súng bảo vệ biển đảo", "Mỗi tuần một điều luật", "Thanh niên quân đội học tập và làm theo pháp luật" cần được phát động sâu rộng và duy trì thường xuyên để tạo động lực thi đua và môi trường rèn luyện bản lĩnh chính trị, ý thức pháp luật cho đoàn viên, thanh niên.
Tóm lại, trong giai đoạn hiện nay, khi tình hình thế giới và khu vực có nhiều biến động khó lường, việc phát huy vai trò của thanh niên quân đội trong giáo dục pháp luật và bảo vệ chủ quyền biển đảo không chỉ góp phần củng cố "thế trận lòng dân", nâng cao chất lượng chính trị trong quân đội mà còn là yếu tố quan trọng đảm bảo sự vững mạnh toàn diện của lực lượng vũ trang. Mỗi đoàn viên, thanh niên trong quân đội cần xác định rõ vai trò, trách nhiệm của mình, tích cực học tập, rèn luyện, chấp hành nghiêm pháp luật, kỷ luật quân đội và sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao, góp phần bảo vệ vững chắc chủ quyền thiêng liêng của Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa từ sớm, từ xa, bằng cả tri thức, lòng yêu nước và hành động cụ thể.
Nguyễn Cảnh Dương - Phạm Văn Biên
Giảng viên Học viện Hậu cần
Tài liệu tham khảo
1. Công ước Liên hiệp quốc về Luật Biển năm 1982.
2. Luật số 18/2012/QH13 của Quốc hội (Luật Biển Việt Nam năm 2012), có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2013.
3. Luật số 53/2005/QH11 của Quốc hội (Luật Thanh niên năm 2005), có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2006.