Cơ hội và thách thức
Công nghệ số mang lại vô vàn cơ hội cho thanh niên Việt Nam trong học tập, làm việc và khởi nghiệp. Với sự phổ biến của internet và các nền tảng học trực tuyến, giới trẻ có thể tiếp cận tri thức toàn cầu, nâng cao trình độ mà không bị giới hạn bởi không gian hay thời gian. Nhiều thanh niên đã tận dụng công nghệ để tự học lập trình, thiết kế, kinh doanh trực tuyến, tạo ra những sản phẩm và dịch vụ sáng tạo, góp phần thúc đẩy nền kinh tế số.
Ngoài ra, các nền tảng mạng xã hội và thương mại điện tử cũng giúp thanh niên dễ dàng xây dựng thương hiệu cá nhân, mở rộng kết nối và tìm kiếm cơ hội nghề nghiệp. Không ít startup công nghệ của người trẻ Việt đã vươn ra thị trường quốc tế, khẳng định bản lĩnh và trí tuệ Việt Nam.
Tuy nhiên, bên cạnh những cơ hội, thời đại số cũng đặt ra không ít thách thức đối với thanh niên. Một trong những vấn đề đáng lo ngại là sự phụ thuộc quá mức vào công nghệ, đặc biệt là mạng xã hội, dẫn đến suy giảm khả năng tư duy độc lập, mất tập trung và thiếu kỹ năng giao tiếp thực tế. Nhiều thanh niên dành quá nhiều thời gian cho các nền tảng trực tuyến nhưng chưa tận dụng tối đa công nghệ để phát triển bản thân và sự nghiệp.
Bên cạnh đó, sự bùng nổ của thông tin trên internet cũng đặt ra thách thức trong việc chọn lọc và đánh giá thông tin chính xác. Tin giả, tin sai lệch lan truyền nhanh chóng có thể gây hoang mang và tác động tiêu cực đến nhận thức của giới trẻ.
Chiến lược phát triển bản thân của thanh niên trong thời đại công nghệ số
Nâng cao tinh thần tự học, không ngừng cập nhật kiến thức mới để bắt kịp với sự thay đổi nhanh chóng của công nghệ.
Sự chủ động trong việc tiếp thu và ứng dụng công nghệ sẽ giúp thanh niên có lợi thế cạnh tranh trong công việc và cuộc sống. Trong thời đại công nghệ số, lượng tri thức nhân loại tăng theo cấp số nhân, các công nghệ mới liên tục xuất hiện, làm cho kiến thức nhanh chóng trở nên lỗi thời. Do đó, nếu thanh niên chỉ trông chờ vào nền giáo dục truyền thống thì sẽ khó thích nghi với sự thay đổi. Thay vì chờ đợi người khác cung cấp kiến thức, mỗi bạn trẻ cần tự tìm tòi, khám phá và nâng cao hiểu biết thông qua các khóa học trực tuyến, sách vở, diễn đàn công nghệ, v.v. Trong kỷ nguyên số việc học tập, cập nhật kiến thức liên tục cũng là điều bắt buộc nếu muốn thành công. Những công nghệ phổ biến hôm nay có thể trở nên lỗi thời trong vài năm tới, nếu thanh niên không liên tục trau dồi, họ sẽ nhanh chóng bị tụt hậu. Do đó, thanh niên cần phải tận dụng triệt để sự linh hoạt trong học tập để phát triển bản thân vì công nghệ số hiện nay cho phép người học được lựa chọn nội dung phù hợp với nhu cầu và tốc độ tiếp thu của mình, từ đó tối ưu hóa quá trình học tập.
Không chỉ dừng lại ở việc học, thanh niên cần biết cách ứng dụng công nghệ vào thực tế để tạo ra giá trị. Công nghệ chỉ thực sự hữu ích khi nó giúp cải thiện công việc, cuộc sống hoặc đóng góp vào sự phát triển xã hội. Công nghệ số có thể giúp thanh niên quản lý thời gian hiệu quả hơn, duy trì thói quen tốt và phát triển kỹ năng cá nhân thông qua các ứng dụng quản lý công việc, học tập hay sức khỏe…
Rèn luyện kỹ năng mềm
Bên cạnh việc nắm bắt công nghệ, kỹ năng mềm như: kỹ năng giao tiếp, tư duy phản biện, quản lý thời gian… đóng vai trò quan trọng trong sự thành công của thanh niên Việt Nam. Dù công nghệ có thể tạo ra nhiều cơ hội, nhưng con người mới là yếu tố quyết định việc tận dụng và phát huy giá trị của nó.
Công nghệ đã thay đổi cách con người giao tiếp, nhưng không thể thay thế hoàn toàn sự tương tác giữa con người với con người. Dù có làm việc qua email, tin nhắn hay video call, thanh niên vẫn cần rèn luyện khả năng diễn đạt rõ ràng, thuyết phục và hiểu được cảm xúc của đối tượng tiếp xúc. Trong cuộc sống, giao tiếp tốt sẽ giúp xây dựng các mối quan hệ bền vững, tránh hiểu lầm và tạo dựng sự tin tưởng. Thời đại số không chỉ là thời đại của công nghệ, mà còn là thời đại của kết nối. Mọi công việc ngày nay đều đòi hỏi sự hợp tác giữa nhiều cá nhân với chuyên môn khác nhau, điều này đòi hỏi thanh niên phải rèn luyện thường xuyên để có kỹ năng giao tiếp tốt.
Trong thế giới mà thông tin tràn ngập trên mạng, tư duy phản biện cũng sẽ giúp thanh niên phân tích, đánh giá và chọn lọc thông tin chính xác. Hiện nay có rất nhiều tin giả, thông tin sai lệch được lan truyền rộng rãi trên mạng xã hội. Nếu không có tư duy phản biện, thanh niên dễ bị dẫn dắt bởi những thông tin sai lệch, thậm chí lan truyền chúng một cách vô thức. Bên cạnh đó, trong công việc, tư duy phản biện giúp thanh niên đánh giá vấn đề từ nhiều góc độ, đưa ra quyết định sáng suốt và tránh bị ảnh hưởng bởi những quan điểm phiến diện.
Một trong những mặt trái của thời đại số là sự phân tâm. Thanh niên ngày nay dễ bị cuốn vào mạng xã hội, trò chơi trực tuyến hay những nội dung vô bổ, khiến hiệu suất làm việc giảm sút. Nếu không quản lý thời gian tốt, mỗi thanh niên có thể dành hàng giờ lướt mạng mà không hoàn thành được công việc quan trọng. Chính vì vậy, thanh niên cần phải rèn luyện cho mình có thói quen quản lý thời gian một cách hiệu quả.
Có trách nhiệm với cộng đồng và xã hội
Trong môi trường số, mỗi cá nhân đều có thể trở thành người lan tỏa những giá trị tích cực hoặc tiêu cực. Do đó, mỗi thanh niên cần có ý thức bảo vệ bản thân và những người xung quanh trước những tác động tiêu cực của không gian mạng, đồng thời góp phần xây dựng một cộng đồng mạng văn minh và an toàn.
Với sự phát triển mạnh mẽ của mạng xã hội, một bài đăng, một video hay một dòng trạng thái có thể nhanh chóng được lan truyền rộng rãi, ảnh hưởng đến hàng triệu người. Điều này đồng nghĩa với việc thanh niên có thể tạo ra tác động lớn, dù là tích cực hay tiêu cực. Nếu sử dụng internet đúng cách, thanh niên có thể lan tỏa kiến thức hữu ích, truyền cảm hứng và xây dựng một cộng đồng tốt đẹp. Ngược lại, nếu không có ý thức, việc lan truyền thông tin sai lệch, bịa đặt hoặc những nội dung tiêu cực có thể gây ảnh hưởng xấu đến xã hội, làm mất đoàn kết, kích động bạo lực hoặc ảnh hưởng đến danh dự của cá nhân, tổ chức. Vì vậy, mỗi thanh niên cần rèn luyện cho mình một tư duy phản biện để có thể kiểm chứng thông tin, nhận biết đúng – sai trước khi tin tưởng hoặc chia sẻ. Khi tham gia hoạt động mạng xã hội, cần có thái độ tôn trọng khi tranh luận, không dùng lời lẽ thô tục hay kích động thù hận, không tham gia vào các hành vi bạo lực mạng… Đồng thời, thanh niên cần nâng cao ý thức bảo vệ thông tin cá nhân, không công khai quá nhiều thông tin nhạy cảm và cảnh giác với những chiêu trò lừa đảo trên mạng. Chủ động lan tỏa nội dung tích cực, ứng xử có văn hóa, có trách nhiệm trên mạng, tích cực tham gia các hoạt động nâng cao nhận thức về an toàn mạng.
Tóm lại, trong thời đại công nghệ số thanh niên Việt Nam có thể vươn xa nếu biết tận dụng cơ hội và vượt qua thách thức. Bằng việc không ngừng học hỏi, phát triển bản thân và có trách nhiệm với xã hội, thanh niên Việt Nam sẽ không chỉ thích nghi mà còn làm chủ công nghệ, góp phần vào sự phát triển bền vững của đất nước./.
Nguyễn Mạnh Hà, Đinh Văn Cường - Trường Đại học Nguyễn Huệ
Tài liệu tham khảo
1. Chính phủ (2020), Quyết định số 749/QĐ-TTg ngày 03 tháng 06 năm 2020 về việc phê duyệt hương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, Hà Nội. 2.
2. Nguyễn Tấn Thành (2024), Hai mặt của các ảnh hưởng của công nghệ số đối với thanh niên Việt Nam: Tiềm năng nâng cao trình độ và tầm quan trọng của việc nỗ lực theo đuổi những giá trị truyền thống và nhân văn. Hội thảo Khoa học trẻ Việt Nam Toàn cầu lần thứ II năm 2023.
3. Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc tại Việt Nam (2021), Báo cáo về Thanh niên Việt Nam năm 2021: Trong bối cảnh COVID-19 và kỷ nguyên số. Hà Nội.