Từ thảm họa cháy 8 tòa chung cư ở Hong Kong (Trung Quốc): Nhiều người mắc “sai lầm chết người” này khi thoát hiểm

Chiều 26/11, vụ cháy lớn tại khu chung cư Wang Fuk Court (Hong Kong, Trung Quốc) đã phá vỡ sự yên bình vốn có. Đây là cảnh báo cấp 5, chỉ sau mức thảm họa, và là vụ hỏa hoạn gây thương vong nặng nề nhất ở Hong Kong kể từ năm 1962, khiến 94 người tử vong. Mỗi con số là một gia đình tan nát, là những người thân, bạn bè không thể gặp lại.

Vụ việc không phải là tai nạn riêng lẻ, mà là hệ quả của những “lỗ hổng”: nhiều biện pháp phòng ngừa cùng lúc thất bại, cộng hưởng bởi chuỗi sai sót, sơ suất và trục trặc.

Với người bình thường, ngoài việc theo dõi điều tra và thúc giục cơ quan công quyền vá lỗ hổng, quan trọng không kém là nâng cao kỹ năng thoát hiểm. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, trong môi trường hỏa hoạn đầy áp lực, một số phản xạ tưởng như bình thường lại rất nguy hiểm, có thể trở thành “cạm bẫy” chết người.

Sai lầm chết người: Do dự

Khi phát hiện hỏa hoạn, bạn sẽ làm gì đầu tiên?

Nhiều người tự tin rằng sẽ ngay lập tức lấy khăn ướt bịt miệng, theo đường thoát hiểm chạy ra ngoài. Nhưng thực tế, đa số phản ứng ban đầu là nghi ngờ và do dự: “Có phải nhà hàng xóm nấu cháy thôi không?”; “Chắc chắn là cháy thật sao?” rồi chờ người khác chạy trước mới hành động.

Hiện tượng này không hiếm. Nhiều bình luận về các vụ cháy trên mạng xã hội cũng phản ánh rằng con người có xu hướng nghĩ hỏa hoạn rất xa mình, từ đó dễ buông lỏng cảnh giác. Nhưng chính sự “bình tĩnh giả” này trong thảm họa lại là nguy cơ chết người.

Nghiên cứu năm 2010 trên Fire Safety Journal chỉ ra sự không chắc chắn về mức độ nguy hiểm khiến người ta di tản chậm, và ngay cả khi nhận thức được nguy hiểm, vẫn đợi người khác hành động trước. Nghiên cứu quốc tế năm 2024 khẳng định đây là phản ứng chung của con người, bất kể quốc tịch, chỉ vài phút do dự cũng có thể đánh mất thời gian vàng thoát hiểm.

Khi nào mọi người mới thực sự chạy?

Câu trả lời: khi nhìn thấy khói hoặc lửa.

Nghiên cứu 2017 tại Đại học Aberdeen (Anh) phát hiện so với mùi khét, tín hiệu thị giác như khói lửa khiến con người lập tức hành động, dẫn gia đình, trẻ nhỏ chạy thoát, thậm chí không cần chờ ai dẫn đầu. Nhưng lúc này, nguy cơ đã tăng mạnh, khói làm tầm nhìn giảm, khí độc carbon monoxide có thể khiến người chỉ trong vài phút mất khả năng di chuyển hoặc tử vong. Số người chết do ngạt khói trong hỏa hoạn gấp 4-5 lần số tử vong do lửa trực tiếp.

Một nguyên nhân chết người khác là không quen đường thoát hiểm.

Nghiên cứu 2017 tại Ai Cập cho thấy chỉ khoảng 1/3 cư dân dùng đường thoát hiểm chính thức, phần lớn chọn lối quen thuộc. 73% không biết cửa thoát hiểm nằm đâu. Nghiên cứu 2023 cũng khẳng định không quen mặt bằng làm kéo dài thời gian tìm lối ra, vài chục giây trong hỏa hoạn có thể là sự khác biệt giữa sống và chết.

Hướng dẫn phòng ngừa và thoát hiểm

Dĩ nhiên, không thể trách ai “không đủ lý trí”. Lý do có thể là nhiều lần báo cháy giả khi nấu ăn hay hút thuốc, khiến người ta hình thành thói quen bỏ qua. Hơn nữa, thảm họa không cho ta thời gian để suy nghĩ hoàn hảo. Điều có thể làm là tăng cảnh giác thường nhật, bảo vệ gia đình.

- Đừng chờ “xác nhận”, hãy cảnh giác: trước Khi báo cháy vang lên, đừng nghi ngờ hay chờ phản ứng của hàng xóm. Ngay lập tức làm ẩm khăn/bóp vải bịt mũi, đi theo phương án thoát hiểm hợp lý, dẫn người thân đi nhanh, có trật tự. Nếu tay chạm cửa thấy nóng, không mở, bịt khe cửa, đóng cửa chờ cứu hộ. Nếu tay không nóng, mở khe nhỏ, dùng khăn bịt mũi, thoát nhanh.

- Nắm chắc đường thoát hiểm, ghi nhớ “bản đồ”: Thường xuyên đi cầu thang thoát hiểm, kiểm tra cửa khẩn cấp, đèn sự cố, đường đi có vật cản hay chất dễ cháy không. Khi đã thuộc, ngay cả khi hoảng loạn cũng dễ tìm lối ra.

- Chia sẻ kiến thức, chuẩn bị cho người thân: Nói với bạn bè, người nhà về các kỹ năng thoát hiểm. Chuẩn bị khăn ướt, phương tiện hỗ trợ cho người khó di chuyển, đi thử đường thoát hiểm vài lần. Một lời nhắc hay sự chuẩn bị có thể cứu sống một người.

Nguồn và ảnh: QQ

Nguyệt Quang