Từ khóa: Công an nhân dân; công tác kiểm tra; Thành phố Hồ Chí Minh; Tư tưởng Hồ Chí Minh; xây dựng, chỉnh đốn Đảng.
1. Đặt vấn đề
Công tác kiểm tra, giám sát là một chức năng lãnh đạo quan trọng của Đảng, bảo đảm kỷ luật, kỷ cương, tăng cường năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của tổ chức, đơn vị. Đảng ta từ Đại hội IV đến các Đại hội sau này luôn nhấn mạnh: "Lãnh đạo mà không kiểm tra coi như không lãnh đạo"[1], nhấn mạnh kiểm tra là công cụ thiết yếu để phát hiện, uốn nắn, phòng ngừa vi phạm, giữ gìn sự trong sạch của Đảng.
Trong bối cảnh TP. Hồ Chí Minh triển khai mạnh mẽ công tác sắp xếp lại đơn vị hành chính cấp xã theo Nghị quyết số 1685/NQ-UBTVQH15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội ngày 16/6/2025, Thành phố Hồ Chí Minh có nhiều đơn vị cấp cơ sở nhất trong cả nước với 168 đơn vị hành chính cấp xã, gồm 113 phường, 54 xã và 01 đặc khu. Sáp nhập quy mô lớn như vậy đã tạo ra những thay đổi cơ bản về quy mô hành chính, phạm vi quản lý và đặc điểm tổ chức của Đảng bộ Công an xã, phường và đặc khu. Các thách thức đặt ra sau sáp nhập là rõ ràng: phạm vi quản lý rộng hơn, dân số và nhiệm vụ an ninh trật tự đa dạng, phức tạp hơn, trong khi nhân sự, tổ chức bộ máy và năng lực kiểm tra tại cơ sở vẫn cần hoàn thiện để bắt kịp với tình hình mới. Quá trình sáp nhập xã, phường, điều chỉnh địa giới hành chính, đồng thời luân chuyển, điều động, bố trí lại cán bộ và biến động về quân số trong lực lượng Công an đã tạo ra nhiều vấn đề mới về tổ chức, công tác lãnh đạo, quản lý, đòi hỏi phải được kịp thời giải quyết.
Do vậy, đòi hỏi cấp thiết phải tăng cường và đổi mới mạnh mẽ công tác kiểm tra của Đảng tại Đảng bộ Công an phường. Việc thực hiện tốt nhiệm vụ này không chỉ nhằm bảo đảm tính nghiêm minh của kỷ luật Đảng, mà còn là biện pháp phòng ngừa suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác kiểm tra; qua đó xây dựng Đảng bộ Công an phường tại TP.HCM thật sự trong sạch, vững mạnh, giải quyết tốt mọi nhiệm vụ về an ninh trật tự tại cơ sở.
2. Tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác kiểm tra
2.1. Tầm quan trọng của công tác kiểm tra
Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, công tác kiểm tra là tất yếu khách quan, bắt nguồn từ yêu cầu lãnh đạo của Đảng. Lãnh đạo không chỉ dừng ở việc ban hành nghị quyết, chỉ thị mà phải tổ chức thực hiện và thường xuyên kiểm tra, giám sát việc thực hiện đó. Người chỉ rõ: "Vì ba điều mà cần phải có kiểm soát như thế: 1. Có kiểm soát như thế mới biết rõ cán bộ và nhân viên tốt hay xấu. 2. Mới biết rõ ưu điểm và khuyết điểm của các cơ quan. 3. Mới biết rõ ưu điểm và khuyết điểm của các mệnh lệnh và nghị quyết"[2]. Rõ ràng, nếu không kiểm tra, chủ trương dễ rơi vào hình thức, nghị quyết có nguy cơ "treo trên giấy". Kiểm tra vì vậy là công cụ để bảo đảm sự nghiêm minh, hiệu lực, hiệu quả lãnh đạo của Đảng.
Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh kiểm tra có tầm quan trọng đặc biệt: "Vì kiểm tra có tác dụng thúc đẩy và giáo dục đảng viên và cán bộ làm trọn nhiệm vụ đối với Đảng, đối với Nhà nước, làm gương mẫu tốt cho nhân dân. Do đó mà góp phần vào việc củng cố Đảng về tư tưởng, về tổ chức"[3]. Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, kiểm tra có vai trò phát hiện, uốn nắn, phòng ngừa sai phạm, đồng thời động viên, khích lệ cơ sở thực hiện tốt nhiệm vụ. Người coi kiểm tra là "thước đo" sự đúng đắn của đường lối, chính sách; là kênh quan trọng giúp cấp ủy kịp thời phát hiện bất cập để điều chỉnh. Kiểm tra tốt sẽ nâng cao chất lượng công tác cán bộ, củng cố đoàn kết nội bộ, giữ vững kỷ luật, kỷ cương, tạo niềm tin của nhân dân đối với Đảng.
2.2. Nội dung và phương pháp kiểm tra
Về nội dung kiểm tra, Hồ Chí Minh chỉ rõ phải tiến hành trên hai phương diện: kiểm tra việc và kiểm tra người.
Kiểm tra việc là kiểm tra việc tổ chức thực hiện đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước; kiểm tra xem có được triển khai nghiêm túc, thực sự đi vào cuộc sống và mang lại lợi ích thiết thực cho nhân dân hay không. Đồng thời, kiểm tra cũng nhằm đánh giá xem đường lối, chính sách đã được áp dụng đúng đắn, phù hợp với thực tiễn và đáp ứng nhu cầu, nguyện vọng chính đáng của đa số nhân dân hay chưa. Hồ Chí Minh nhiều lần cảnh báo với cán bộ, đảng viên, nếu buông lỏng kiểm tra sẽ dẫn tới tình trạng "nghị quyết một đường, thi hành một nẻo"[4], khiến nghị quyết của Đảng không được vận dụng đúng, không giúp ích cho nhân dân, thậm chí còn gây tổn hại đến quyền lợi của nhân dân, làm giảm sút uy tín của Đảng.
Kiểm tra người là kiểm tra phẩm chất chính trị, đạo đức, năng lực và uy tín của cán bộ, đảng viên. Theo Người, phải đặt ra yêu cầu và tiêu chí rõ ràng cho mỗi cán bộ, đảng viên: trước hết phải trung thực tự phê bình, tự sửa chữa khuyết điểm của mình, luôn đặt lợi ích của Đảng và dân tộc lên trên hết; kiên quyết chống chủ nghĩa cá nhân, bệnh tự mãn, kiêu ngạo, ba hoa. Mỗi cán bộ, đảng viên phải thực hành nghiêm túc chuẩn mực đạo đức cách mạng: "cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư", đồng thời thường xuyên kiểm tra việc tu dưỡng, rèn luyện các phẩm chất, tiêu chí đó. Kiểm tra như vậy là để kịp thời ngăn chặn sai lầm, uốn nắn lệch lạc, loại bỏ những cán bộ, đảng viên thoái hóa, biến chất hoặc những phần tử cơ hội, vụ lợi chui vào hàng ngũ của Đảng, đồng thời cổ vũ, nhân rộng những nhân tố tích cực, gương mẫu.
Về phương pháp kiểm tra, Hồ Chí Minh nhấn mạnh hai cách: kiểm tra từ trên xuống và từ dưới lên. Trong đó cần chú ý mấy nguyên tắc: (1) Đi sâu, đi sát cơ sở: phải "tai nghe, mắt thấy", điều tra nghiên cứu cẩn thận, không làm qua loa, hình thức; (2) Khách quan, khoa học: đánh giá đúng, sai rõ ràng, dựa trên sự thật; công tâm, không nể nang, không thiên vị. (3) Kết hợp kiểm tra với hướng dẫn, giúp đỡ: không chỉ phát hiện sai phạm mà còn hỗ trợ cơ sở tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy hoàn thành nhiệm vụ. (4) Gắn kiểm tra với tự phê bình, phê bình: kiểm tra là dịp soi sáng cho tập thể, cá nhân để kịp thời sửa chữa khuyết điểm.
2.3. Yêu cầu về phẩm chất và năng lực cán bộ kiểm tra
Hồ Chí Minh đặc biệt coi trọng đội ngũ cán bộ làm công tác kiểm tra. Người yêu cầu cán bộ kiểm tra phải công minh, chính trực, khách quan, thận trọng, khiêm tốn", có bản lĩnh chính trị vững vàng, nắm vững đường lối, chính sách, có kiến thức về thực tiễn để đánh giá đúng tình hình. Cán bộ kiểm tra không chỉ "soi" cái sai mà còn phải khuyến khích cái đúng, bảo vệ người dám nghĩ, dám làm vì lợi ích chung. Người nhấn mạnh: "Các ủy ban và cán bộ kiểm tra phải học tập và thấm nhuần đường lối, quan điểm của Đảng, phải luôn luôn chú ý nâng cao khả năng chuyên môn, phải cố gắng công tác, phải trau dồi đạo đức cách mạng... Phải chí công vô tư, không thiên vị, không thành kiến. Như thế thì mới làm tốt được công tác kiểm tra"[5].
3. Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về kiểm tra trong thực tiễn xây dựng Đảng bộ Công an phường ở Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay
Thời gian qua, tình hình an ninh, trật tự cả nước nói chung và Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng diễn biến phức tạp, khó lường. Các mối đe dọa an ninh phi truyền thống gia tăng, đặc biệt là những hậu quả nặng nề sau đại dịch Covid-19 ảnh hưởng sâu rộng đến kinh tế, văn hóa, đời sống xã hội. Càng đến gần Đại hội XIV của Đảng, các thế lực thù địch, phản động càng đẩy mạnh các hoạt động chống phá với phương thức, thủ đoạn tinh vi, nguy hiểm hơn, tập trung vào xuyên tạc chủ trương, đường lối của Đảng, chia rẽ khối đại đoàn kết toàn dân tộc, gây hoang mang dư luận. Bên cạnh đó, các yếu tố bất ổn về an ninh mạng, an ninh kinh tế, an ninh xã hội vẫn tiềm ẩn, trong khi nguyên nhân, điều kiện nảy sinh tội phạm ngày càng đa dạng, số vụ phạm pháp hình sự luôn ở mức cao; tai nạn giao thông, cháy nổ… vẫn diễn biến phức tạp, đặt ra nhiều thách thức đối với nhiệm vụ bảo đảm an ninh, trật tự trên địa bàn.
Trong bối cảnh đó, Thành phố Hồ Chí Minh đang triển khai mạnh mẽ việc sắp xếp, sáp nhập các đơn vị hành chính cấp xã, phường theo tinh thần Nghị quyết số 18-NQ/TW và các văn bản chỉ đạo của Trung ương, nhằm tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước ở cơ sở. Tuy nhiên, việc sáp nhập cũng tạo ra nhiều biến động về tổ chức, biên chế, quân số công an cấp cơ sở; yêu cầu bố trí, luân chuyển, điều động cán bộ phù hợp, đồng thời phát sinh những vấn đề mới về quản lý địa bàn, nắm tình hình, giải quyết vụ việc liên quan đến an ninh, trật tự.
Dự báo đến năm 2030, dân số Thành phố Hồ Chí Minh tiếp tục tăng nhanh, nhất là tăng cơ học do nhập cư từ các tỉnh, thành khác; tốc độ tăng trưởng kinh tế cao, thu hút mạnh nhà đầu tư trong và ngoài nước; quá trình chuyển đổi số, xây dựng "đô thị thông minh" ngày càng được đẩy mạnh. Song song với đó, tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội vẫn tiềm ẩn nhiều nguy cơ phức tạp do tác động của tình hình khu vực và thế giới (biển Đông, xung đột Nga – Ukraina, cạnh tranh chiến lược Mỹ – Trung, vấn đề hạt nhân Triều Tiên,...). Các thế lực thù địch tiếp tục lợi dụng các sự kiện chính trị quan trọng, việc thực hiện công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, xử lý các vụ án tham nhũng, vụ việc phức tạp về an ninh, trật tự để chống phá, xuyên tạc, bôi nhọ, gây mất niềm tin trong nhân dân. Địa bàn cơ sở, đặc biệt là các khu vực ven đô có tốc độ đô thị hóa nhanh, dân trí không đồng đều, tỉ lệ dân nhập cư cao, là nơi tiềm ẩn nguy cơ tội phạm ẩn náu, lợi dụng sơ hở của chính quyền và người dân để hoạt động.
Thực tiễn phát triển của đất nước ta hiện nay rất sinh động, song tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác kiểm tra vẫn giữ nguyên giá trị thời sự. Trong bối cảnh công cuộc xây dựng, chỉnh đốn Đảng hiện nay, kiểm tra là một giải pháp quan trọng phòng ngừa, ngăn chặn suy thoái, "tự diễn biến", "tự chuyển hoá"; góp phần làm trong sạch đội ngũ, nâng cao uy tín của Đảng. Đối với Đảng bộ Công an phường tại TP. Hồ Chí Minh, nơi trực tiếp triển khai nhiệm vụ bảo vệ an ninh trật tự cơ sở, thấm nhuần tư tưởng này sẽ giúp cấp ủy lãnh đạo chặt chẽ, sâu sát, bảo đảm mọi nghị quyết, chủ trương được thực hiện nghiêm túc, hiệu quả. Vì vậy, vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh để nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra trong xây dựng Đảng bộ Công an phường ở Thành phố Hồ Chí Minh cần thực hiện tốt một số giải pháp sau:
Một là, nâng cao nhận thức về tầm quan trọng, nội dung, phương pháp của công tác kiểm tra theo tư tưởng Hồ Chí Minh. Trước hết, cần quán triệt sâu sắc quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về tầm quan trọng, nội dung, phương pháp của công tác kiểm tra như một khâu trọng yếu, bảo đảm cho đường lối, nghị quyết của Đảng được triển khai thống nhất, đi vào cuộc sống. Công tác kiểm tra không chỉ nhằm phát hiện, uốn nắn sai phạm mà còn để phòng ngừa, ngăn chặn từ sớm, từ xa những biểu hiện suy thoái, "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong nội bộ.
Để đạt được điều đó, Đảng bộ Công an phường phải tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo đối với công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng; coi đây là nhiệm vụ thường xuyên, liên tục và là tiêu chí quan trọng đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ chính trị của từng đơn vị, cá nhân. Cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục, phổ biến quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các nghị quyết, chỉ thị, quy định của Đảng về kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng, gắn với quán triệt Văn kiện Đại hội XIII của Đảng, các văn bản chỉ đạo của Trung ương, Đảng ủy Công an Trung ương và Đảng ủy Công an Thành phố.
Người đứng đầu cấp ủy, tổ chức đảng, ủy ban kiểm tra các cấp phải thật sự gương mẫu, tiên phong, trực tiếp lãnh đạo, chỉ đạo, kiểm tra, giám sát để tạo sức lan tỏa, nêu gương trong toàn đơn vị. Phải tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức trong các tổ chức đảng, nhất là ở cấp cơ sở, để công tác phát hiện, đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực có kết quả rõ rệt, khắc phục tình trạng "trên nóng, dưới lạnh". Công tác kiểm tra, giám sát cần được triển khai đồng bộ, toàn diện theo đúng phương châm, nguyên tắc, trình tự, thủ tục, thẩm quyền và quy định của Đảng; trong đó, chủ động tăng cường công tác giám sát thường xuyên, nắm chắc tình hình địa bàn, thực hiện tốt "tự soi", "tự sửa", kịp thời phát hiện vi phạm từ sớm, từ xa, ngay từ cơ sở để chấn chỉnh, nhắc nhở, ngăn ngừa vi phạm trở thành sai phạm nghiêm trọng.
Hai là, kiện toàn tổ chức, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ làm công tác kiểm tra theo tư tưởng Hồ Chí Minh. Hồ Chí Minh nhấn mạnh: "cán bộ là cái gốc của mọi công việc"[6]. Cán bộ kiểm tra phải là những người rất trung thực, công tâm, khách quan, nắm vững chủ trương, đường lối của Đảng, am hiểu tình hình thực tế. Thực tiễn đặt ra yêu cầu Công an Thành phố phải tiếp tục củng cố, kiện toàn nhân lực làm công tác kiểm tra theo hướng tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, phù hợp với điều kiện sau khi sắp xếp, sáp nhập đơn vị hành chính.
Trọng tâm là lựa chọn, bố trí cán bộ kiểm tra có đủ phẩm chất chính trị, đạo đức trong sáng, bản lĩnh vững vàng, tuyệt đối trung thành với Đảng, có kỹ năng nghiệp vụ kiểm tra, giám sát, có khả năng phân tích, đánh giá và xử lý tình huống chính xác, khách quan. Cần thường xuyên tổ chức bồi dưỡng, tập huấn chuyên sâu về nghiệp vụ kiểm tra, giám sát; cập nhật kịp thời các quy định mới của Đảng, pháp luật của Nhà nước; ứng dụng công nghệ thông tin, cơ sở dữ liệu dùng chung trong công tác nắm tình hình, theo dõi, phân tích, tổng hợp kết quả kiểm tra, giám sát để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác.
Đặc biệt, cần xây dựng cơ chế bảo đảm tính độc lập, khách quan, không bị chi phối bởi lợi ích cục bộ hay áp lực cá nhân trong quá trình thực hiện nhiệm vụ. Kiên quyết khắc phục tình trạng "nể nang, né tránh, ngại va chạm" trong kiểm tra, giám sát, kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm những trường hợp vi phạm, không để xảy ra bao che, bỏ lọt sai phạm.
Ba là, xây dựng và triển khai kế hoạch kiểm tra có trọng tâm, trọng điểm, tập trung vào những lĩnh vực nhạy cảm, dễ phát sinh tiêu cực. Theo tư tưởng Hồ Chí Minh, kiểm tra không phải làm theo phong trào mà phải có kế hoạch, có mục tiêu, đi thẳng vào những khâu yếu, điểm nóng. Đảng bộ Công an phường cần tập trung kiểm tra những lĩnh vực liên quan đến quản lý, sử dụng kinh phí, thực hiện chế độ, chính sách; những vị trí, công tác thường xuyên tiếp xúc, giải quyết công việc với nhân dân – nơi dễ nảy sinh tiêu cực, nhũng nhiễu. Công tác kiểm tra phải được thực hiện bài bản, chặt chẽ, đúng quy trình, bảo đảm tính nghiêm minh, kỷ luật, kỷ cương của Đảng.
Kết quả kiểm tra phải được công khai trong tổ chức đảng để tạo tác dụng cảnh báo, cảnh tỉnh, răn đe, khiến cán bộ, đảng viên, chiến sĩ "không dám" tham nhũng, tiêu cực. Thực hiện đúng lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh: kiểm tra, giám sát phải gắn liền với kỷ luật; việc xử lý kỷ luật phải nghiêm túc, kịp thời, khách quan, bảo đảm tính giáo dục và răn đe. Đồng thời, kỷ luật nghiêm minh nhưng phải bảo đảm tính dân chủ, nhân văn, khuyến khích cán bộ, đảng viên tự giác nhận khuyết điểm, sửa chữa sai lầm. Kỷ luật Đảng phải được thực hiện từ trên xuống dưới, mọi đảng viên đều bình đẳng trước kỷ luật, không có "vùng cấm", không có ngoại lệ, nhằm giữ vững kỷ luật, kỷ cương, góp phần xây dựng lực lượng Công an nhân dân trong sạch, vững mạnh.
Bốn là, quán triệt sâu sắc quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh: "Khi nhân dân giúp đỡ ta nhiều thì thành công nhiều, giúp đỡ ta ít thì thành công ít, giúp đỡ ta hoàn toàn thì thắng lợi hoàn toàn"[7], công tác kiểm tra, giám sát trong Công an nhân dân, đặc biệt ở cấp cơ sở, phải gắn chặt với sự tham gia, giúp đỡ của Nhân dân. Hồ Chí Minh nhiều lần nhấn mạnh, Công an phải thật thà hoan nghênh nhân dân phê bình, giúp đỡ Công an tiến bộ. Đối với Công an phường – lực lượng trực tiếp gần dân, sát dân, hằng ngày tiếp xúc, giải quyết các vụ việc liên quan đến an ninh, trật tự – việc huy động trí tuệ, sức mạnh giám sát của Nhân dân càng có ý nghĩa then chốt.
Công an phường cần chủ động xây dựng cơ chế, quy chế phối hợp với Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức đoàn thể tại địa phương; tạo điều kiện để người dân đóng góp ý kiến, phản ánh kịp thời những biểu hiện tiêu cực, sai phạm, bất cập trong thực hiện nhiệm vụ. Việc tiếp nhận, xử lý thông tin phản ánh phải công khai, minh bạch, có phản hồi rõ ràng, đúng thời hạn nhằm củng cố niềm tin của Nhân dân. Đồng thời, thông qua phong trào "Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc", cần tăng cường đối thoại trực tiếp giữa lãnh đạo Công an phường với người dân, vừa lắng nghe tâm tư, nguyện vọng, vừa phát hiện sớm các dấu hiệu vi phạm để kịp thời kiểm tra, chấn chỉnh. Làm tốt điều này không chỉ góp phần phòng ngừa, phát hiện sai phạm từ cơ sở, mà còn giúp xây dựng lực lượng Công an phường thật sự trong sạch, vững mạnh, xứng đáng với niềm tin và sự giúp đỡ của Nhân dân.
Thiếu tá Dương Nữ Thuỳ Nhung
Công an phường Bình Trưng, Công an TP.HCM
[1] Đảng Cộng sản Việt Nam (1976). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IV. NXB Sự thật, Hà Nội, tr. 192 – 193.
[2] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội, t.5, tr.327.
[3] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội, t.14, tr.362.
[4] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội, t.5, tr.308.
[5] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội, t.14, tr.363-364.
[6] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, t.5, tr.309.
[7] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội, t.7, tr.270.