Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư với những đột phá của công nghệ số đang dẫn tới xu thế tự động hóa mạnh mẽ và làm biến đổi sâu sắc mọi mặt của đời sống xã hội, trong đó có lĩnh vực quốc phòng, an ninh. Chuyển đổi số vì vậy trở thành yêu cầu tất yếu và là động lực quan trọng thúc đẩy sự phát triển của đất nước trong kỷ nguyên mới. Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng xác định: "Phát triển nhanh và bền vững trên cơ sở khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số" (1); đồng thời nhấn mạnh mục tiêu "phấn đấu đến năm 2030 hoàn thành xây dựng Chính phủ số, phát triển kinh tế số, xã hội số" (2). Đối với Quân đội nhân dân Việt Nam, mục tiêu xây dựng Quân đội "cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại" vào năm 2030 đòi hỏi phải phát triển mạnh mẽ khoa học quân sự, công nghệ quốc phòng, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và đẩy nhanh CĐS trong toàn quân. Trong bối cảnh đó, đẩy mạnh CĐS tại các học viện và nhà trường Quân đội có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, tạo nền tảng xây dựng môi trường giáo dục - đào tạo thông minh, hiện đại, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo đội ngũ cán bộ đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.
Đội ngũ cán bộ đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh ở các học viện, nhà trường Quân đội giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong CĐS, là lực lượng nòng cốt, xung kích, tham mưu, tổ chức và định hướng đoàn viên, thanh niên tham gia nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ và phát huy sáng kiến, góp phần xây dựng nhà trường "thông minh, hiện đại". Thời gian qua, đội ngũ này đã nỗ lực phấn đấu, đạt nhiều kết quả tích cực, góp phần quan trọng vào hoàn thành nhiệm vụ chính trị và nâng cao hiệu quả công tác. Tuy nhiên, việc phát huy vai trò cán bộ đoàn trong thực hiện đột phá CĐS vẫn còn hạn chế; nhận thức về tầm quan trọng của CĐS ở một số cấp ủy, chỉ huy, tổ chức đoàn và cán bộ đoàn chưa thật đầy đủ; nội dung và phương thức hoạt động còn thiếu tính hệ thống; năng lực số và khả năng làm chủ công nghệ của một bộ phận cán bộ đoàn chưa đáp ứng yêu cầu. Đồng thời, cơ chế chính sách khuyến khích sáng tạo chưa đồng bộ và môi trường hỗ trợ phát huy sáng kiến còn gặp nhiều khó khăn.
Trong bối cảnh toàn quân đang triển khai quyết liệt các chủ trương về đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, việc phát huy vai trò của cán bộ Đoàn ở các học viện, nhà trường Quân đội trở thành yêu cầu có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Để đáp ứng yêu cầu đó, cần tập trung thực hiện tốt một số yêu cầu cơ bản sau:
Một là, phải quán triệt và thực hiện nghiêm túc quan điểm, chủ trương của Đảng và Quân ủy Trung ương về xây dựng đội ngũ cán bộ Quân đội trong tình hình mới.
Phát huy vai trò của cán bộ Đoàn trong thực hiện đột phá chuyển đổi số phải được đặt trong tổng thể đường lối, quan điểm của Đảng về xây dựng đội ngũ cán bộ và phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo. Quá trình này phải bảo đảm sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng đối với Quân đội, giữ vững nguyên tắc tập trung dân chủ, tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách. Các cấp ủy, chỉ huy, cơ quan chính trị và tổ chức Đoàn phải quán triệt sâu sắc các nghị quyết, chỉ thị của Đảng và Quân ủy Trung ương, từ đó thống nhất nhận thức, ý chí và hành động trong toàn đơn vị. Trên cơ sở đó, xác định rõ mục tiêu, nội dung và biện pháp phát huy vai trò cán bộ Đoàn phù hợp với đặc điểm từng học viện, nhà trường, bảo đảm mọi hoạt động chuyển đổi số luôn đúng định hướng chính trị, phục vụ trực tiếp nhiệm vụ xây dựng Quân đội hiện đại.
Hai là, phải bảo đảm cho cán bộ Đoàn hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ, trực tiếp góp phần hoàn thành nhiệm vụ chính trị trung tâm của các học viện, nhà trường Quân đội.
Việc phát huy vai trò của cán bộ Đoàn trong chuyển đổi số chỉ thực sự có ý nghĩa khi gắn chặt với việc hoàn thành chức trách, nhiệm vụ được giao. Mỗi cán bộ Đoàn phải nắm vững vị trí, vai trò của mình, chủ động ứng dụng công nghệ số vào công tác Đoàn và phong trào thanh niên, đồng thời phục vụ thiết thực hoạt động giáo dục, đào tạo, nghiên cứu khoa học, quản lý và xây dựng chính quy. Các sáng kiến, mô hình, giải pháp chuyển đổi số phải xuất phát từ yêu cầu thực tiễn, tránh hình thức, chạy theo phong trào. Thông qua đó, cán bộ Đoàn vừa khẳng định vai trò xung kích, sáng tạo, vừa trực tiếp góp phần nâng cao chất lượng thực hiện nhiệm vụ chính trị trung tâm của nhà trường.
Ba là, phải được tiến hành thường xuyên, liên tục, với nội dung, hình thức và biện pháp phù hợp với đặc điểm các học viện, nhà trường Quân đội.
Phát huy vai trò của cán bộ Đoàn trong thực hiện đột phá chuyển đổi số phải được xác định là quá trình lâu dài, có tính hệ thống và kế thừa. Các cấp cần duy trì thường xuyên công tác giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng, rèn luyện năng lực số và tư duy đổi mới sáng tạo cho cán bộ Đoàn. Nội dung phải thiết thực, có trọng tâm, trọng điểm; hình thức phải linh hoạt, sáng tạo, phù hợp với đặc thù công tác Đoàn trong môi trường Quân đội. Biện pháp thực hiện cần kết hợp chặt chẽ giữa sự lãnh đạo, chỉ đạo của tổ chức Đảng với tính chủ động, tự giác của cán bộ Đoàn, bảo đảm quá trình phát huy vai trò diễn ra liên tục, hiệu quả và bền vững.
Bốn là, phải gắn chặt với xây dựng đội ngũ cán bộ Đoàn có bản lĩnh chính trị vững vàng, phẩm chất đạo đức trong sáng, phong cách làm việc khoa học, sáng tạo.
Chuyển đổi số chỉ phát huy hiệu quả khi được đặt trên nền tảng chính trị vững chắc và đạo đức cách mạng trong sáng. Cán bộ Đoàn phải có bản lĩnh chính trị vững vàng, kiên định mục tiêu, lý tưởng của Đảng, chủ động đấu tranh với các biểu hiện tiêu cực, lệch lạc trong môi trường số. Đồng thời, phải thực sự gương mẫu về đạo đức, lối sống, có tinh thần trách nhiệm cao, phong cách làm việc khoa học, biết vận dụng công nghệ số vào tổ chức, quản lý và điều hành hoạt động Đoàn. Xây dựng được đội ngũ cán bộ Đoàn có chất lượng toàn diện chính là điều kiện quyết định để phát huy hiệu quả vai trò xung kích trong chuyển đổi số.
Năm là, phải được đặt trong mối quan hệ phối hợp chặt chẽ giữa các tổ chức, lực lượng, cơ quan, đơn vị trong các học viện, nhà trường Quân đội.
Phát huy vai trò của cán bộ Đoàn trong thực hiện đột phá chuyển đổi số đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ, thống nhất giữa cấp ủy, chỉ huy, cơ quan chính trị, các cơ quan chuyên môn và các tổ chức quần chúng trong nhà trường. Sự lãnh đạo, chỉ đạo sát sao của cấp ủy, chỉ huy là điều kiện quyết định để cán bộ Đoàn phát huy tính chủ động, sáng tạo. Đồng thời, cần tăng cường phối hợp với các cơ quan chuyên môn về công nghệ, khoa học, đào tạo nhằm hỗ trợ về tri thức, kỹ thuật và nguồn lực. Thông qua đó, tạo môi trường thuận lợi để cán bộ Đoàn phát huy vai trò hạt nhân xung kích, lan tỏa tinh thần đổi mới sáng tạo trong toàn nhà trường.
Phát huy vai trò của cán bộ Đoàn trong thực hiện đột phá chuyển đổi số ở các học viện, nhà trường Quân đội vừa là yêu cầu khách quan, vừa là nhiệm vụ có ý nghĩa chiến lược lâu dài. Thực hiện tốt nội dung này sẽ góp phần xây dựng môi trường giáo dục, đào tạo hiện đại, phát huy sức trẻ Quân đội, đóng góp thiết thực vào sự nghiệp xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại trong kỷ nguyên mới.
Thượng uý Đỗ Huy Hoàng Anh,
Trường Sĩ quan Chính trị (Bộ Quốc phòng)
(1), (2) Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập 1, 2, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2021, tr. 214, 234.
(3) Bộ Tổng tham mưu, Kế hoạch Chuyển đổi số trong GD-ĐT ở các nhà trường Quân đội giai đoạn 2022 - 2025, định hướng đến năm 2030, số 588/KH-BTTM, ngày 04/3/2022, Hà Nội, 2022.
(5) Đảng bộ Quân đội, Văn kiện Đại hội Đại biểu đảng bộ quân đội lần thứ XII, Nxb QĐND, Hà Nội, 2025.