Phát huy vai trò của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trong công tác giáo dục chính trị, tư tưởng cho đoàn viên, thanh niên

1.Vai trò của tổ chức Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trong việc giáo dục chính trị, tư tưởng cho đoàn viên, thanh niên

- Giáo dục chính trị, tư tưởngcho đoàn viên, thanh niên là một nhiệm vụ chính trị quan trọng của tổ chức Đoàn nhằm xây dựng bản lĩnh chính trị cho đoàn viên, thanh niên, xây dựng thế hệ thanh niên có hoài bão, lý tưởng, khát vọng và trách nhiệm để xứng đáng làm chủ nhân của đất nước và là thế hệ kế tục sự nghiệp cách mạng của dân tộc. Trong Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Người đã căn dặn, “Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là việc rất quan trọng và rất cần thiết”⁽¹⁾. Quan điểm trên của Hồ Chí Minh đối với vận mệnh của cả dân tộc và trở thành tư tưởng chỉ đạo xuyên suốt trong đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước về công tác giáo dục cho đoàn viên, thanh niên nhằm chăm lo, bồi dưỡng, phát huy sức mạnh của thanh niên trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI khẳng định, “Làm tốt công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, truyền thống, lý tưởng, đạo đức và lối sống, tạo điều kiện học tập, lao động, giải trí, phát triển thể lực và trí tuệ”⁽²⁾ cho thanh niên Việt Nam.

Trước yêu cầu của sự nghiệp đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế, Báo cáo chính trị trình Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đã chỉ rõ, “Tăng cường giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa, nâng cao lòng yêu nước, tự hào dân tộc, nuôi dưỡng hoài bão, khát vọng vươn lên; nêu cao tinh thần trách nhiệm đối với đất nước, với xã hội; xây dựng môi trường, điều kiện học tập, lao động, giải trí, rèn luyện để phát triển lành mạnh, toàn diện, hài hoà cả về trí tuệ, thể chất và giá trị thẩm mỹ cho thế hệ trẻ. Tạo động lực cho thanh niên xung kích trong học tập, lao động sáng tạo, khởi nghiệp, làm chủ các kiến thức khoa học, công nghệ hiện đại, phát huy vai trò trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”⁽³⁾

Do vậy, công tác giáo dục chính trị, tư tưởngcho đoàn viên, thanh niên của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh đóng vai trò rất quan trọng.

- Công tác giáo dục, bồi dưỡng thanh niên mà Đảng giao cho tổ chức Đoàn TNCS Hồ Chí Minh là nhiệm vụ quan trọng nhằm thực hiện chức năng trường học xã hội chủ nghĩa của Đoàn. Trên cơ sở các quan điểm chỉ đạo của Đảng về lãnh đạo công tác thanh niên, Nghị quyết số 25-NQ/TW ngày 25/7/2008 Hội nghị lần thứ bảy của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa X) về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh niên thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa: “Tiếp tục xây dựng thế hệ thanh niên Việt Nam giàu lòng yêu nước, tự cường dân tộc, kiên định lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; có đạo đức cách mạng, ý thức chấp hành pháp luật, sống có văn hóa, vì cộng đồng; có năng lực, bản lĩnh trong hội nhập quốc tế; có sức khỏe, tri thức, kỹ năng và tác phong công nghiệp trong lao động tập thể, trở thành những công dân tốt của đất nước”⁽⁴⁾.

Chỉ thị số 42-CT/TW, ngày 24/3/2015 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa cho thế hệ trẻ giai đoạn 2015 - 2030”, đã nhấn mạnh: “Tăng cường giáo dục chính trị cho thế hệ trẻ bằng nhiều hình thức phong phú, đa dạng, với sự tham gia, phối hợp có trách nhiệm của nhà trường, gia đình, đoàn thể và toàn xã hội. Thường xuyên trao đổi, đối thoại với thế hệ trẻ, kịp thời nắm bắt, dự báo tình hình tư tưởng, định hướng dư luận xã hội trong thanh thiếu nhi, nhất là ở các thành phố lớn và địa bàn nhạy cảm. Kịp thời đấu tranh, phê phán, uốn nắn nhận thức lệch lạc, biểu hiện sai trái trong cán bộ, đoàn viên, thanh thiếu nhi”⁽⁵⁾.

2. Hoạt động của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trong việc giáo dục chính trị, tư tưởng cho đoàn viên, thanh niên

2.1. Một số kết quả đạt được trong việc giáo dục chính trị, tư tưởng cho đoàn viên, thanh niêncủa Đoàn TNCS Hồ Chí Minh

Đoàn TNCS Hồ Chí Minh là tổ chức chính trị - xã hội của thanh niên Việt Nam, là trường học xã hội chủ nghĩa của thanh niên, xác định đổi mới, nâng cao chất lượng công tác giáo dục chính trị, tư tưởng cho đoàn viên, thanh niên là yêu cầu cấp thiết nhằm xây dựng tổ chức Đoàn TNCS Hồ Chí Minh vững mạnh về chính trị, Đoàn đã triển khai sâu rộng, đưa nội dung này vào công tác đoàn và phong trào thanh thiếu nhi hàng năm. Cụ thể:

- Về tổ chức chỉ đạo, Trung ương Đoàn đã ban hành nhiều văn bản tổ chức, chỉ đạo, hướng dẫn thống nhất trên toàn quốc như: Đề án “Tăng cường giáo dục đạo đức, lối sống, bồi dưỡng lý tưởng cách mạng cho thanh, thiếu niên giai đoạn 2013 - 2020”; Nghị quyết 02 NQ/TWĐTN ngày 22/8/2013 về “Tăng cường giáo dục đạo đức, lối sống, bồi dưỡng lý tưởng cách mạng cho thanh, thiếu niên giai đoạn 2013 - 2017”.

- Về nội dung, hình thức triển khai, mặc dù điều kiện của đoàn các cấp còn nhiều khó khăn, hạn chế nhưng cán bộ đoàn, đoàn viên, thanh niên đã duy trì thường xuyên việc học tập, trao đổi, nghiên cứu. Nội dung giáo dục được thiết kế một cách sáng tạo, cân đối, hài hoà giữa lý luận và thực tiễn, lồng ghép những nội dung liên hệ, hướng dẫn để cơ sở chủ động xác định nội dung giáo dục cho phù hợp đặc thù cơ quan, đơn vị. Việc nghiên cứu chủ nghĩa Mác – Lênin, học tập và làm theo tấm gương tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, quán triệt các nghị quyết của Đảng, Đoàn được tiến hành với nhiều hình thức, đa dạng, sáng tạo như: học tập trực tuyến, thi trắc nghiệm, thi tự luận trên Internet, xây dựng phim ngắn, bản đồ tư duy tuyên truyền, phổ biến Nghị quyết được tiến hành liên tục, đảm bảo không bị gián đoạn kể cả trong bối cảnh dịch bệnh. Các đợt sinh hoạt chính trị “Con đường cách mạng của thanh niên thời kỳ mới”, “Tự hào tiến bước dưới cờ Đảng”, “Tự hào tuổi trẻ thời đại Hồ Chí Minh”, “Nhớ về Bác lòng ta trong sáng hơn” và Hội thi “Ánh sáng soi đường” đã thu hút đông đảo đoàn viên, thanh niên, sinh viên. Bên cạnh đó, để giáo dục thanh niên về tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống một cách khách quan, thực tiễn, đoàn viên, thanh niên các cấp tăng cường nêu gương điển hình tiên tiến, phát huy vai trò tự giáo dục, rèn luyện của thanh niên, tích cực chia sẻ những tấm gương điển hình tiên tiến, những câu chuyện đẹp, kiên trì phương châm giáo dục qua thực tiễn hành động. Kết quả, phong trào học tập, tu dưỡng, rèn luyện về tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống trong đoàn viên, thanh niên đã tạo hiệu ứng lan toả và thu hút được sự quan tâm của cán bộ, đoàn viên, thanh niên và nhân dân cả nước, được sự đồng tình và ghi nhận của đảng uỷ, chính quyền các cấp và dư luận xã hội.

- Công tác bồi dưỡng cán bộ, báo cáo viên được chú trọng đầu tư, đặc biệt là bồi dưỡng về bản lĩnh chính trị, trình độ sư phạm; kỹ năng thu thập thông tin, chuẩn bị nội dung giáo dục; khả năng ứng dụng phương tiện kỹ thuật trong các hình thức giáo dục chính trị cho đội ngũ báo cáo viên. Trung ương Đoàn đã tổ chức Liên hoan báo cáo viên giỏi toàn quốc, thành lập đội ngũ báo cáo viên cấp Trung ương của Đoàn, xây dựng quy chế hoạt động, định kỳ hàng tuần cung cấp thông tin định hướng công tác tuyên truyền giáo dục của Đoàn phục vụ hoạt động của đội ngũ này. Việc bồi dưỡng được thực hiện thông qua nhiều hình thức, như: giảng thử, giảng mẫu, hội giảng, bình giảng, thành lập CLB Lý luận trẻ, tổ chức hội thi Olympic các môn khoa học Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong các trường đại học, cao đẳng.

2.2. Một số tồn tại hạn chế trong việc giáo dục chính trị, tư tưởng cho đoàn viên, thanh niên

- Một số tổ chức, cá nhân chưa nhận thức đúng và đầy đủ tầm quan trọng của nhiệm vụ giáo dục chính trị, tư tưởng cho thế hệ trẻ, nhất là trong bối cảnh đất nước đang hội nhập sâu rộng như hiện nay, nên một số nơi công tác giáo dục chính trị, tư tưởng cho đoàn viên, thanh niên chưa được thường xuyên.

- Việc tổ chức thực hiện các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về công tác giáo dục chính trị, tư tưởng cho đoàn viên, thanh niên chưa kịp thời và hiệu quả.

- Công tác giáo dục chính trị, tư tưởng cho đoàn viên, thanh niên tại một số nơi còn hình thức, chậm đổi mới phương thức, nội dung, phương thức tuyên truyền còn xơ cứng chưa thu hút được đông đảo đoàn viên, thanh niên, chưa theo kịp yêu cầu thực tiễn, đặc điểm phát triển từng địa phương.

- Việc nắm bắt tư tưởng và dư luận xã hội trong đoàn viên, thanh niên chưa kịp thời; trình độ cán bộ Đoàn, nhất là cơ sở còn hạn chế.

3. Ý kiến của đoàn viên, thanh niên về công tác giáo dục chính trị, tư tưởng của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh

Cuộc điều tra thực trạng tình hình tư tưởng, ý thức chính trị xã hội của thanh niên, của  Viện Nghiên cứu Thanh niên được thực hiện trên mẫu gồm 15.948 đối tượng đoàn viên, thanh niên từ 16-30 tuổi trên phạm vi cả nước thuộc các nhóm đối tượng: học sinh sinh viên, thanh niên trên địa bàn khu dân cư, công chức viên chức, công nhân,… trong đó, số lượng mẫu điều tra phiếu trực tiếp là 800 đoàn viên, thanh niên tại 04 Tỉnh, Thành đoàn gồm: Yên Bái, Quảng Nam, Sóc Trăng, TP Cần Thơ. Mẫu điều tra thông qua hình thức online gồm 15.148 đoàn viên, thanh niên đang sinh hoạt tại các cơ sở đoàn tại 63 tỉnh, thành phố trên cả nước, kết quả điều tra như sau:

Trước sự bùng nổ của công nghệ thông tin, internet và những trang mạng xã hội như: Facebook, Zalo, Twitter,... và các kênh thông tin không chính thống, nhận thức của đoàn viên, thanh niên phải chịu nhiều tác động, ảnh hưởng hơn bao giờ hết. Nhờ sự quan tâm giáo dục, định hướng, nắm bắt tâm trạng, tư tưởng từ phía các Đoàn, Hội của thanh niên. Đa số đoàn viên, thanh niên luôn có ý thức, nghiêm chỉnh chấp hành tốt đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, luôn tham gia tích cực các hoạt động học tập chính trị tư tưởng nói chung và học tập chủ nghĩa Mác – Lênin nói riêng. Cụ thể:

- Có đến hơn 2/3 đoàn viên, thanh niên được điều tra cho rằng tác động lớn nhất của các môn học về lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin đến nhận thức và hành động của đoàn viên, thanh niên là “giúp thanh niên hiểu được thế giới quan, hệ tư tưởng chính trị của giai cấp công nhân” (71,0%).

- Một số tác động khác cũng được nhiều đoàn viên, thanh niên khẳng định đó là: “giúp thanh niên hiểu đúng chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước (54,2%); “nâng cao ý thức trách nhiệm của mình đối với đất nước (52,8%); “giúp thanh niên nâng cao tư duy nhận thức chính trị” (42,8%) và “giúp thanh niên có tư duy khoa học đúng đắn (42,4%).

Biểu 1. Ý kiến của đoàn viên, thanh niên về tác động của các môn học vềlý luận của Chủ nghĩa Mác – Lênin đến nhận thức và hành động của thanh niên (%) ⁽⁶⁾

Để tiếp tục nâng cao hiệu quả công tác giáo dục lý tưởng, ý thức chính trị cho thanh niên, các ý kiến khảo sát tập trung vào một số vấn đề chính, bao gồm:

- Trang bị cho đoàn viên, thanh niên những hiểu biết về an ninh, chính trị, kinh tế, văn hoá xã hội (74,0%);

- Đẩy mạnh giáo dục lý tưởng, hoài bão và niềm tin trong đoàn viên, thanh niên (73,6%);

- Xây dựng trong đoàn viên, thanh niên khát vọng và ý chí phát triển đất nước (59,9%);

- Giáo dục ý thức tuân thủ pháp luật, trách niệm xã hội, trách nhiệm công dân của đoàn viên, thanh niên (57,2%).

Nhiều ý kiến của đoàn viên, thanh niên cho rằng hoạt động giáo dục phải được đổi mới theo hướng “lý luận gắn với thực tiễn”, “học đi đôi với hành”. Hình thức giáo dục đối với thanh niên cần phải phù hợp với từng lứa tuổi, tâm sinh lý, tầng lớp thanh niên đặc biệt chú trọng đối tượng nhất là đối với thanh niên vùng sâu, vùng xa, thanh niên dân tộc thiểu số, thanh niên trong các doanh nghiệp tư nhân, thanh niên chậm tiến, thanh niên mắc các tệ nạn xã hội.

Trong quá trình đổi mới nội dung, phương thức giáo dục chính trị, tư tuởng cho đoàn viên, thanh niên hiện nay cần phải chú trọng cả đức lẫn tài, phẩm chất và năng lực để thanh niên có thể đáp ứng những yêu cầu của nền kinh tế thị trường. Những giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc như lòng yêu nuớc, tinh thần đoàn kết cộng đồng, tinh thần nhân ái... trước khi truyền đạt cho thanh niên cần phải đuợc đánh giá lại, đổi mới và bổ sung cho phù hợp với điều kiện địa phuơng, đơn vị. Tạo động lực khuyến khích thanh niên nâng cao ý thức tự giác rèn luyện học tập, nâng cao trình độ hiểu biết về các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, của tổ chức Đoàn.

Biểu 2. Những nội dung Đoàn cần tập trung để nâng cao hiệu quả công tác giáo dục lý tưởng, nâng cao ý thức chính trị cho đoàn viên, thanh niên⁽⁶⁾

Như vậy, từ những kết quả điều tra về công tác giáo dục chính trị, tư tưởng cho đoàn viên, thanh niên hiện nay, có thể khẳng định, thanh niên Việt Nam vẫn giữ vững niềm tin với Đảng, Nhà nước, chủ động, tích cực học tập, rèn luyện, trong đó có học tập chính trị, rèn luyện, tu dưỡng đạo đức, bản lĩnh. Để tiếp tục phát huy và nâng cao chất lượng công tác giáo dục chính trị, tư tưởng của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh cho đoàn viên, Thanh niên, cần có những giải pháp công tác này trong thời gian tới.

4. Một số giải pháp về công tác giáo dục chính trị, tư tưởng cho đoàn viên, Thanh niên của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh

1/ Tăng cường sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng các cấp, các ban ngành đoàn thể cần phải thực hiện đồng bộ, hệ thống và toàn diện các giải pháp nhằm giáo dục nói chung và giáo dục chính trị, tư tưởng để đạt được kết quả tốt nhất hướng đến xây dựng hình mẫu thanh niên trong thời đại mới có “Tâm trong, trí sáng, hoài bão lớn”; tổ chức Đoàn Thanh niên cần phối hợp triển khai nhiều hoạt động nhằm nâng cao trình độ mọi mặt về hiểu biết chính trị, pháp luật cho đoàn viên, thanh niên như: Tổ chức các cuộc đối thoại, giữa lãnh đạo Đảng, chính quyền, đoàn thể các cấp với thanh niên kịp thời giải quyết nhu cầu, nguyện vọng chính đáng của đoàn viên, thanh niên.

2/ Chọn lọc những nội dung giáo dục chính trị, tư tưởng phù hợp với nhu cầu, tư tưởng, nguyện vọng của đoàn viên, thanh niên; Đẩy mạnh giáo dục chính trị tư tưởng, hoài bão và niềm tin cho đoàn viên, thanh niên.

3/ Các cấp bộ Đoàn cần quan tâm đến việc đổi mới nội dung và phương thức giáo dục của Đoàn. Đổi mới công tác giáo dục chính trị, tư tưởng cho đoàn viên, thanh niên bằng các hoạt động thiết thực và hiệu quả; tiếp tục triển khai sâu rộng và thực hiện có hiệu quả cuộc vận động “Đoàn viên phấn đấu để trở thành đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam”, diễn đàn “Đảng với thanh niên, thanh niên với Đảng”, “Đảng trong trái tim tuổi trẻ” và các phong trào hành động cách mạng của tuổi trẻ… tạo môi trường thuận lợi để đoàn viên, thanh niên rèn luyện, cống hiến và trưởng thành.

4/ Tiếp tục đẩy mạnh việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; tăng cường quán triệt chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, phổ biến kiến thức về pháp luật, lý luận chính trị, kiến thức và các kỹ năng xã hội cho đoàn viên, thanh niên thực hiện những tiêu chí cụ thể để rèn luyện trong từng đối tượng đoàn viên, thanh niên.

5/ Đa dạng hóa các phương thức nắm bắt tình hình dư luận xã hội trong đoàn viên, thanh niên; chủ động, kịp thời định hướng dư luận trong thanh niên. Nâng cao chất lượng đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên làm công tác giáo dục chính trị các cấp của Đoàn; Tăng cường, nâng cao hiệu quả hoạt động của các Câu lạc bộ lý luận trẻ các cấp.

6/ Chú trọng tuyên truyền, giáo dục nâng cao bản lĩnh chính trị; ý thức cảnh giác cách mạng; khả năng đấu tranh, phản biện cho đoàn viên, thanh niên, nhất là trên mạng Internet. Huy động sức mạnh các phương tiện truyền thông đại chúng, ứng dụng khoa học công nghệ trong công tác tuyên truyền; xây dựng, điều hành trang mạng xã hội, trang web để tuyên truyền, giới thiệu về các chủ trương đường lối, chính sách của Đảng, của Đoàn cho đoàn viên, thanh niên.

 TS. Đỗ Thị Thu Hằng

Viện Nghiên cứu Thanh niên

 

TÀI LIỆU THAM KHẢO

(1) Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, Nxb.CTQG, T.15, tr.622.

(2) Đảng Cộng sản Việt Nam (2011), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb. CTQG, tr.49.

(3)https://nhandan.com.vn/tin-tuc-su-kien/bao-cao-chinh-tri-cua-ban-chap-hanh-trung-uong-dang-khoa-xii-tai-dai-hoi-dai-bieu-toan-quoc-lan-thu-XIII-cua-dang-621155/

(4) Nghị quyết số 25-NQ/TW ngày 25/7/2008 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa X) về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh niên thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại.

(5) Chỉ thị số 42-CT/TW, ngày 24/3/2015 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa cho thế hệ trẻ giai đoạn 2015 - 2030”.

(6) Viện Nghiên cứu Thanh niên (2021), Kết quả điều tra thực trạng tình hình tư tưởng, ý thức chính trị xã hội của thanh niên.