Lễ “Mừng cơm mới” – nét đẹp văn hóa lâu đời của dân tộc Thái xã Tú Lệ

TNV - Theo phong tục, cứ vào tháng 8 âm lịch hàng năm, trước khi bước vào chính vụ thu hoạch lúa chín, đồng bào dân tộc Thái xã Tú Lệ, huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái lại tổ chức Lễ “Mừng cơm mới”. Đây còn là dịp để bà con người Thái bày tỏ lòng biết ơn hạt thóc của của trời đất ban cho, đồng thời dâng cúng trời, thần đất, thần nước, thần núi, thần mưa, thần sấm, thần mùa màng…để cầu cho mưa thuận gió hòa, bà con trong bản khỏe mạnh, sung túc, vui vẻ chan hòa với nhau.

Hầu hết các bản ở xã Tú Lệ, khi đến mùa lúa chín đều tổ chức Lễ “Mừng cơm mới”. Cách tổ chức không diễn ra đồng loạt mà tuần tự hết nhà này sang nhà khác trong bản, theo một trật tự được bà con tự ước hẹn thỏa thuận với nhau. Đây cũng là dịp để gia chủ mời bà con, họ hàng, bạn bè ở các bản lân cận cùng đến vui chơi, ăn uống, múa hát. Nhà nào có đông khách coi như là niềm vinh dự. Vì thế, ngoài việc cúng thần, hồn lúa, cúng tổ tiên cùng và cầu mong sức khỏe cho gia đình, chủ và khách còn vui chơi ca hát suốt ngày đêm.

Ra đồng cắt lúa. Ảnh: Phạm Quỳnh.

Hội mùa của dân tộc Thái là một trong những lễ hội ra đời sớm nhất trong các lễ hội của các tộc người ở Tây Bắc, gắn liền với cung cách sản xuất nương rẫy và lúa nước. Hội mùa không chỉ có nghi thức cúng lễ mà còn là sự giao hòa giữa con người với con người, giữa con người với thiên nhiên, vạn vật.

Lễ “Mừng cơm mới” theo từng nóc nhà. Nhà nào khá giả thì giết lợn, gà, vịt và mời thầy về cúng lễ. Có nhà thì đơn giản hơn với một con gà hoặc vịt, cá, chai rượu và tự cúng thần lúa. Dù lễ cúng lớn hay nhỏ thì điều quan trọng nhất là mâm cơm phải được nấu bằng hạt lúa mới và làm cốm nếp để dâng lên.

Tác giả (mặc áo cam) trải nghiệm túa lúa làm cốm cùng bà con. Ảnh: Phạm Quỳnh.

Đồng bào Thái quan niệm, để có một mùa vụ bội thu thì sự phù hộ của đất trời, các vị thần linh cai quản ruộng đồng là rất quan trọng. Do vậy, cứ đến khi những thửa ruộng, nương lúa ngoài đồng cùng gật gù, reo vui rủ nhau chín vàng, tỏa hương thơm ngan ngát, cũng là lúc bà con lại nhắc nhau làm Lễ “Mừng cơm mới” với ý nguyện bày tỏ lòng biết ơn với tổ tiên, trời đất.

Đồ xôi nếp mới. Ảnh: Phạm Quỳnh.

Lễ “Mừng cơm mới” năm nay được chính quyền xã Tú Lệ nâng lên thành Lễ hội, diễn ra từ tối 25 đến hết ngày 26/9. Mở đầu là phần lễ do thầy mo tiến hành cúng, trình lễ vật dâng lên trời đất, tổ tiên, các vị thần linh; tiếp đến là phần hội, với nhiều các trò chơi dân gian: Giã cốm, tó má lẹ, đánh yến...

Thậm thình tiếng chày giã cốm. Ảnh: Phạm Quỳnh.

Đặc biệt thu hút du khách là phần ẩm thực với các món ăn truyền thống như: Khẩu mẩu (cốm mới), khẩu hang (xôi cốm), nhớ giảng (thịt sấy gác bếp), pa pỉnh (cá nướng), rượu nếp…

Trên địa bàn xã Tú Lệ, Lễ “Mừng cơm mới” của các tộc người Thái đã có từ lâu và được gìn giữ, phát huy cho tới ngày nay, là bản sắc văn hóa độc đáo và cũng là một trong những lễ hội lớn hàng năm của đồng bào với mong ước mang lại cuộc sống ấm no, hạnh phúc cho cộng đồng các dân tộc ở thôn bản.

Cốm nếp thơm. Ảnh: Phạm Quỳnh.

Dịp này về đến Tú Lệ, chúng ta được thỏa thuê ngắm nhìn những thửa ruộng vàng óng trải dài ôm lấy chân núi. Mùa này người Thái ở Tú Lệ nhà nào cũng sắm sửa chuẩn bị Lễ “Mừng cơm mới” - một nét đẹp truyền thống từ bao đời nay vẫn được người Thái nâng niu, giữ gìn.

Du khách về Tú Lệ thưởng ngoạn mùa vàng, xôi nếp dẻo và cốm nếp thơm. Ảnh: Phạm Quỳnh.

Lễ “Mừng cơm mới” còn là dịp để cả nhà quây quần bên nhau, để ông bà, cha mẹ dạy bảo con cháu biết quý trọng sức lao động, đạo lý, lối sống đúng mực ở đời. Vì thế, dù công việc bận rộn đến đâu, con cháu làm ăn xa vẫn cố gắng sắp xếp thời gian về xum họp cùng gia đình trong ngày cơm mới./.

Dưới đây là một vài hình ảnh tại Lễ hội:

Nghi lễ cúng "mừng cơm mới" được tổ chức ngay tại cánh đồng

 

Chủ và khách cùng xum họp, vui vẻ, quay quần bên nhau. Ảnh: Phạm Quỳnh.

 

 

Phạm Quỳnh