Trong bối cảnh chính sách thuế ngày càng chặt chẽ, chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ và hành vi tiêu dùng thay đổi, thanh toán không tiền mặt đang dần trở thành một xu thế tất yếu đối với doanh nghiệp. Song với nhiều hộ kinh doanh, doanh nghiệp SME Việt Nam, hành trình ấy không hề dễ dàng. Rào cản từ thói quen sử dụng tiền mặt, hạn chế về hạ tầng công nghệ cùng tâm lý ngại thay đổi… khiến quá trình số hóa chậm hơn kỳ vọng. 

Những thách thức và giải pháp cho bài toán này đã được hai vị khách mời là bà Đặng Tuyết Dung – Giám đốc Visa tại Việt Nam và Lào và ông Trần Nhất Minh – Phó Tổng Giám đốc Ngân hàng Quốc Tế (VIB), chia sẻ trong tập thứ hai chuỗi talkshow “Nâng tầm doanh nghiệp Việt” với chủ đề “Thanh toán 4.0 – Lợi thế cạnh tranh cho hộ kinh doanh và SME trong thời đại số”.

MC: Bức tranh chung về thanh toán số hiện nay và thanh toán doanh nghiệp nói riêng đã và đang diễn ra như thế nào, thưa các vị khách mời?

Bà Đặng Tuyết Dung: Tiếp cận tài chính vẫn là một trong những thách thức lớn đối với các doanh nghiệp SME. Ước tính, quy mô thiếu hụt nguồn vốn toàn cầu cho nhóm doanh nghiệp này hiện vào khoảng 5 nghìn tỷ USD. Bên cạnh bài toán vốn lưu động, SME còn phải đối mặt với nhiều thách thức trong vận hành, bao gồm nhu cầu tối ưu hóa quy trình nội bộ và áp lực mở rộng ra các thị trường mới để duy trì tăng trưởng.

Trong bối cảnh đó, các xu hướng thanh toán không tiếp xúc, thanh toán qua thiết bị di động và quá trình chuyển đổi số đang tạo ra những tác động mạnh mẽ đến hoạt động kinh doanh của SME.

Sự phát triển nhanh chóng của thương mại điện tử cũng đang đặt SME trước cả cơ hội và thách thức. Việc tận dụng các nền tảng số không chỉ giúp thúc đẩy doanh số, tăng cường khả năng quảng bá mà còn mở rộng phạm vi tiếp cận thị trường một cách hiệu quả hơn bao giờ hết.

MC: Đâu là những thách thức mà các SME vẫn đang đối mặt trong việc quản lý chi tiêu, thanh toán hàng ngày?

Ông Trần Nhất Minh: Tại Việt Nam, nhiều SME vẫn sử dụng tiền mặt trong nhiều khâu thanh toán do yếu tố thói quen hoặc vì tính linh hoạt trong giao dịch hằng ngày. Tuy nhiên, việc duy trì hình thức này đang kéo theo không ít thách thức trong quá trình quản lý chi tiêu và quản trị tài chính.

Trước hết, việc thiếu minh bạch và khó kiểm soát dòng tiền là vấn đề đáng lưu ý. Thứ hai, chi phí vận hành có xu hướng gia tăng do thiếu các công cụ tài chính chuyên dụng.

Thứ ba là rủi ro thất thoát và gian lận nội bộ. Tiếp đó, khó khăn trong việc lập kế hoạch tài chính và tối ưu hóa dòng tiền cũng là rào cản lớn. Cuối cùng, sự thiếu tiếp cận với các phương thức thanh toán hiện đại như QR code, thẻ doanh nghiệp hay ví điện tử cũng làm giảm hiệu quả giao dịch của SME.

MC: Ông/bà có thể phân tích rõ hơn thói quen dùng tiền mặt của hộ kinh doanh và SME Việt sẽ tự làm khó doanh nghiệp như thế nào trong bối cảnh mới này?

Ông Trần Nhất Minh: Từ ngày 1/7, Luật Thuế Giá trị Gia tăng sửa đổi sẽ chính thức có hiệu lực, với những quy định chặt chẽ hơn trong việc chứng minh chi phí hợp lý, hợp lệ để được khấu trừ thuế GTGT. Theo đó, việc hộ kinh doanh và SME tiếp tục duy trì thói quen chi tiêu bằng tiền mặt không chỉ trở nên lỗi thời, mà còn tự làm khó mình trên nhiều phương diện.

Thứ nhất, doanh nghiệp sẽ không được khấu trừ thuế nếu không có chứng từ hợp lệ.

Thứ hai, SME sẽ mất cơ hội vay vốn hoặc tiếp cận các nguồn tài chính chính thống.

Thứ ba, doanh nghiệp sẽ đối mặt với nguy cơ gia tăng kiểm tra, truy thu và xử phạt về thuế nếu không đảm bảo tính hợp lệ và minh bạch trong các khoản chi.

Thứ tư, hộ kinh doanh và SME có nguy cơ tự đánh mất lợi thế cạnh tranh trong hệ sinh thái số.

Ngoài ra, các quy định mới theo Nghị định 70 về thuế khoán cũng đặt ra yêu cầu bắt buộc với Hộ kinh doanh trong việc sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối trực tiếp với cơ quan thuế, đồng thời thực hiện xác thực sinh trắc học với tài khoản kinh doanh.

Bà Đặng Tuyết Dung: Việc sử dụng tiền mặt và thiếu hệ thống quản lý số hóa khiến hồ sơ dòng tiền của doanh nghiệp trở nên không minh bạch. Điều này không chỉ gây khó khăn cho chính doanh nghiệp trong quá trình quản lý và vận hành, mà còn khiến họ gặp trở ngại khi tiếp cận tín dụng hoặc hợp tác với các đối tác lớn.

Trên thực tế, phần lớn SME hiện nay gặp vấn đề trong việc tiếp cận vốn là do không có báo cáo tài chính đầy đủ và hồ sơ giao dịch rõ ràng – những yếu tố được xem là điều kiện tiên quyết trong việc xét duyệt tín dụng và xây dựng uy tín doanh nghiệp.

MC: Vậy những lợi ích của thanh toán không tiền mặt đối với hộ kinh doanh và SME là gì?

Bà Đặng Tuyết Dung: Việc chuyển đổi sang thanh toán không dùng tiền mặt mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho Hộ kinh doanh và doanh nghiệp SME. Trước hết, giúp cải thiện dòng tiền và rút ngắn thời gian thu hồi công nợ (DSO), yếu tố then chốt để đảm bảo hoạt động kinh doanh ổn định.

Ngoài ra, doanh nghiệp sẽ có tài chính minh bạch, dễ dàng lập báo cáo, kiểm toán và tích hợp với phần mềm kế toán. Đồng thời, việc thanh toán qua kênh số còn giúp khấu trừ thuế GTGT đầy đủ, giảm chi phí thuế hợp pháp.

Không kém phần quan trọng, doanh nghiệp sẽ từng bước xây dựng được hồ sơ giao dịch và dữ liệu tín dụng rõ ràng. Tất cả những lợi ích trên đều hướng tới mục tiêu cuối cùng: giúp doanh nghiệp tập trung vào điều quan trọng nhất, phục vụ khách hàng và xây dựng tăng trưởng bền vững.

MC: Nhiều chủ doanh nghiệp thường e ngại về chi phí đầu tư ban đầu hay những thay đổi trong quy trình kế toán. Đâu là những rào cản từ chính bên trong doanh nghiệp này?

Ông Trần Nhất Minh: Việc chuyển sang thanh toán không tiền mặt mang lại nhiều lợi ích, nhưng với hộ kinh doanh và SME, hành trình này không hề đơn giản.

Trở ngại đầu tiên chính là chi phí đầu tư ban đầu cho các thiết bị như máy POS, phần mềm kế toán hay các giải pháp số hóa. Việc chuyển đổi còn đòi hỏi thay đổi tư duy và quy trình kế toán, kiểm soát nội bộ. Tâm lý lo ngại bị giám sát tài chính hay sợ thủ tục phức tạp cũng khiến không ít chủ doanh nghiệp dè dặt trước việc chuyển đổi.

Ngoài ra, trong thực tế vận hành, nhiều đối tác nhỏ hoặc nhà cung cấp truyền thống vẫn ưu tiên hình thức thanh toán bằng tiền mặt. Và cuối cùng, thói quen là rào cản lớn nhất. Tuy nhiên, trong bối cảnh chính sách và thị trường đang thay đổi mạnh mẽ, doanh nghiệp không còn nhiều lựa chọn – thích nghi không chỉ là điều nên làm, mà đã trở thành con đường sống còn.

MC: Thói quen của người tiêu dùng hay hạ tầng công nghệ ở một số khu vực có phải là thách thức lớn mà Visa và các đối tác đang cùng nhau giải quyết không?

Bà Đặng Tuyết Dung: Bên cạnh những khó khăn nội tại của doanh nghiệp, thói quen của người tiêu dùng cũng là một yếu tố đáng lưu ý. Doanh nghiệp có thể chủ động chuyển đổi sang thanh toán số, nhưng nếu khách hàng chưa sẵn sàng hoặc chưa thích nghi thì quá trình triển khai cũng sẽ gặp không ít trở ngại.

Ngoài ra, hạn chế về hạ tầng và công nghệ cũng là một thách thức không nhỏ. Tại một số khu vực, tình trạng mạng internet chập chờn, sóng yếu có thể ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng thực hiện thanh toán điện tử.

Tuy nhiên, trong bức tranh đầy thách thức ấy vẫn có nhiều điểm sáng đáng ghi nhận. Trước hết, hạ tầng kỹ thuật số hiện nay đã đơn giản hơn rất nhiều để triển khai, giúp các doanh nghiệp nhỏ dễ tiếp cận hơn với các giải pháp thanh toán hiện đại.

Bên cạnh đó, ngày càng xuất hiện nhiều giải pháp linh hoạt giúp tối ưu chi phí, như các công nghệ biến điện thoại di động thành thiết bị chấp nhận thanh toán, phù hợp với tiểu thương và hộ kinh doanh quy mô nhỏ.

MC: Là ngân hàng có bộ giải pháp tài chính toàn diện với những lợi ích hàng đầu cho hộ kinh doanh và SME, VIB có giải pháp gì giúp các doanh nghiệp giải bài toán thanh toán liền mạch và dễ dàng hơn không?

Ông Trần Nhất Minh: Hiện, chúng tôi đã phát triển gói giải pháp tài chính toàn diện – VIB Business. Đây là một hệ sinh thái tài chính được thiết kế riêng cho doanh nghiệp SME, bao gồm đầy đủ công cụ từ giao dịch, dòng vốn đến quản trị tài chính, đáp ứng toàn diện nhu cầu của doanh nghiệp trong kỷ nguyên 4.0.

Thứ nhất là công cụ thanh toán hiện đại – dễ triển khai và kiểm soát giao dịch theo thời gian thực. Đặc biệt, liên quan đến nghĩa vụ thuế, VIB đã tích hợp giải pháp hỗ trợ nộp thuế trực tuyến qua ứng dụng eTax Mobile của Cục Thuế.

Ứng dụng VIB Business dành cho SME tích hợp nhiều công cụ hỗ trợ thanh toán hiệu quả như: SoftPOS (biến điện thoại di động thành máy POS) hoặc QR Payment (cung cấp mã QR thanh toán riêng cho từng điểm bán, giúp giao dịch nhanh chóng, không cần tiền mặt).

Thứ hai, VIB cung cấp nguồn vốn tín chấp đến 1 tỷ đồng, miễn lãi lên đến 58 ngày thông qua thẻ tín dụng doanh nghiệp VIB Business Card cùng các gói vay bổ sung vốn lưu động dành riêng cho hộ kinh doanh và SME, với hạn mức đến 150 tỷ đồng, hạn mức tối đa 90% giá trị tài sản bảo đảm, lãi suất cạnh tranh từ 6,3%/năm.

Thứ ba là giải pháp tối ưu dòng tiền nhàn rỗi- tài khoản không còn là chỗ “tiền nằm im”. Với Tài khoản Siêu Lợi Suất của VIB, doanh nghiệp có thể vừa thanh toán không tiền mặt bằng vốn ngân hàng từ thẻ tín dụng, vừa sinh lời mỗi ngày với lợi suất lên đến 4,5%/năm,…

MC: Còn Visa có giải pháp gì thúc đẩy thanh toán không tiền mặt cho doanh nghiệp trên thế giới nói chung, tại Việt Nam nói riêng?

Bà Đặng Tuyết Dung: Visa hiện đang triển khai nhiều giải pháp thanh toán số toàn diện, đặc biệt phù hợp với hộ kinh doanh và doanh nghiệp SME – từ việc tối ưu chi tiêu đến hỗ trợ tiếp cận vốn và chuyển đổi số hiệu quả.

Một trong những giải pháp nổi bật là Thẻ tín dụng Doanh nghiệp của Visa, cho phép doanh nghiệp thực hiện thanh toán tự động, theo dõi chi tiêu, tiếp cận vốn lưu động với tính bảo mật cao.

Bên cạnh đó, Visa còn phát triển giải pháp Tap to Phone, cho phép biến điện thoại thông minh thành thiết bị POS. Một giải pháp mới đang được kỳ vọng tạo đột phá là Visa Accept, mở rộng khả năng chấp nhận thanh toán cho doanh nghiệp ở mọi quy mô.

Không dừng lại ở giải pháp công nghệ, Visa cũng triển khai nhiều hỗ trợ thiết thực dành riêng cho hộ kinh doanh và SME. Visa đang triển khai sáng kiến “Accelerate My Business (AMB)”, hợp tác cùng Trung tâm Phụ nữ và Phát triển và Quỹ Châu Á. Song song,Visa cũng đang xây dựng hệ sinh thái ưu đãi dành cho hộ kinh doanh và SME, phối hợp cùng các ngân hàng và nhà cung cấp để triển khai các chính sách hoàn tiền, miễn phí dịch vụ và cơ chế giá đặc biệt.

MC: Với một doanh nghiệp nhỏ kinh doanh quán cafe hay cửa hàng bán lẻ, để đầu tư trang bị máy POS cho chuỗi cửa hàng cần các yêu cầu về hạ tầng kỹ thuật và ngân sách nhất định. VIB Business có giải pháp nào gọn nhẹ, không tốn chi phí để họ bắt đầu ngay không?

Ông Trần Nhất Minh: Nhằm tháo gỡ rào cản này, VIB đã phát triển giải pháp SoftPOS tích hợp ngay trên ứng dụng ngân hàng số VIB Business – một lựa chọn gọn nhẹ, tiết kiệm và dễ triển khai.

SoftPOS cho phép chủ cửa hàng biến chính chiếc điện thoại thông minh của mình thành máy quẹt thẻ, không cần thêm bất kỳ thiết bị phần cứng nào. Chỉ cần tải ứng dụng VIB Business, đăng ký và kích hoạt tính năng SoftPOS, người bán đã có thể chấp nhận thanh toán thẻ không tiếp xúc (contactless) từ khách hàng một cách nhanh chóng, tiện lợi và hoàn toàn an toàn.

Giải pháp này đặc biệt phù hợp với các cửa hàng nhỏ chưa đủ điều kiện tài chính để đầu tư hệ thống POS cố định hay doanh nghiệp mong muốn triển khai nhanh, không mất chi phí ban đầu cho thiết bị.

Không chỉ hỗ trợ thanh toán không tiền mặt một cách dễ dàng, ứng dụng VIB Business còn là nền tảng quản lý tài chính toàn diện. Doanh nghiệp có thể theo dõi dòng tiền, kiểm soát chi tiêu và lưu trữ hóa đơn – tất cả chỉ trong một ứng dụng duy nhất.

MC: Vậy còn với các chi phí lớn hơn của doanh nghiệp như mua sắm thiết bị, thanh toán cho nhà cung cấp, làm sao để quản lý hiệu quả và có chứng từ hợp lệ để khấu trừ thuế? 

Bà Đặng Tuyết Dung: VIB và Visa đã hợp tác phát triển dòng thẻ tín dụng dành riêng cho doanh nghiệp – VIB Business Card. Đây không chỉ đơn thuần là một công cụ thanh toán, mà còn là giải pháp quản trị tài chính thông minh "4 trong 1" được thiết kế riêng cho chủ doanh nghiệp và hộ kinh doanh.

Thứ nhất, thẻ hỗ trợ quản lý chi tiêu hiệu quả và minh bạch. Tất cả các khoản chi đều có chứng từ hợp lệ, hỗ trợ tối đa cho việc khấu trừ thuế GTGT và giảm thiểu rủi ro thất thoát tài chính.

Thứ hai, thẻ giúp tối ưu dòng tiền ngắn hạn. Với hạn mức tín dụng lên tới 1 tỷ đồng và thời gian miễn lãi lên đến 58 ngày, VIB Business Card hoạt động như một khoản vay ngắn hạn không lãi suất.

Thứ ba, thẻ mang lại lợi ích tài chính trực tiếp. Tất cả các khoản chi tiêu – từ chi phí quảng cáo, đi lại, mua sắm trang thiết bị đến dịch vụ văn phòng – đều được hoàn tiền không giới hạn, biến chi phí thành một khoản thu nhập gián tiếp cho doanh nghiệp.

Thứ tư là mở rộng khả năng thanh toán cho nhà cung cấp nhờ Nền tảng nhà cung cấp giải pháp thanh toán doanh nghiệp (Business Payment Solution Provider, BPSP) của Visa. Thông qua chương trình hợp tác giữa Visa và VIB, doanh nghiệp có thể sử dụng VIB Business Card để thanh toán cho cả những nhà cung cấp không chấp nhận thanh toán thẻ.

MC: Với các khoản chi tiêu, doanh nghiệp có nguồn vốn tín dụng đến 1 tỷ đồng miễn lãi 58 ngày từ thẻ VIB Business Card, vậy với dòng tiền thu vào trong tài khoản thanh toán của doanh nghiệp, thường vẫn ‘nằm im’, VIB có cách nào giúp dòng tiền này vẫn có thể sinh lời mỗi ngày không?

Ông Trần Nhất Minh: Trong dòng chảy tài chính của doanh nghiệp, luôn tồn tại những khoảng dừng – đó là khi dòng tiền tạm thời chưa sử dụng, đang chờ quay vòng, chờ quyết toán hoặc để dự phòng. Thay vì để nguồn lực này “ngủ quên”, VIB đã mở rộng áp dụng Tài khoản Siêu Lợi Suất cho hộ kinh doanh và doanh nghiệp, giúp tối ưu hóa giá trị từng đồng vốn lưu động với lợi suất lên đến 4,5%/năm, được tính hàng ngày.

Với Tài khoản Siêu Lợi Suất, dòng tiền của doanh nghiệp không chỉ được đảm bảo tính thanh khoản mà còn được tối ưu sinh lời mỗi ngày – một lựa chọn thông minh để doanh nghiệp chủ động quản lý tài chính hiệu quả trong mọi tình huống.

 MC: Khi giải được bài toán thanh toán, các doanh nghiệp sẽ được gì?

Ông Trần Nhất Minh: Giải quyết bài toán thanh toán số là bước đi then chốt giúp hộ kinh doanh và SME vừa giảm chi phí, vừa tăng doanh thu. Thanh toán số còn mở ra cơ hội tiếp cận thị trường mới. Bên cạnh đó, doanh nghiệp có thể quản lý tài chính minh bạch hơn, dễ dàng theo dõi dòng tiền, ra quyết định thông minh và tuân thủ quy định pháp lý.

Không dừng lại ở đó, khi có lịch sử thanh toán số rõ ràng, doanh nghiệp tăng khả năng tiếp cận tín dụng nhờ vào hồ sơ tài chính minh bạch.

Đặc biệt, doanh nghiệp còn có thể đủ điều kiện tham gia các chương trình hỗ trợ và ưu đãi từ Chính phủ liên quan đến chuyển đổi số, nâng cao năng lực cạnh tranh trong môi trường kinh doanh hiện đại.

Bà Đặng Tuyết Dung: Việc đẩy mạnh thanh toán số giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí, tăng doanh thu nhờ tinh giản vận hành và giảm phụ thuộc vào tiền mặt. Đồng thời, cải thiện trải nghiệm khách hàng, tăng khả năng quay lại và mở rộng tiếp cận thị trường mới, bao gồm cả trực tuyến và quốc tế.

Doanh nghiệp cũng nâng cao khả năng kiểm soát tài chính, dễ dàng tuân thủ quy định và đưa ra quyết định chính xác hơn. Ngoài ra, lịch sử thanh toán số còn hỗ trợ xây dựng hồ sơ tín dụng tốt, mở ra cơ hội tiếp cận vốn và các chương trình hỗ trợ chuyển đổi số từ chính phủ.

MC: Nhìn về 2-3 năm tới, ông/bà dự đoán xu hướng thanh toán nào sẽ bùng nổ và hộ kinh doanh và SME cần chuẩn bị gì để không bị tụt hậu?

Ông Trần Nhất Minh: Hiện nay, có ba xu hướng chính đang định hình tương lai của thanh toán số mà Hộ kinh doanh và SME cần đặc biệt lưu ý.

Thứ nhất là xu hướng Thanh toán nhúng (Embedded Payments) – thanh toán được tích hợp trực tiếp trong các nền tảng như mạng xã hội, ứng dụng nhắn tin, thương mại điện tử.

Thứ hai là Tap to Phone – như đã đề cập, điện thoại thông minh đang ngày càng trở thành thiết bị chấp nhận thanh toán phổ biến, thay thế máy POS truyền thống.

Thứ ba là Thanh toán dựa trên dữ liệu (Data-driven Payments) – cho phép cá nhân hóa ưu đãi, khuyến mại và trải nghiệm mua sắm ngay tại thời điểm thanh toán,…

Lời khuyên cho hộ kinh doanh và SME là hãy chọn những đối tác công nghệ và ngân hàng có tầm nhìn, sẵn sàng cập nhật các giải pháp mới này.

Bà Đặng Tuyết Dung: Trong bối cảnh thanh toán số ngày càng phát triển mạnh mẽ, các xu hướng công nghệ mới không chỉ giúp nâng cao trải nghiệm người dùng mà còn mở ra những cơ hội thiết thực cho hộ kinh doanh và SME – những đối tượng vốn dễ bị tổn thương trước biến động công nghệ và rủi ro bảo mật.

Thứ nhất, quản lý rủi ro và gian lận dựa trên AI sẽ đóng vai trò then chốt trong giai đoạn tới. Khi các hình thức gian lận ngày càng tinh vi, trí tuệ nhân tạo (AI) và học máy (machine learning) sẽ giúp phát hiện và ngăn chặn các giao dịch bất thường theo thời gian thực.

Thứ hai, thanh toán xuyên biên giới và đa tiền tệ đang trở thành nhu cầu cấp thiết khi ngày càng nhiều hộ kinh doanh và SME mở rộng hoạt động trực tuyến.

Thứ ba, công nghệ mã hóa và thanh toán ẩn (invisible payments) chính là tương lai của trải nghiệm không ma sát. Tokenization – công nghệ mã hóa thông tin thanh toán – cho phép giao dịch an toàn và ẩn danh trên nhiều nền tảng và thiết bị, từ ứng dụng di động, ô tô đến đồng hồ thông minh.

Cuối cùng, thanh toán gắn liền với phát triển bền vững đang trở thành một xu hướng không thể đảo ngược. 

MC: Cám ơn các vị khách mời!