1.1. Vai trò của thanh niên
Thanh niên là những người còn trẻ, đang ở độ tuổi trưởng thành, sung sức nhất về thể chất và phát triển trí tuệ, giàu tiềm năng lao động sáng tạo luôn muốn tự khẳng định mình. Với xã hội, thanh niên là lực lượng to lớn, một trong những nhân tố quan trọng quyết định vận mệnh và tương lai dân tộc. Đúng như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu thành chân lý: "Thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà. Thật vậy, nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần lớn là do các thanh niên"[1]. Chân lý đó được chứng minh đầy thuyết phục qua lịch sử ngàn năm của dân tộc Việt. Non sông đất nước ta tồn tại vững bền và phát triển đến ngày nay trải qua bao sóng gió là bởi sức mạnh đoàn kết toàn dân, nhưng lực lượng cơ bản nhất, quyết định nhất là các thế hệ thanh niên nối tiếp nhau. Lịch sử cách mạng Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng trong suốt thế kỷ XX đến nay cho thấy, trong mọi thời kỳ, trên mọi mặt trận, bao giờ các thế hệ thanh niên cũng là đội quân xung kích, cống hiến, hy sinh nhiều nhất. Sự cống hiến của thanh niên cho sự nghiệp cách mạng thật to lớn và chính sự nghiệp cách mạng đã tôi luyện, bồi dưỡng nên những thế hệ thanh niên Việt Nam xứng đáng với dân tộc và thời đại. Hàng triệu thanh niên Việt Nam đã đóng góp trí tuệ, mồ hôi, xương máu trong cuộc đấu tranh trường kỳ, gian khổ chống lại ách đô hộ của thực dân Pháp, chiến tranh xâm lược của đế quốc Mỹ và các kẻ thù khác để đất nước "nở hoa độc lập, kết quả tự do", vững bước trên con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội, khiến cho "Đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay"[2] .
1.2. Nhiệm vụ hàng đầu của cách mạng là bồi dưỡng lý tưởng cách mạng cho thanh niên
Nhận thức sâu sắc về vai trò của thanh niên trong sự nghiệp cách mạng, các nhà cách mạng tiền bối trước khi có Đảng đã đặc biệt quan tâm, bồi dưỡng, giáo dục, vận động, tổ chức thanh niên. Để thực hiện mục tiêu cách mạng dân tộc - dân chủ - tư sản, các lãnh tụ cách mạng đầu thế kỷ XX như Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh đã đưa hàng trăm thanh niên Việt Nam yêu nước sang học tập ở các nước văn minh tiến bộ, với hi vọng khi về nước họ sẽ là nòng cốt của cuộc đấu tranh nhằm xóa bỏ chế độ thực dân - phong kiến. Sự nghiệp của các bậc cách mạng tiền bối ấy tuy thất bại nhưng đã để lại bài học sâu sắc cho thế hệ cách mạng tiếp theo.
Gần một thế kỷ từ khi có Đảng, Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn quan tâm đặc biệt đến thanh niên, bồi dưỡng, đào tạo, giáo dục, tổ chức thanh niên về mọi mặt để thanh niên trở thành "cánh tay đắc lực", "đội hậu bị" của Đảng, kế tục xứng đáng sự nghiệp cách mạng.
1.3. Bồi dưỡng giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh niên là hành động thiết thực để bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng.
Trong nhiều nghị quyết, chỉ thị của Đảng đều khẳng định một cách nhất quán: Đảng Cộng sản Việt Nam lấy chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho hành động; phát huy truyền thống tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu tinh hoa trí tuệ của nhân loại, nắm vững quy luật khách quan, xu thế thời đại và thực tiễn đất nước để đề ra cương lĩnh chính trị, đường lối cách mạng đúng đắn phù hợp với nguyện vọng của nhân dân ta.
Tuy nhiên, trước những biến động, đảo lộn của tình hình thế giới, nhất là trước sự sụp đổ của chế độ xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và một số nước Đông Âu vào thập niên cuối của thế kỷ XX, một bộ phận đảng viên và nhân dân trong đó có thanh niên đã hoang mang, dao động giảm lòng tin đối với chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, thậm chí muốn xét lại toàn bộ học thuyết Mác - Lênin cũng như con đường mà Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng ta và dân tộc ta đã lựa chọn. Trước tình hình đó, ngày 22.10.2018, Bộ Chính trị đã ra Nghị quyết 35 về "Bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch".
Như đã phân tích và chứng minh ở trên, thanh niên là rường cột của nước nhà, chủ nhân tương lai của đất nước, là lực lượng xung kích trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, "cánh tay phải", "đội hậu bị" của Đảng, giữ cho ngọn lửa nhiệt huyết cách mạng cháy mãi trên con đường đi tới mục tiêu là chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản đồng thời chính thanh niên là lực lượng nòng cốt để hành động cách mạng đi tới mục tiêu cao cả đó. Do đó, tăng cường bồi dưỡng, giáo dục thanh niên, đặc biệt là ở lĩnh vực tư tưởng, sẽ là việc làm thiết thực để bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. Bởi vì tư tưởng không tồn tại ở chốn hư không mà nằm trong trí tuệ, nhận thức của con người; tư tưởng soi sáng, dẫn lối cho hành động. Với những con người trẻ tuổi, quyết định tương lai dân tộc, giống nòi, đất nước thì việc bồi dưỡng tư tưởng cho họ là tất yếu và là cách tốt nhất để bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng tiền phong.
2. Bồi dưỡng lý tưởng cách mạng cho thanh niên
Bồi dưỡng tư tưởng, tình cảm cho thanh niên có nội dung rất phong phú: "Bồi dưỡng lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa, nâng cao lòng yêu nước, tự hào, tự tôn dân tộc, truyền thống văn hóa và lịch sử dân tộc; nuôi dưỡng ước mơ, hoài bão, khát vọng vươn lên; nêu cao tinh thần trách nhiệm, dám nghĩ dám làm, dám đổi mới sáng tạo, dám chịu trách nhiệm của thanh niên đối với đất nước và xã hội". Nhưng quan trọng nhất và xuyên suốt là bồi dưỡng lý tưởng cách mạng. Trong khi trình bày vấn đề, cần phải trả lời được hai câu hỏi: Bồi dưỡng, giáo dục cái gì (tức nội dung cụ thể) và bồi dưỡng giáo dục như thế nào (tức phương pháp, cách thức).
2.1 Lý tưởng cách mạng chính là lý tưởng cộng sản
Lý tưởng là mục đích cao nhất, tốt đẹp nhất mà con người phấn đấu để đạt tới. Lý tưởng cũng đồng nghĩa với ước mơ, khát vọng thôi thúc con người suy nghĩ và hành động để đạt được mục đích. Lý tưởng không chỉ thuộc về phạm vi mỗi cá nhân con người mà còn mở ra toàn xã hội, trong một tập đoàn người, một tổ chức, một thế hệ, một giai cấp… Lý tưởng không bắt nguồn từ hư vô mà bắt nguồn từ thực tế. Cá nhân con người sống không có lý tưởng, ước mơ, hoài bão thì cuộc đời không mấy ý nghĩa, chỉ là sự tồn tại với những nhu cầu sinh tồn tự nhiên, chẳng khác gì cây cỏ. Một giai cấp, một chính đảng, một dân tộc không xác định rõ hoặc mù mờ về lý tưởng giống như con thuyền không bến đỗ, nổi trôi vô định giữa dòng đời.
Từ "Cương lĩnh chính trị" năm 1930 đến "Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội" (bổ sung, phát triển năm 2011) cũng như tất cả các văn kiện của Đảng đều trước sau khẳng định như vậy.
Đảng và Bác Hồ ngay từ đầu đã làm rất tốt việc bồi dưỡng, giáo dục lý tưởng cộng sản cho thanh niên. Biết bao thanh niên Việt Nam tin vào lý tưởng cộng sản mà dấn thân trên con đường cách mạng chống lại thực dân, đế quốc, dẫu biết rằng con đường đó đầy chông gai, gian khổ, hiểm nguy. Lý tưởng cách mạng như "mặt trời chân lý" soi sáng con đường cách mạng, trở thành sức mạnh thôi thúc thanh niên hy sinh, cống hiến để dân tộc đi tới thắng lợi huy hoàng: hoàn thành trọn vẹn cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân, thống nhất đất nước, đưa cả nước đi lên chủ nghĩa xã hội.
Tuy nhiên, do những tác động phức tạp từ tình hình thế giới và mặt trái của kinh tế thị trường, sự bùng nổ thông tin cùng nhiều nguyên nhân xã hội khác, lý tưởng cách mạng trong một bộ phận rất nhỏ thanh niên những năm gần đây có phần bị phai nhạt. Đáng lo hơn, chính sự phát triển mạnh mẽ của internet, mạng xã hội chưa được kiểm soát triệt để. Tình hình đó là có thật, đòi hỏi toàn Đảng, toàn dân ta phải đặc biệt quan tâm đến việc tiếp tục bồi dưỡng lý tưởng cách mạng cho thanh niên một cách thiết thực và hiệu quả, tạo thành "sức khỏe" tinh thần nội lực, có sức đề kháng cao trước sự tấn công của các "virút" tư tưởng độc hại.
2.2. Phương pháp, cách thức bồi dưỡng
Bồi dưỡng lý tưởng cách mạng cho thanh niên bằng phương pháp cách thức như thế nào là vấn đề được đặt ra tiếp theo. Từ lý luận của Đảng và kinh nghiệm thực tế của bản thân nhiều năm tham gia công tác Đoàn, công tác Đảng, tôi nhận thức như sau:
Thứ nhất, bồi dưỡng lý tưởng cách mạng cho thanh niên gắn liền với việc giáo dục chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh.
- Đó là học thuyết duy nhất từ trước đến nay bàn về mục tiêu, điều kiện và phương pháp giải phóng triệt để xã hội, giải phóng giai cấp, giải phóng dân tộc, giải phóng con người khỏi bóc lột, bất công, tha hóa, đói nghèo dưới mọi hình thức. Đó là học thuyết về sự giải phóng và phát triển xã hội với nội dung triệt để và toàn diện hơn tất cả những lý luận tương tự đã có trong lịch sử.
- Sự thống nhất giữa phương pháp với cấu trúc luận của học thuyết bắt nguồn từ phép biện chứng duy vật và tinh thần nhân đạo, là cái tinh túy nhất thấm sâu trong toàn bộ học thuyết.
Thứ hai, bồi dưỡng lý tưởng cách mạng cho thanh niên thông qua giáo dục nhà trường, thông qua việc học tập đường lối chính sách, các chỉ thị, nghị quyết của Đảng và của Nhà nước.
Trong các trường đại học, cao đẳng hiện nay đều duy trì môn học chính trị. Bên cạnh mặt tốt còn có những hạn chế nhất định: Nói chung, chương trình học còn nặng nề, sách giáo khoa được biên soạn thiếu cô đọng, tài liệu tham khảo chưa sinh động, hấp dẫn; trong khi đó người dạy chưa sáng tạo trong phương pháp giảng dạy và chưa có kiến thức thật sâu rộng để có cái nhìn tổng quát nhằm xác định trọng tâm mỗi bài giảng và xâu chuỗi kiến thức thành hệ thống logic chặt chẽ. Cùng với đó, học sinh coi chính trị là môn phụ, lại quá chú tâm vào việc học tập các bộ môn khoa học cơ bản hoặc các môn học "sát sườn" liên quan tới nghề nghiệp sau này. Tình trạng đó ảnh hưởng đến chất lượng bồi dưỡng tư tưởng.
Thứ ba, bồi dưỡng lý tưởng không được tách rời lý luận với thực tiễn cuộc sống nhằm chuyển hóa nhận thức thành hành động cách mạng.
Thứ tư, bồi dưỡng lý tưởng cách mạng cần kết hợp chặt chẽ với rèn luyện đạo đức cách mạng: lối sống văn hóa; nâng cao lòng yêu nước và tự hào dân tộc; tinh thần trách nhiệm trước đất nước và xã hội; nuôi dưỡng khát vọng và ý chí vươn lên để trở thành người có ích cho xã hội và gia đình của thanh niên.
Thứ sáu: bồi dưỡng lý tưởng cách mạng cho thanh niên gắn liền với bồi dưỡng, khuyến khích, giúp đỡ thanh niên gia nhập Đảng Cộng sản Việt Nam.
Thứ bảy: bồi dưỡng lý tưởng cách mạng cho thanh niên gắn liền với bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các luận điệu sai trái thù địch. Nhìn chung, các thế lực thù địch tập trung mũi nhọn vào việc phủ nhận chủ nghĩa Mác - Lê nin, bác bỏ con đường đi lên chủ nghĩa xã hội của loài người. Họ cho rằng chủ nghĩa Mác - Lê nin đã "lạc hậu, lỗi thời", "... Những luận điệu hằn học đó bắt nguồn từ động cơ đen tối: Muốn nước ta đi theo con đường tư bản chủ nghĩa, muốn xóa bỏ sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Thanh niên cần nhận rõ căn nguyên và kiên quyết đấu tranh với những luận điệu sai trái, thù địch qua các diễn đàn báo chí, hội nghị, hội thảo và tốt nhất là cùng với nhân dân xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội.
Thứ tám: cần giáo dục thanh niên "biết xử lý hài hòa lợi ích cá nhân của bản thân trong lợi ích chung của tập thể, cộng đồng"[15] nhưng khi cần phải đặt lợi ích của Tổ quốc, nhân dân lên trên hết, trước hết.
Thứ chín: phương châm giáo dục, bồi dưỡng là: học đi đôi với hành, kết hợp lý luận với hành động thực tiễn; biến quá trình đào tạo thành tự đào tạo, quá trình bồi dưỡng thành tự bồi dưỡng.
* *
*
Bồi dưỡng lý tưởng cách mạng cho thanh niên bắt nguồn từ mục tiêu lý tưởng của Đảng và vai trò to lớn của thanh niên trong sự nghiệp đấu tranh cách mạng. Đó là một trong những nhiệm vụ chiến lược lâu dài của Đảng; có ý nghĩa quan trọng trong công cuộc đổi mới đất nước, thiết thực để bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng ta trong giai đoạn hiện nay. Bồi dưỡng lý tưởng cách mạng cho thanh niên trong thời bình tập trung vào việc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Trách nhiệm bồi dưỡng thuộc về Đảng Cộng sản Việt Nam, Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, của bản thân mỗi đoàn viên thanh niên và toàn xã hội. Chúng ta tin tưởng sâu sắc rằng: mục tiêu xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội "dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh" nhất định sẽ thành công, dù còn phải trải qua nhiều khó khăn gian khổ. Bởi vì dưới sự lãnh đạo sáng suốt tài tình của Đảng sẽ phát huy cao độ sức mạnh đoàn kết toàn dân tộc, trong đó có vai trò nòng cốt của thanh niên.
1 . Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, H, t4, tr194 ↑
2. Ban Tuyên giáo Trung ương Đảng: Một số vấn đề lý luận về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia sự thật, H, 2021, tr27 ↑
3. Hồ Chí Minh 2016: Toàn tập, Sđd, t4, tr194 ↑
4. Nghị quyết Trung ương về Thanh niên vào các năm: 1930, 1931, 1935, 1947, 1955, 1965, 1968, 1970, 1985, 1991, 1993, 2008 ↑
5. Hồ Chí Minh 2011: Toàn tập, Sđd, tập 9, tr265 ↑
6. Hồ Chí Minh: Thơ Bác Hồ, Nxb Quân đội nhân dân, H, 1976, tr120 ↑
7. Hồ Chí Minh 2011: Toàn tập, Sđd, tập 15, tr 612 ↑
8. Điều lệ Đảng CSVN, Nxb Chính trị quốc gia, H, 2011, tr4 ↑
9. V. Lênin: Bàn về thanh niên, Nxb Tiến bộ Matxcơva - Bản tiếng Việt, tr 252, 253 ↑
10. Nguyễn Phú Trọng: Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, Nxb Chính trị quốc gia - Sự thật, H, 2021, tr66 ↑
11. V. Lê nin : Nhiệm vụ của đoàn thanh niên, Bàn về thanh niên, Sđd, tr253 ↑
12. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, tập 9, tr292 ↑
13. V.I.Lê nin: Nhiệm vụ của đoàn thanh niên, Sđd, tr152, 153 ↑
14. Điều lệ Đảng Cộng sản Việt Nam, Sđd, tr7 ↑
15. Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh: Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh niên thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, Nxb Thanh niên, H, 2008, tr51 ↑
Thạc sĩ Nguyễn Nguyên Tản - Hội Văn học-Nghệ thuật Hưng Yên