1. Yêu nước – phẩm chất đặc biệt thiêng liêng của thanh niên Việt Nam
Yêu nước là một giá trị phổ biến mang tính nhân loại nhưng con người Việt Nam yêu nước đến mãnh liệt, cháy bỏng và trở thành truyền thống yêu nước, chủ nghĩa yêu nước Việt Nam. Đó là tình yêu quê hương, đất nước; yêu nước gắn với thương dân, dựa vào dân, lấy dân làm gốc; yêu nước gắn với khát vọng về tự do, hoà bình. Tất cả những giá trị đó luôn thống nhất, không tách rời nhau. Trong giai đoạn hiện nay, lòng yêu nước trở thành động lực to lớn, thiêng liêng, thôi thúc hành động cách mạng, khát vọng cống hiến của thế hệ thanh niên Việt Nam trong kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc .
Ngay từ khi Đảng ta ra đời, dưới sự lãnh đạo của Đảng, với lòng yêu nước nồng nàn cháy bỏng, các thế hệ thanh niên cùng với nhân dân cả nước đã làm nên cách mạng tháng Tám năm 1945 thành công, mở ra một thời đại mới - thời đại Hồ Chí Minh vinh quang, khởi đầu kỷ nguyên độc lập, tự do của dân tộc. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: "Dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước. Đó là một truyền thống quý báu của ta. Từ xưa đến nay, mỗi khi Tổ quốc bị xâm lăng, thì tinh thần ấy lại sôi nổi, nó kết thành một làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm khó khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước"[1]. Từ đó, Người yêu cầu Đảng phải ra sức "phát triển tinh thần yêu nước của dân ta", phải làm cho tinh thần đó "được đem thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến". Thực hiện lời dạy của Bác, Đảng ta đã có nhiều chủ trương, biện pháp để chuyển hoá lòng yêu nước thành những giá trị cụ thể, tạo nên sức mạnh cộng hưởng của cả dân tộc trong suốt cuộc trường chinh lịch sử. Trong hành trình đó, thế hệ thanh niên Việt Nam đã khẳng định tinh thần yêu nước nồng nàn, khát vọng giải phóng dân tộc bằng thống nhất ý chí và hành động dưới sự lãnh đạo của Đảng để làm nên sức mạnh vô địch đưa cách mạng Việt Nam đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Đó là chiến thắng Điện Biên Phủ "lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu", đến mùa xuân 1975, thực hiện thành công khát vọng độc lập, tự do của dân tộc Việt Nam anh hùng bằng chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.
Bước vào thời kì đổi mới đất nước, Đảng ta xác định "bồi dưỡng tinh thần yêu nước là nội dung quan trọng", "là động lực của công cuộc đổi mới để đưa đất nước tiến lên". Nghị quyết số 33-NQ/TW Về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước, xác định: "Chăm lo xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện, trọng tâm là bồi dưỡng tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc, đạo đức, lối sống và nhân cách. Tạo chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức, ý thức tôn trọng pháp luật, mọi người Việt Nam đều hiểu biết sâu sắc, tự hào, tôn vinh lịch sử, văn hóa dân tộc"[2]. Vì thế, "tinh thần yêu nước" chính là giá trị hàng đầu để hướng đến xây dựng một thế hệ thanh niên Việt Nam phát triển toàn diện "chân, thiện, mỹ".
Qua 4 thập kỷ tiến hành công cuộc đổi mới, nỗ lực phấn đấu bền bỉ, liên tục của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta cùng sức mạnh to lớn của lực lượng thanh niên, chủ nghĩa yêu nước Việt Nam một lần nữa tỏ rõ sức mạnh ưu việt của mình, là nguồn lực nội sinh quan trọng đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc ngày nay.
Trải qua 2 kỷ nguyên đấu tranh, lao động, sáng tạo bền bỉ dưới sự lãnh đạo của Đảng, "đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay"[3]. Đây là thời điểm ý Đảng hòa quyện với lòng dân trong khát vọng xây dựng đất nước phồn vinh, hạnh phúc, bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, với đích đến cuối cùng là dân giàu, nước mạnh, xã hội xã hội chủ nghĩa, sánh vai với các cường quốc năm châu. Đảng ta khẳng định: "Động lực và nguồn lực phát triển quan trọng của đất nước là khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, ý chí tự cường dân tộc, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc và khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc"[4], đưa đất nước phát triển mạnh mẽ, bứt phá và cất cánh. Trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, thanh niên luôn là một phần của kỳ tích mới. Với khát vọng dấn thân âm thầm mà mãnh liệt, họ đang góp từng viên gạch lặng thầm cho công trình Tổ quốc, họ đang viết tiếp những dòng lý tưởng cách mạng không bằng khẩu hiệu, mà bằng lòng yêu nước cháy bỏng. Họ không chờ thời đại đến với mình - mà họ bước ra đón lấy thời đại bằng chính bản lĩnh và lòng tin của tuổi trẻ.
Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc diễn ra song hành với kỷ nguyên số, kỷ nguyên của đổi mới sáng tạo, thanh niên Việt Nam quyết tâm hiện thực hóa khát vọng cống hiến, góp phần làm rạng rỡ truyền thống yêu nước nồng nàn, gắn bó thiết tha, trung thành tuyệt đối với Đảng, với nhân dân và với chế độ Xã hội chủ nghĩa.Trong suốt quá trình phấn đấu, cống hiến 94 năm qua, các cấp Đoàn và tuổi trẻ cả nước giữ vững niềm tin sắt son với Đảng, Nhà nước và Nhân dân ta, biến những khó khăn, thách thức thành động lực, kiên trì, kiên định thực hiện vị trí, chức năng, vai trò của mình trong hệ thống chính trị; Luôn tiên phong đi đầu, phát huy truyền thống cách mạng vẻ vang, xung kích, sáng tạo trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, là lực lượng quan trọng cùng toàn dân vững bước vào kỷ nguyên mới của dân tộc. Tuy nhiên, lòng yêu nước của thanh niên trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc chịu sự tác động của mặt trái nền kinh tế thị trường, sự chống phá của các thế lực thù địch. Cùng với đó là sự thiếu trải nghiệm cuộc sống, thanh niên dễ bị dao động, cực đoan, chạy theo những cám dỗ vật chất cá nhân, các tệ nạn xã hội…Để đứng vững và miễn dịch trước những thách thức đặt ra, yêu cầu thanh niên phải có lòng yêu nước đúng đắn, bản lĩnh chính trị, đạo đức và tự trọng nghề nghiệp vững vàng, đòi hỏi các cấp, các ngành, cơ quan đoàn thể phải tăng cường bồi dưỡng giáo dục lòng yêu nước, lý tưởng cách mạng, lối sống văn hóa, niềm tin và khát vọng cống hiến cho thanh niên, "Đảng cần phải chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho họ, đào tạo họ trở thành những người thừa kế xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa "hồng" vừa "chuyên", bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc làm rất quan trọng và cần thiết"[5].
2. Giải pháp bồi dưỡng lòng yêu nước cho thanh niên Việt Nam trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc
Một là, phát huy tinh thần, trách nhiệm của các Ban, ngành, Đoàn cơ sở trong giáo dục, tuyên truyền, bồi dưỡng lòng yêu nước cho thanh niên
Cần xây dựng được kế hoạch giáo dục, bồi dưỡng khoa học và có những biện pháp khả thi, phối kết hợp chặt chẽ, nhịp nhàng giữa các ban, bộ phận, các lực lượng tham gia vào công tácgiáo dục bồi dưỡng lòng yêu nước cho thanh niên. Trong quá trình đó,các tổ chức phải phát hiện kịp thời những mâu thuẫn để có sự điều chỉnh phù hợp,đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục, bồi đắp lòng yêu nước cho thanh niên. Công tác tuyên truyền, giáo dục không chỉ dừng lại ở việc kêu gọi, vận động lòng yêu nước mà quan trọng là chỉ dẫn, hướng dẫn cho thanh niên thể hiện lòng yêu nước bằng những hành động, việc làm thiết thực. Đồng thời, cụ thể hóa thành những phong trào thi đua yêu nước với hình thức, nội dung phong phú trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội. Bên cạnh đó, cần chú trọng đổi mới nội dung, chương trình giáo dục lòng yêu nước với những hình thức, phương pháp đa dạng, phong phú cho phù hợp với thực tiễn. Giáo dục thế hệ trẻ theo phương châm "tăng cường giáo dục về lí tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hoá, nâng cao lòng yêu nước, tự hào dân tộc, nuôi dưỡng ước mơ, hoài bão, khát vọng vươn lên; nêu cao tinh thần trách nhiệm đối với đất nước, với xã hội…"[6].
Hai là, đẩy mạnh các hoạt động thực tiễn cách mạng, giáo dục, nuôi dưỡng, phát huy chủ nghĩa yêu nước Việt Nam cho thanh niên trong kỷ nguyên mới.
Một trong những di huấn Chủ tịch Hồ Chí Minh để lại cho chúng ta là phải chăm lo "phát triển tinh thần yêu nước của dân ta", làm cho lòng yêu nước của mỗi người không "cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm", mà phải được đem ra "thực hành vào sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc". Muốn làm được như vậy, Đảng và Nhà nước, tổ chức Đoàn phải quan tâm, giáo dục, phát huy lòng yêu nước cho thanh niên thông qua các hoạt động thực tiễn cách mạng. Đây vừa là môi trường giáo dục và là nơi để thanh niên rèn luyện, tu dưỡng và cống hiến, được trực tiếp cảm nhận thành quả hoạt động của mình, thông qua đó kiểm nghiệm giá trị bản thân. Sự "khắc nghiệt" của thực tế sẽ sàng lọc, tôi luyện nên những con người có bản lĩnh, trung thành với mục tiêu lý tưởng, tâm huyết với quê hương đất nước. Cần tổ chức các hoạt động thu hút đông đảo lực lượng giới trẻ xung kích tham gia phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, đảm bảo quốc phòng, an ninh, giữ vững chủ quyền của Tổ quốc; bảo vệ môi trường; bảo đảm an toàn giao thông, "đẩy mạnh phong trào "Thanh niên lập nghiệp, tuổi trẻ giữ nước", "Tuổi trẻ sáng tạo", "Tuổi trẻ hướng về biển đảo của Tổ quốc", "Góp đá xây Trường Sa… Chú trọng chính sách thu hút nhân tài, xây dựng chính sách "phát huy tinh thần cống hiến vì đất nước… xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện, kết hợp hài hoà những giá trị truyền thống và hiện đại"[7] để khơi dậy lòng yêu nước, khát vọng cống hiến và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa cho thanh niên. Đồng thời phải "động viên, khuyến khích, bảo vệ những nhân tố mới dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đổi mới sáng tạo, dám đương đầu với khó khăn thử thách và quyết liệt hành động vì lợi ích chung"[8].
Ba là, tiếp tục đổi mới công tác giáo dục chính trị, tư tưởng.
Nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục cần thiết thực, phù hợp đặc điểm nhận thức, tình cảm của thanh niên. Các nội dung lý luận, chính trị cần được cụ thể hóa, gắn lý luận với thực tiễn sinh động cuộc sống đang diễn ra, quan tâm giải quyết những vấn đề thực tiễn đặt ra, những vấn đề thanh niên quan tâm, không né tránh hoặc chỉ lý thuyết đơn thuần. Hình thức, phương pháp giáo dục lý luận chính trị cần phong phú, đa dạng, hấp dẫn, bám sát đặt điểm tâm lý lứa tuổi, vùng miền để thu hút thanh niên tham gia, tạo được hứng thú cho thanh niên. Đặc biệt, quá trình giáo dục cần định hướng, giáo dục bản lĩnh chính trị kiên định, vữngvàng, có ý thức nhạy bén chính trị, tích cực đấu tranh ngăn chặn, phản bácnhững thông tin và luận điệu sai trái, tăng sức đề kháng cho học viên trước những biểu hiện tiêu cực, mặt trái của xã hội và sự chống phá, xuyên tạc của cácthế lực thù địch, nhất là trên mạng xã hội. Tiếp tục quán triệt và tổ chức thực hiện tốt Nghị quyết số 35-NQ/TW của Bộ Chính trị về Tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Ðảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới. Các cơ quan, ban ngành, tổ chức Đoàn thanh niên từ Trung ương đến cơ sở cần đẩy mạnh hoạt động giáo dục để thanh niên nhận diện rõ bản chất, phương thức, thủ đoạn lợi dụng lòng yêu nước trong chiến lược "diễn biến hoà bình" của các thế lực thù địch, cung cấp thông tin, phân tích, làm rõ bản chất các sự kiện chính trị trong nước; vạch rõ thông tin sai trái, thù địch xuyên tạc đường lối của Đảng, khát vọng dân tộc, thông qua đó định hướng tư tưởng, nhận thức đúng đắn cho thanh niênnhằm tăng "sức đề kháng xã hội", góp phần bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng.
Bốn là, chú trọng phương pháp nêu gương trong giáo dục, bồi dưỡng lòng yêu nước cho thanh niên.
Sinh thời, Hồ Chí Minh khẳng định: "Một tấm gương sống còn có giá trị hơn một trăm bài diễn văn tuyên truyền"[9]. Sự nghiêm cách với chính bản thân, sự chân thành thẳng thắn, yêu thương đoàn kết, giúp đỡ đồng nghiệp, sự tận tâm tận lực hết lòng vì việc chung, luôn đặt lợi ích quốc gia dân tộc lên trên hết của mỗi người sẽ có tác dụng to lớn và sâu sắc thuyết phục, cảm hóa và truyền cảm hứng cống hiến cho thanh niên. Hồ Chí Minh đã dạy: "Trước mặt quần chúng không phải ta cứ viết lên trán hai chữ "cộng sản" mà ta được mọi người yêu mến. Quần chúng chỉ quý mến những người có tư cách, đạo đức. Muốn hướng dẫn nhân dân, mình phải làm mực thước cho người ta bắt chước"[10]. Đồng thời, chú trọng biểu dương, nhân rộng các điển hình tiên tiến, các gương sáng về tinh thần vượt khó, phẩm chất, tài năng... của tuổi trẻ, tạo sức lan tỏa mạnh mẽ trong quá trình phấn đấu rèn luyện của thanh niên. Đẩy mạnh công tác xây dựng và chỉnh đốn Đảng, kiên quyết, kiên trì đấu tranh phòng chống tham nhũng, tiêu cực từ sớm, từ xa, cả ngọn lẫn gốc để củng cố niềm tin của thanh niên đối với Đảng, với chế độ…
Năm là, xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, tác động tích cực đến tình cảm, nhận thức của thanh niên.
Môi trường văn hoá lành mạnh có vai trò cực kỳ quan trọng đối với đời sống con người, làm cho văn hoá thực sự trở thành nhân tố tích cực thúc đẩy mỗi người hoàn thiện nhân cách, nhất là tầng lớp thanh niên, những người bước đầu tự xác định về mặt xã hội, gia nhập tích cực vào cuộc sống xã hội để hình thành nên phẩm chất của những người công dân, kế thừa và phát huy những giá trị văn hoá truyền thống của dân tộc. Cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã khẳng định: "Muốn có xã hội tốt phải có con người tốt. Muốn có con người tốt phải có môi trường tốt. Đây là quan hệ biện chứng, thiên biến vạn hoá giữa xã hội và con người"[11]. "Môi trường văn hóa là môi trường chứa đựng những giá trị văn hóa và diễn ra các quan hệ văn hóa, các hoạt động sáng tạo, hưởng thụ văn hóa của con người"[12]. Đó chính là cơ sở thực tiễn xã hội để thanh niên từng bước điều chỉnh, hoàn thiện nhận thức, thái độ, hành vi, hình thành những phẩm chất nhân cách cần thiết của con người tài đức, đáp ứng yêu cầu đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới. Các Ban, ngành, tổ chức Đoàn cần quan tâm xây dựng các mối quan hệ chính trị, đạo đức, nghề nghiệp trong sáng lành mạnh, đậm chất nhân văn, thực sự là "vườn ươm" những "hạt giống tâm hồn" của thanh niên. Các hoạt động bổ ích, thiết thực của đoàn, hội là những "phương thuốc" hữu hiệu giúp cho thanh niên có đủ sức đề kháng đứng vững trước những cám dỗ của cuộc sống, góp phần làm thất bại những âm mưu chống phá của các thế lực thù địch.
Lòng yêu nước là sản phẩm tinh thần cao quý của dân tộc Việt Nam, là tư tưởng, tình cảm thiêng liêng giữ vị trí chuẩn mực cao nhất của đạo lý và đứng đầu nấc thang giá trị văn hoá dân tộc. Trong kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, lòng yêu nước Việt Nam là nguồn sức mạnh nội sinh to lớn cho dân tộc ta đi tới mục tiêu trong tương lai. Tăng cường giáo dục, bồi dưỡng lòng yêu nước cho thanh niên là yêu cầu cấp thiết góp phần quan trọng đưa Việt Nam sánh vai với những nước phát triển và các cường quốc trên thế giới.
Nguyễn Đức Toại - Trương Thị Hoài
Trường Đại học Nguyễn Huệ
Tài liệu tham khảo:
1. Ban Tuyên giáo Trung ương (2017), Chủ nghĩa yêu nước Việt Nam,Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội.
2. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, Tập I, Tập II.
3. Hồ Chí Minh (2011),Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, Tập 1, 6, 15.
4. Nguyễn Hùng Hậu (2008), Từ chủ nghĩa yêu nước truyền thống đến chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
5. Phạm Văn Đồng (1995), Văn hoá và đổi mới, Nxb CTQG, H, 1995, tr. 71.
6. Văn kiện Hội nghị lần thứ năm Ban chấp hành Trung ương khóa VIII, Nxb CTQG, Hà Nội, 1998, tr.59
7. Cổng thông tin điện tử Quốc hội: Tổng Bí thư trao đổi chuyên đề "Kỷ nguyên phát triển mới - Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam", ngày 26/11/2024,https://quochoi.vn/tintuc/Pages/su-kien-noi-bat.aspx?ItemID=91293
[1]Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, tập 7, tr.38.
[2] Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Nghị quyết số33-NQ/TWngày 09 tháng 6 năm 2014,Về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước, tr.20.
[3] Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb Chính trị quốc gia Sự
thật, Hà Nội, Tập II, tr.322
[4] Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, Tập I, tr.34.
[5] Hồ Chí Minh, (2011), Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, Tập 15,tr.622.
[6] Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Sđd, tr.168.
[7] Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Sđd, tr.47.
[8] Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Sđd, tr.179.
[9]Hồ Chí Minh, (2011), Toàn tập,Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, Tập 1, tr.284.
[10]Hồ Chí Minh, (2011) Toàn tập,Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, Tập 6, tr.16.
[11] Phạm Văn Đồng (1995), Văn hoá và đổi mới, Nxb CTQG, H, 1995, tr. 71.
[12] Văn kiện Hội nghị lần thứ năm Ban chấp hành Trung ương khóa VIII, Nxb CTQG, Hà Nội, 1998, tr.59