Từ khóa: Phẩm chất đạo đức, lối sống; thanh niên Bộ đội Biên phòng; tư tưởng Hồ Chí Minh.
Nhận thức sâu sắc vị trí, vai trò rất quan trọng của đội ngũ thanh niên trong sự nghiệp bảo vệ chủ quyền, an ninh biên giới quốc gia (BGQG), những năm qua cấp ủy, chỉ huy các cấp trong BĐBP đã quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo và tiến hành đồng bộ nhiều biện pháp nhằm bồi dưỡng, xây dựng thế hệ thanh niên có phẩm chất, năng lực đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Trong đó, hoạt động bồi dưỡng phẩm chất đạo đức, lối sống cho thanh niên BĐBP theo tư tưởng Hồ Chí Minh (TTHCM) đóng vai trò quan trọng. Quán triệt và thực hiện đúng tinh thần Kết luận 21-KL/TW, ngày 25/10/2021 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XIII về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị; kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá; Kết luận số 01-KL/TW ngày 18/5/2021 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW ngày 15/5/2016 của Bộ Chính trị khóa XII “Về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” thời gian qua đạt nhiều kết quả quan trọng. Nội dung bồi dưỡng phẩm chất đạo đức, lối sống cho thanh niên đã cụ thể, thiết thực hơn, gắn liền và sát với nhiệm vụ quản lý, bảo vệ biên giới, với chức trách, nhiệm vụ của thanh niên. Hình thức bồi dưỡng phẩm chất đạo đức, lối sống cho thanh niên đã được đổi mới theo hướng đa dạng, phát huy được vai trò của các cấp ủy, tổ chức đảng, đoàn thanh niên trong các đơn vị tham gia bồi dưỡng phẩm chất đạo đức, lối sống cho thanh niên BĐBP theo TTHCM. Đa số thanh niên BĐBP luôn chủ động tự bồi dưỡng phẩm chất đạo đức, lối sống và có phẩm chất đạo đức tốt.
Tuy nhiên, việc bồi dưỡng phẩm chất đạo đức, lối sống cho thanh niên BĐBP theo TTHCM còn nhiều hạn chế như: Nội dung bồi dưỡng chưa được đổi mới, còn chung chung, có nội dung chưa gắn với thực tiễn nhiệm vụ quản lý, bảo vệ biên giới và chức trách, nhiệm vụ được giao; phương pháp, hình thức bồi dưỡng còn đơn điệu, việc theo dõi, kiểm tra, tạo điều kiện thuận lợi cho thanh niên BĐBP tự bồi dưỡng phẩm chất đạo đức, lối sống của nhiều cấp ủy chưa thường xuyên và chặt chẽ, vai trò của nhiều tổ chức, lực lượng chưa được phát huy mạnh mẽ. Bên cạnh đó, hoạt động tự bồi dưỡng phẩm chất đạo đức, lối sống cho thanh niên BĐBP vẫn là khâu yếu. Một số thanh niên BĐBP vi phạm các quy định pháp luật của Nhà nước, kỷ luật quân đội đến mức phải xử lý kỷ luật, làm ảnh hưởng không nhỏ tới uy tín, danh dự người quân nhân cách mạng, phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ” và kết quả công tác biên phòng.
Để nâng cao hiệu quả bồi dưỡng phẩm chất đạo đức, lối sống cho thanh niên BĐBP theo TTHCM, cần tiến hành một số nội dung biện pháp sau:
Thứ nhất , n hận thức đúng, đầy đủ tính cấp bách và tầm quan trọng của việc bồi dưỡng phẩm chất đạo đức, lối sống cho thanh niên BĐBP theo TTHCM
Bồi dưỡng phẩm chất đạo đức, lối sống cho thanh niên BĐBP theo TTHCM là nhiệm vụ chiến lược, lâu dài, quan trọng, đòi hỏi phải có sự quan tâm, đầu tư thích đáng. Đầu tư cho bồi dưỡng phẩm chất đạo đức, lối sống cho thanh niên Bộ đội Biên phòng theo tư tưởng Hồ Chí Minh là đầu tư cho tương lai của đất nước. Đây là nhiệm vụ của các cấp trong BĐBP; tạo điều kiện tối đa cho thế hệ trẻ học tập, lao động, cống hiến, là lực lượng quản lý, bảo vệ biên giới quốc gia, kế tục xứng đáng sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc.
Tập trung đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục và vận động toàn xã hội thấy được ý nghĩa, vai trò, sự cần thiết của công tác bồi dưỡng phẩm chất đạo đức, lối sống cho thanh niên BĐBP theo TTHCM; nhìn nhận đúng thế mạnh, cũng như những hạn chế vốn có của thanh niên BĐBP, phương thức giáo dục thanh niên BĐBP. Cấp ủy, chỉ huy định kỳ gặp gỡ, đối thoại, nắm bắt tâm tư, tình cảm, định hướng tư tưởng, giải quyết kịp thời nhu cầu, nguyện vọng chính đáng và chăm lo, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của thanh niên BĐBP.
Chủ động, kịp thời cung cấp thông tin chính thống về tình hình trong nước và thế giới cho thanh niên. Chú trọng tuyên truyền các phong trào thi đua quyết thắng, gương người tốt, việc tốt trên các mặt công tác, các nhiệm vụ của đơn vị. Đấu tranh phòng, chống “diễn biến hòa bình”, phản bác các luận điệu, thông tin sai trái; tăng sức đề kháng cho thanh niên trước sự chống phá của các thế lực thù địch.
Thứ hai , quan tâm chăm lo đến các chủ thể trong bồi dưỡng phẩm chất đạo đức, lối sống cho thanh niên BĐBP theo TTHCM
Quan tâm nâng cao đời sống vật chất, tinh thần các lực lượng tham gia hoạt động bồi dưỡng phẩm chất đạo đức, lối sống cho thanh niên BĐBP theo TTHCM. Nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho các chủ thể tiến hành bồi dưỡng và cho thanh niên BĐBP hiện nay đòi hỏi lãnh đạo các tổ chức đảng, chỉ huy các cấp trong BĐBP cần quan tâm giải quyết tốt quyền lợi, nguyện vọng cũng như lợi ích chính đáng của họ, tạo động lực trực tiếp thúc đẩy hành động cách mạng của cán bộ, chiến sĩ; đồng thời phát huy cao vai trò nỗ lực chủ quan của đơn vị nhằm khai thác tốt mọi thuận lợi, tiềm năng sẵn có trong đơn vị và địa phương nơi đóng quân, tích cực tăng gia sản xuất, tổ chức các hoạt động văn hóa, thể thao để cải thiện nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho bộ đội nói chung và đội ngũ thanh niên nói riêng. Bên cạnh đó cần tích cực, chủ động chống mọi biểu hiện lãng phí, tham ô, ăn chơi sa đoạ, suy thoái lối sống, đạo đức trong đơn vị nói chung và trong thanh niên nói riêng.
Cấp ủy, chỉ huy các đơn vị cơ sở trong BĐBP phải thường xuyên bám sát thực tiễn, có nội dung phương hướng lãnh đạo, biện pháp tổ chức thực hiện cụ thể, kiểm tra đôn đốc sâu sát công tác chăm lo bảo đảm đời sống vật chất và tinh thần cho quân nhân. Thường xuyên sinh hoạt, phổ biến để từng quân nhân nắm được chế độ tiêu chuẩn, quyền lợi mọi mặt mà họ được hưởng, bảo đảm đúng đủ chế độ quyền lợi, tiêu chuẩn của họ theo quy định; phổ biến kịp thời, khách quan và có định hướng đúng đắn nhận thức về nhu cầu lợi ích cho mỗi thanh niên. Cụ thể hoá cơ chế dân chủ bằng những quy định phù hợp với thực tiễn đơn vị, thực hiện theo nề nếp chế độ công khai hóa công tác bảo đảm của đơn vị; động viên tất cả các quân nhân trong đơn vị tích cực tham gia đóng góp ý kiến xây dựng và tham gia giám sát các hoạt động liên quan đến công tác chăm lo bảo đảm đời sống vật chất và tinh thần cho quân nhân trong đơn vị theo quy định của quân đội và lực lượng BĐBP. Mọi tâm tư nguyện vọng, nhu cầu lợi ích chính đáng, những băn khoăn thắc mắc của cán bộ, chiến sĩ trong đơn vị phải được giải quyết theo thẩm quyền quy định. Nghiêm cấm với các biểu hiện vi phạm dân chủ, thành kiến cá nhân, tham ô, bớt xén tiêu chuẩn chế độ hoặc thiếu tinh thần trách nhiệm trong công tác chăm lo bảo đảm đời sống vật chất, tinh thần cho quân nhân. Đồng thời, xử lý các hiện tượng lợi dụng dân chủ gây mất đoàn kết nội bộ.
Thứ ba , xác định đúng nội dung, vận dụng linh hoạt sáng tạo các phương pháp, hình thức bồi dưỡng phẩm chất đạo đức, lối sống cho thanh niên BĐBP theo TTHCM
Bồi dưỡng phẩm chất đạo đức, lối sống cho thanh niên BĐBP theo TTHCM không chỉ dừng lại ở những buổi lên lớp một cách bài bản, mà cần phải đa dạng hoá các phương pháp, hình thức bồi dưỡng như: Kết hợp hoạt động bồi dưỡng phẩm chất đạo đức, lối sống cho thanh niên BĐBP theo TTHCM với tuyên truyền, vận động thanh niên thực hiện tốt cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đức HCM và lời Bác Hồ dạy đối với BĐBP”; coi trọng xây dựng điển hình thanh niên tiên tiến trong lực lượng BĐBP; kết hợp chặt chẽ giữa tuyên truyền, giáo dục với sử dụng các biện pháp hành chính, giữa khen thưởng với kỷ luật; phối hợp tốt với các lực lượng chức năng trong và ngoài quân đội trong hoạt động bồi dưỡng phẩm chất đạo đức, lối sống cho thanh niên BĐBP theo TTHCM... Mặt khác, vận dụng linh hoạt sáng tạo các phương pháp, hình thức bồi dưỡng phẩm chất đạo đức, lối sống cho thanh niên BĐBP theo TTHCM hiện nay đòi hỏi phải nắm vững và tiến hành sáng tạo các phương pháp, hình thức bồi dưỡng cơ bản, thiết thực đã được kiểm nghiệm tính hiệu quả trong thực tiễn, cụ thể như: Tiến hành đồng bộ, linh hoạt giữa giáo dục, bồi dưỡng chung với giáo dục, bồi dưỡng riêng cho thanh niên. Chú trọng các phương pháp, hình thức xây dựng, nêu gương các điển hình tiên tiến trong thanh niên BĐBP. Tiến hành linh hoạt và kết hợp chặt chẽ giữa phương pháp tuyên truyền, giáo dục với các biện pháp hành chính trong bồi dưỡng phẩm chất đạo đức, lối sống cho thanh niên BĐBP theo TTHCM.
Để vận dụng linh hoạt và kết hợp chặt chẽ giữa phương pháp tuyên truyền, giáo dục với các biện pháp hành chính trong bồi dưỡng phẩm chất đạo đức, lối sống cho thanh niên BĐBP theo TTHCM đòi hỏi các cấp ủy, tổ chức đảng và tổ chỉ huy các cấp trong BĐBP với tư cách là chủ thể giáo dục phải kiên trì, bền bỉ tác động vào nhận thức, khơi dậy tình cảm, ý thức tự giác tu dưỡng, rèn luyện đạo đức của thanh niên; tăng cường định hướng giá trị, giúp thanh niên lựa chọn, tiếp nhận các giá trị đạo đức một cách đúng đắn, phù hợp với chức trách, nhiệm vụ được giao; tích cực tạo ra những tình huống có vấn đề về đạo đức, lối sống buộc từng thanh niên phải tự đặt mình vào các cương vị được giao để giải quyết; đồng thời phải coi trọng sử dụng các biện pháp hành chính nhằm đưa các hoạt động của thanh niên đi vào nề nếp, khuôn khổ, phù hợp với đặc thù của hoạt động quân sự, nhiệm vụ của quân đội, của BĐBP. Trên cơ sở đó, kịp thời uốn nắn những nhận thức sai trái, hướng dẫn hành động đúng đắn, giúp mỗi thanh niên tích cực phấn đấu tu dưỡng, rèn luyện phẩm chất đạo đức, lối sống cho thanh niên BĐBP theo TTHCM.
Thứ tư , đẩy mạnh đấu tranh phòng, chống những hành vi, biểu hiện vi phạm phẩm chất đạo đức, lối sống của thanh niên BĐBP theo TTHCM
Phải chú trọng tăng cường pháp chế để pháp luật Nhà nước, các chế độ quy định, điều lệ, kỷ luật quân đội và của BĐBP đi vào cuộc sống của mỗi quân nhân; kết hợp với giáo dục, tự giáo dục để mỗi thanh niên tiếp nhận những tri thức cần thiết về pháp luật Nhà nước, về điều lệnh quản lý và kỷ luật quân đội, từ đó thông qua hoạt động thực tiễn sinh động để họ tự kiểm tra, tự điều chỉnh hành vi đạo đức của mình cho phù hợp với những chuẩn mực đạo đức chung của người quân nhân, với phẩm chất đạo đức, lối sống theo TTHCM... Qua đó hạn chế dần tính cưỡng chế và tăng cường tính tự giác chấp hành kỷ luật trong mỗi thanh niên BĐBP. Bên cạnh đó việc tăng cường mở rộng dân chủ, khắc phục những hiện tượng tiêu cực trong BĐBP cũng là một biện pháp có ý nghĩa quan trọng và đem lại hiệu quả cao trong đấu tranh phòng, chốngvới những hành vi, biểu hiện vi phạm đạo đức, lối sống theo TTHCM trong thanh niên BĐBP. Điều đó đòi hỏiđội ngũ cán bộ chủ trì và chuyên trách ở các đơn vị cơ sở BĐBP phải phát huy được phong cách làm việc dân chủ để giáo dục, thuyết phục, cảm hoá mọi thanh niên trong đơn vị; thực hiện tốt nguyên tắc tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách; hoạt động lãnh đạo, chỉ huy, quản lý phải thực sự kết hợp chặt chẽ giữa tập trung và dân chủ; phát huy dân chủ phải kết hợp duy trì kỷ luật quân sự một cách nghiêm minh, tự giác trong các tập thể đơn vị.
Thư năm ,phát huy vai trò tích cực, chủ động, sáng tạo của thanh niên BĐBP trong tự học tập, bồi dưỡng phẩm chất đạo đức, lối sống theo TTHCM
Phải quan tâm xây dựng cho thanh niên BĐBP động cơ, mục đích học tập, rèn luyện đúng đắn; giúp họ hiểu được một cách tổng quát mô hình và mục tiêu về nhân cách mà người thanh niên BĐBP cần phải có trong thời kỳ mới hiện nay. Muốn vậy, các chủ thể giáo dục, bồi dưỡng đạo đức cần phải tạo điều kiện thuận lợi và thông qua các biện pháp giáo dục, bồi dưỡng hiệu quả để thanh niên BĐBP nhận thức rõ mục tiêu toàn diện mà mình phải phấn đấu đạt được về tri thức, đạo đức, tác phong, lối sống… và mối quan hệ giữa các mục tiêu đó, từ đó xác định rõ vai trò, trách nhiệm có kế hoạch, phương phướng cụ thể trong học tập, rèn luyện trong từng giai đoạn, thời gian cụ thể. Mỗi người thanh niên BĐBP cần phải phát huy tốt tính năng động, tích cực, tự giác của bản thân trong học tập, rèn luyện và tự bồi dưỡng phẩm chất đạo đức, lối sống theo TTHCM; xem đó là một trong những tiêu chí quan trọng nhất trong quá trình trưởng thành, phát triển của bản thân. Thông qua việc xây dựng và thực hiện các kế hoạch tự học, tự rèn, tự bồi dưỡng của cá nhân, người thanh niên BĐBP phải có thái độ rõ ràng để khắc phục kịp thời những biểu hiện “cơ hội”, “bình quân chủ nghĩa” trong học tập, rèn luyện nhất là về đạo đức, lối sống, tác phong công tác; phải xem những biểu hiện này là một lực cản đối với sự phát triển nhận thức, tình cảm và ý chí quyết tâm mà bản thân cần phải vượt qua trong quá trình hoàn thiện nhân cách của một người quân nhân cách mạng.
Đại tá, Thạc sĩ Nguyễn Văn Sơn
Tài liệu tham khảo:
1. Bộ Chính trị (2021), Kết luận về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW ngày 15/5/2016 của Bộ Chính trị khóa XII “Về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”, (Số 01-KL/TW, ngày 18.5), Hà Nội.
2. Hoàng Chí Bảo (2009), Văn hóa đạo đức Hồ Chí Minh, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.
Giảng viên Khoa CTĐ, CTCT/Học viện Biên phòng
