Ảnh minh họa
Thách thức chênh lệch vùng miền
Ngay sau khi Thủ tướng ban hành Quyết định số 90/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình Mục tiêu Quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021–2025, tỉnh Thái Nguyên đã ban hành hàng loạt văn bản triển khai. Hội đồng nhân dân Tỉnh đã thông qua ít nhất hai nghị quyết chuyên đề; UBND Tỉnh ban hành năm kế hoạch, tám quyết định và nhiều công văn hướng dẫn. Cách làm này bảo đảm sự chỉ đạo xuyên suốt và rõ trách nhiệm của các cấp.
Về nguồn lực, trong năm 2025 tổng vốn bố trí cho chương trình là hơn 401 tỷ đồng, trong đó gần 290 tỷ đồng vốn phân bổ mới, hơn 111 tỷ đồng chuyển từ năm trước. 6 tháng đầu năm 2025, tỉnh Thái Nguyên đã giải ngân được 81 tỷ đồng, đạt hơn 20% kế hoạch. Riêng tiểu dự án đầu tư hạ tầng kinh tế – xã hội tại các huyện nghèo đạt tỷ lệ giải ngân gần 30%. Con số này cho thấy một phần vốn đã đi vào thực tế, dù tiến độ còn khiêm tốn.
Nếu xét theo chuẩn nghèo đa chiều, đầu năm 2022, tỉnh Thái Nguyên có 42.903 hộ nghèo và cận nghèo, chiếm 10,29% tổng số hộ. Đến cuối năm 2024, con số này giảm còn khoảng 23.061 hộ, và mục tiêu năm 2025 là còn 19.679 hộ, tương đương 4,66%. Đây là bước tiến rõ rệt so với đầu kỳ. Tỷ lệ hộ nghèo là đồng bào dân tộc thiểu số cũng giảm đáng kể, từ mức gần 20% đầu kỳ xuống còn khoảng 11,2% cuối năm 2024.
Các vùng có xuất phát điểm khác nhau cũng ghi nhận sự chuyển biến. Ở khu vực Thái Nguyên cũ, tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 6,14% xuống 1,54%. Ở vùng sáp nhập từ Bắc Kạn, tỷ lệ giảm từ 27,37% xuống 17,46%. Mặc dù tốc độ khác nhau, xu hướng chung là tỷ lệ nghèo giảm rõ rệt.
Bên cạnh số liệu, nhiều hoạt động hỗ trợ trực tiếp cũng đã được triển khai. Tỉnh đã đầu tư hàng loạt công trình hạ tầng cơ bản: đường giao thông nông thôn, thủy lợi, điện, trường học và trạm y tế. Năm 2025, có 153 hộ nghèo được duyệt hỗ trợ nhà ở, trong đó 133 hộ xây mới và 20 hộ sửa chữa, dự kiến hoàn thành trước tháng 8.
Ngoài ra, các mô hình sinh kế, liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm tiếp tục được mở rộng. Công tác đào tạo nghề, hỗ trợ việc làm cho người nghèo, cận nghèo và hộ mới thoát nghèo được triển khai thông qua sàn giao dịch việc làm và các phiên giao dịch chuyên đề.
Dù có chuyển biến tích cực, tình hình giảm nghèo ở Thái Nguyên vẫn đối diện nhiều thách thức. Trước hết, một số xã vùng cao sau sắp xếp địa giới vẫn có tỷ lệ hộ nghèo rất cao, vượt 50%, như Hiệp Lực, Thượng Quan, Xuân Dương, Nghiên Loan, Cao Minh. Ở nhiều nơi, tổng tỷ lệ hộ nghèo và cận nghèo vẫn dao động từ 51% đến 69%. Điều này cho thấy sự chênh lệch lớn giữa các khu vực trong cùng một tỉnh.
Công tác giải ngân vốn còn chậm. Tính đến giữa năm 2025, tỷ lệ giải ngân toàn chương trình mới đạt 20,2%, nhiều tiểu dự án sự nghiệp chưa kịp triển khai do vốn phân bổ muộn. Một số lĩnh vực như đa dạng hóa sinh kế, cải thiện dinh dưỡng có tiến độ thấp, ảnh hưởng đến hiệu quả thực tế.
Bên cạnh đó, việc xác định và quản lý đối tượng thụ hưởng vẫn còn bất cập. Có trường hợp hộ nghèo, cận nghèo trùng lặp với các chương trình khác; hộ mới thoát nghèo chưa được khuyến khích đủ mạnh để duy trì kết quả. Ở một số địa phương, tâm lý trông chờ hỗ trợ từ Nhà nước vẫn tồn tại, trong khi tinh thần tự lực chưa đồng đều.
Một số khó khăn khách quan khác cũng tác động đến kết quả giảm nghèo, bao gồm năng lực cán bộ làm công tác giảm nghèo ở vùng sâu còn hạn chế, điều kiện sản xuất của hộ nghèo dễ bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh và thiên tai.
Giảm nghèo đa chiều: Hướng đi cho giai đoạn tới
Theo kế hoạch, đến cuối năm 2025 Thái Nguyên đặt mục tiêu giảm tỷ lệ hộ nghèo toàn tỉnh từ 5,45% còn 4,65%. Trong đó, khu vực Thái Nguyên cũ giảm ít nhất 0,5%, khu vực Bắc Kạn cũ giảm 2%. Đây là mục tiêu cụ thể, có tính khả thi nếu tỉnh khắc phục được tình trạng giải ngân chậm và tập trung vào vùng lõi nghèo.
Các giải pháp trọng tâm được xác định để thực hiện mục tiêu đặt ra gồm: Tăng cường sự chỉ đạo thống nhất của cấp ủy và chính quyền; Công khai minh bạch nguồn vốn; Nhân rộng mô hình sinh kế hiệu quả; Tập trung hỗ trợ các nhóm yếu thế như đồng bào dân tộc thiểu số, người khuyết tật, hộ mới thoát nghèo.
Ngoài ra, việc truyền thông chính sách và nâng cao nhận thức cộng đồng cũng được chú trọng, nhằm hạn chế tâm lý ỷ lại và khuyến khích người dân chủ động tham gia. Song song, Thái Nguyên sẽ tiếp tục rà soát hộ nghèo, cận nghèo hằng năm theo chuẩn nghèo đa chiều để bảo đảm chính xác, không bỏ sót hay sai lệch. Đây là cơ sở quan trọng để hoạch định chính sách sát thực tế.
Thái Nguyên đã có những bước tiến rõ rệt trong giảm nghèo, đặc biệt về số lượng hộ nghèo và tỷ lệ hộ nghèo đa chiều. Tuy nhiên, tính bền vững của kết quả vẫn là câu hỏi lớn. Việc giảm tỷ lệ nghèo cần đi kèm với nâng cao chất lượng sống, khả năng chống chịu trước biến động và sự chủ động của người dân trong tạo sinh kế.
Thực tế cho thấy, nếu chỉ dựa vào trợ cấp thì nguy cơ tái nghèo luôn hiện hữu. Do đó, trọng tâm trong giai đoạn tới phải là tạo điều kiện để người dân có nghề nghiệp ổn định, tiếp cận dịch vụ xã hội cơ bản, và tham gia vào các mô hình sản xuất hàng hóa gắn với thị trường. Chỉ khi đó, giảm nghèo mới thực sự bền vững.