Cải mả là một phong tục có lịch sử lâu đời, chứa đựng niềm tin của người Việt vào sự kết nối giữa người sống và người đã khuất. Đạo diễn Thắng Vũ cùng NSX Emily Lê muốn chạm vào thế giới kỳ bí ấy, nơi tín ngưỡng dân gian không chỉ là “công cụ” tạo cảm giác ghê sợ mà còn mà còn là hệ thống ký ức, cảm xúc đã gắn bó với người Việt qua nhiều thế hệ.
Việc chọn được bối cảnh căn nhà tổ ưng ý tạo thử thách không hề nhỏ cho đoàn phim. “Phim nào cũng khó tìm nhà chính. Nhà này ở miền Trung, phải đủ xưa, nhiều phòng, màu bên ngoài sáng sủa dễ thương nhưng bên trong phải xanh rêu, có chiều sâu”. Từng chi tiết đều được lựa chọn kỹ lưỡng để vừa giữ tính điện ảnh, vừa phản ánh nếp sống của một gia đình truyền thống.
Ngoài ra, ê-kíp cũng mất nhiều thời gian để tìm được mảnh đất đắc địa nhằm phục dựng nghĩa trang nhà họ Đỗ. Yêu cầu đạo diễn đưa ra là mảnh đất này phải vừa tách biệt khỏi làng xóm, tạo không khí hoang vu nhưng vẫn có sự tươm tất và nề nếp trong bố cục, kiến trúc xây dựng. Toàn bộ mộ phần cùng bia đá được chế tác tinh xảo và kỳ công lắp đặt, sao cho có cảm giác vừa thân thuộc, lại vừa xuống cấp do sự tàn phá của thời gian.
Khác với những bộ phim thông thường, Cải mả không những có một mà nhiều nhân vật chính. Bởi trung tâm câu chuyện là cả một đại gia đình. Để tạo cho mỗi nhân vật một màu sắc và tính cách khác biệt, ê-kíp cũng rất dụng tâm trong việc xây dựng những set quay gắn liền với màu sắc của mỗi người. Ví dụ, nhân vật của Avin Lu gắn liền với hang động.
Để tạo nên ngôn ngữ điện ảnh chuyên biệt, Cải Mả tận dụng nhiều nguồn chất liệu bản địa: từ âm nhạc, trang phục, tập tục đến những biểu tượng dân gian ít người biết đến. Chính sự lựa chọn này đã tạo nên một bầu không khí rùng rợn rất riêng, không cần đến ma quỷ hay kỹ xảo hoành tráng mà vẫn khiến người xem ám ảnh.
Trong phim, có nhiều nhân vật quan trọng thuộc cộng đồng dân tộc thiểu số sinh sống tại Phú Yên, nhưng ê-kíp không cố định họ là người dân tộc nào để giữ sự linh hoạt cho câu chuyện. Âm nhạc bản địa được đưa vào như một phần không thể thiếu. Đạo diễn Thắng Vũ chia sẻ rằng anh đã nghiên cứu về cây đàn Đinh goong - một nhạc cụ dân tộc có nhiều tên gọi khác nhau - và quyết định đưa vào phim như một biểu tượng văn hóa. Hai diễn viên Rima Thanh Vy và Avin Lu đã dành thời gian học chơi đàn để thể hiện đúng tinh thần nhân vật.
Rima Thanh Vy chia sẻ: “Với sự hướng dẫn của thầy dạy đàn - một nghệ nhân đồng bào, tôi đã cảm nhận được sâu sắc hơn âm nhạc, giai điệu của vùng cao. Điều đó giúp tôi nhập vai tốt hơn. Với dạng phim đa tuyến nhân vật như Cải Mả, tạo hình, cách ăn mặc và sở thích là điểm nhấn nhá quan trọng cho nhân vật, khiến khán giả có nhiều cảm xúc với nhân vật của mình hơn”.
Ở phía Avin Lu, bên cạnh việc thay đổi ngoại hình thì tập chơi đàn đinh-goong cũng là trải nghiệm có một không hai mà Cải Mả mang đến cho anh. Nam diễn viên còn tâm huyết đến mức xin nhà sản xuất cho phép mang đàn về nhà để tập luyện. “Tôi tìm hiểu kết cấu, nốt nhạc tương ứng với từng dây từng vị trí, sau đó tập lên dây đàn. Vì đàn làm thủ công nên dây đàn mỗi lần đánh thì đều phải lên dây , sau đó xem rất nhiều video về các nghệ nhân chơi đàn để cảm nhận rõ về nhạc cụ khi lên set”, Avin Lu kể lại.
Lần đầu khai thác chi tiết nghi thức cải mả trong văn hóa tâm linh người Việt, Cải mả xoay quanh cuộc hội ngộ định mệnh của các thành viên gia đình họ Đỗ. Cùng một thời điểm, hàng loạt tai nạn kinh hoàng bỗng ập xuống đầu từng thành viên trong gia đình. Cho rằng vận rủi tìm đến do “ông bà quở”, cô Tư Chánh (Kiều Trinh) đã kêu gọi các anh em về lại quê nhà để cải táng mồ mả cho tổ tiên. Thế nhưng lành ít dữ nhiều, kể từ khi vết cuốc đầu tiên chạm đất, mâu thuẫn giữa các thành viên trong gia đình bùng nổ, để lộ nhiều bí mật kinh hoàng trong quá khứ.
Lan Anh