Một trong những nội dung chính sách được bổ sung mới tại Dự thảo là "Mở rộng cơ sở tính thuế", trong đó có quy định: "Bổ sung nước giải khát có đường theo Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) có hàm lượng đường trên 5g/100ml vào đối tượng chịu thuế TTĐB với thuế suất 10%" do đây là mặt hàng mới, với mục đích bảo vệ sức khỏe nhân dân, khuyến cáo của WHO, Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc UNICEF và Bộ Y tế về thực tế bệnh tật liên quan đến nước giải khát có đường tại Việt Nam, kịp thời ngăn ngừa và giảm thiểu tình trạng thừa cân, béo phì đáng báo động ở trẻ em và thanh thiếu niên, nhằm dự phòng giảm thiểu rủi ro bệnh tật và gánh nặng y tế đối với bệnh không lây nhiễm.
Tại Phiên họp thứ 43, ngày 10/3/2025, Ủy ban thường vụ Quốc Hội đã thảo luận về Dự thảo luật thuế TTĐB trên cơ sở báo cáo của cơ quan thẩm tra và giải trình của cơ quan soạn thảo về những điểm lớn, còn khác nhau về thời điểm có hiệu lực, thuế suất. Chủ tịch Quốc hội lo ngại nếu bổ sung nước giải khát có đường vào diện thu thuế sẽ làm giảm sức mua, ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế. Các doanh nghiệp mong muốn có lộ trình tăng thuế phù hợp để khoan sức doanh nghiệp trong bối cảnh thị trường nhiều khó khăn. Đề nghị Bộ Tài chính, cơ quan thẩm tra tiếp tục trao đổi nội dung này; tham vấn kỹ ý kiến của các bộ, ngành liên quan, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, các hiệp hội doanh nghiệp để bổ sung thêm thông tin, dữ liệu cho phương án báo cáo Quốc hội tại kỳ họp tới. Nguyên tắc chung là hài hòa giữa yêu cầu bảo vệ sức khỏe của người dân, mục tiêu thúc đẩy sản xuất, kinh doanh, điều hành tăng trưởng, phát triển kinh tế - xã hội không cản trở hoạt động bình thường của doanh nghiệp, kết hợp tham khảo kinh nghiệm quốc tế đảm bảo phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của Việt Nam để đạt mục tiêu tăng trưởng năm 2025 và các năm tiếp theo.
Gần đây, tại Kỳ họp thứ 9, phiên Thảo luận của Quốc hội về Dự thảo luật thuế TTĐB (sửa đổi) ngày 9/5/2025, Dự thảo mới nhất đã sửa đổi đề xuất bổ sung mặt hàng nước giải khát theo Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) có hàm lượng đường trên 5g/100 ml vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) với mức thuế 8% vào năm 2027 và 10% từ năm 2028. Điều này thể hiện phần nào sự cân nhắc, lắng nghe các ý kiến góp ý của các chuyên gia, hiệp hội ngành hàng v.v. Tuy nhiên, vẫn còn rất nhiều ý kiến của các biểu Quốc hội băn khoăn khi chưa có đủ cơ sở khoa học, thực tiễn, đánh giá toàn diện và tham khảo kinh nghiệm quốc tế cũng như đảm bảo tính công bằng khi áp thuế đối với nước giải khát có đường và kiến nghị cần cân nhắc kỹ lưỡng và có lộ trình áp thuế phù hợp đối với mặt hàng mới như nước giải khát có đường.
Theo Đại biểu Cầm Thị Mẫn – Đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hoá, mặc dù đại biểu tán thành với việc quy định lộ trình áp thuế đối với mặt hàng mới nhưng cần có đánh giá tác động đầy đủ khi mà mặt hàng nước giải khát có đường là mặt hàng có mối liên hệ đến hơn 20 ngành liên quan trong chuỗi giá trị, như ngành hàng bán lẻ, du lịch, nhà hàng, khách sạn và hàng trăm ngàn hộ nông dân trồng mía, công ty sản xuất đường. Đại biểu cho rằng, với việc áp thuế đối với mặt hàng mới cần phải có lộ trình chuẩn bị dài hơi, nhất là trong bối cảnh doanh nghiệp đang phải đối mặt với nhiều khó khăn và gánh nặng về thuế, phí.
Đặc biệt, là trong bối cảnh hiện nay, khi Hoa Kỳ đang có động thái áp dụng thuế đối ứng lên nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Sau khi đánh giá các thông tin đa chiều, trong đó có báo cáo đánh giá tác động của Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) đối với nước giải khát có đường, đại biểu đề nghị nghiên cứu bổ sung lộ trình áp dụng thuế suất đối với nước giải khát cụ thể, Phương án 1, lộ trình áp thuế sau khi luật có hiệu lực 1 năm, từ ngày 1/1/2027 đến 31/12/2027 mức thuế suất 5%, từ ngày 1/1/2028 đến 31/12/2028 mức thuế suất 8%, từ ngày 1/1/2029 mức thuế suất 10%. Phương án 2, lộ trình áp thuế sau khi luật có hiệu lực 2 năm, từ ngày 1/1/2028 đến 31/12/2028 mức thuế suất 8%, từ ngày 1/1/2029 mức thuế suất 10%. Theo đại biểu, việc quy định lộ trình và thuế suất như vậy sẽ đảm bảo quá trình triển khai, không có tác động quá lớn đến người tiêu dùng, doanh nghiệp và nền kinh tế. Đồng thời, các doanh nghiệp có thời gian thay đổi chiến lược sản phẩm, hướng sang các sản phẩm tốt cho sức khỏe của người tiêu dùng và vẫn đảm bảo mục tiêu kinh doanh và tăng trưởng của nền kinh tế.
Là một địa phương có nhiều cây trồng liên quan đến nguồn nguyên liệu đầu vào để sản xuất các mặt hàng chịu thuế TTĐB, Đại biểu Dương Khắc Mai – đoàn ĐBQH tỉnh Đắk Nông thẳng thắn chia sẻ quan điểm ngoài việc tích cực là việc áp mức thuế cao có thể sẽ tác động, làm giảm nhu cầu tiêu thụ các loại sản phẩm này, nhưng còn có mặt hạn chế của vấn đề là sẽ ảnh hưởng đến cả hệ thống chuỗi ngành hàng với nhiều đối tượng bị tác động, từ người nông dân trồng thuốc lá, mía đường và các loại nguyên liệu đầu vào, công nhân lao động, doanh nghiệp trực tiếp sản xuất, kinh doanh, phân phối sản phẩm cho đến các ngành công nghiệp phụ trợ. Vì vậy đại biểu đề nghị tính toán cho thật kỹ lộ trình tăng thuế và mức thuế, đồng thời tôi cũng đề nghị Chính phủ quan tâm, nghiên cứu ban hành hoặc trình cấp có thẩm quyền ban hành chính sách hỗ trợ phù hợp cho các đối tượng này trong việc chuyển đổi nghề và các vấn đề có liên quan.
Đại biểu Nguyễn Thị Thu Dung – Đoàn ĐBQH tỉnh Thái Bình rất băn khoăn trong bối cảnh nền kinh tế đang chịu nhiều áp lực từ bên ngoài và còn nhiều bất ổn ở khu vực tiêu dùng và dịch vụ thì việc áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt với nước giải khát có đường cần phải được cân nhắc thấu đáo và dựa trên các đánh giá toàn diện. Bà Nguyễn Thị Thu Dung đề nghị cần phải có một nghiên cứu độc lập và có thể kết hợp với các hiệp hội ngành hàng để thực hiện đánh giá tác động toàn diện của chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường (tác động đến doanh nghiệp sản xuất, người tiêu dùng, người lao động và chuỗi cung ứng; ảnh hưởng đến các chỉ số kinh tế vĩ mô như GDP, thu ngân sách, lạm phát và sức mua tiêu dùng v.v). Đánh giá khoa học về mối liên hệ giữa tiêu thụ nước giải khát có đường và sức khỏe cộng đồng và kết quả đánh giá nên được công khai để đảm bảo tính minh bạch và tạo sự đồng thuận của xã hội.
Bà Nguyễn Thị Thu Dung cũng có kiến nghị lùi thời điểm áp dụng quy định đánh thuế tiêu thụ đặc biệt với nước giải khát có hàm lượng đường 5g/100ml bắt đầu từ năm 2028 nhằm tạo điều kiện cho doanh nghiệp nghiên cứu, điều chỉnh sản phẩm, đầu tư, đổi mới công nghệ và phát triển sản phẩm thay thế với lộ trình có thể từ 3% - 7% rồi đến 10% để giúp doanh nghiệp có thời gian thích nghi, đồng thời có thể xem xét áp dụng mức thuế khác nhau tùy hàm lượng đường trong sản phẩm nhằm khuyến khích doanh nghiệp đổi mới công thức theo hướng giảm đường, hướng đến tiêu dùng lành mạnh.
PV