Nhận thức đầy đủ vai trò của chiến sĩ – nghệ sĩ, từ đó xây dựng hệ thống giải pháp khả thi nhằm phát huy hiệu quả vai trò của họ trong giữ gìn, bảo vệ và lan tỏa phẩm chất cao đẹp "Bộ đội Cụ Hồ", là yêu cầu cấp thiết trong sự nghiệp bảo vệ bản chất cách mạng, truyền thống tốt đẹp của Quân đội nhân dân Việt Nam trong kỷ nguyên mới.
1. Phẩm chất "Bộ đội Cụ Hồ" - Cốt lõi tư tưởng và văn hóa của Quân đội nhân dân Việt Nam
"Bộ đội Cụ Hồ" là danh hiệu thiêng liêng, cao quý mà Nhân dân và bạn bè quốc tế trân trọng dành tặng cho cán bộ, chiến sĩ Quân đội nhân dân Việt Nam. Danh hiệu này thể hiện sâu sắc, toàn diện trong mọi lĩnh vực hoạt động của Quân đội. Sinh ra từ Nhân dân, vì Nhân dân mà chiến đấu, Quân đội ta không chỉ là lực lượng vũ trang cách mạng tuyệt đối trung thành với Đảng, Tổ quốc và Nhân dân, mà còn là biểu tượng tiêu biểu của chủ nghĩa anh hùng cách mạng. Như Đại tướng Võ Nguyên Giáp từng khẳng định: "Hình ảnh và tên gọi 'Bộ đội Cụ Hồ' là nét đẹp độc đáo trong văn hóa Việt Nam và lịch sử dựng nước, giữ nước của dân tộc ta".
Về bản chất, phẩm chất "Bộ đội Cụ Hồ" là sự kết tinh giữa truyền thống yêu nước, anh hùng bất khuất của dân tộc với tinh thần cách mạng, tính tổ chức và kỷ luật của giai cấp công nhân, dưới sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng Cộng sản Việt Nam. Đây là biểu hiện sinh động của mối quan hệ biện chứng giữa tính dân tộc và tính thời đại, giữa truyền thống và hiện đại, được hun đúc qua thực tiễn chiến đấu, xây dựng và trưởng thành của Quân đội nhân dân Việt Nam trong suốt hơn 80 năm qua. Đảng ta xác định phẩm chất "Bộ đội Cụ Hồ" là cốt lõi làm nên sức mạnh tinh thần và bản lĩnh chính trị của quân đội, là nền tảng tư tưởng để xây dựng Quân đội nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nhấn mạnh: "Quân đội ta trung với Đảng, hiếu với dân, sẵn sàng chiến đấu, hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì chủ nghĩa xã hội. Nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng"[1], đó là tinh thần tận trung với nước, tận hiếu với dân, đây cũng là sứ mệnh thiêng liêng mà mỗi người chiến sĩ cách mạng phải suốt đời giữ gìn và phát huy.
Phẩm chất "Bộ đội Cụ Hồ" còn được thể hiện qua những giá trị đạo đức trong sáng, lối sống giản dị, trung thực, tinh thần kỷ luật nghiêm minh, đoàn kết thống nhất và gắn bó máu thịt với Nhân dân. Chính những yếu tố đó đã tạo nên nền tảng vững chắc để Quân đội ta luôn hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ, kể cả trong những điều kiện khắc nghiệt, gian khổ và những thời khắc khốc liệt nhất của lịch sử dân tộc. Thực tiễn lịch sử đã khẳng định: Phẩm chất cao đẹp ấy là một trong những nhân tố làm nên những chiến thắng vĩ đại, đồng thời xây dựng hình ảnh "Bộ đội Cụ Hồ" trở thành biểu tượng sáng ngời của chủ nghĩa anh hùng cách mạng, được Nhân dân Việt Nam và bạn bè quốc tế trân trọng, tôn vinh. Trong thời kỳ mới, phẩm chất và hình ảnh thiêng liêng ấy tiếp tục tỏa sáng trên mọi mặt trận, từ biên cương, hải đảo xa xôi đến tâm dịch, vùng lũ và cả trong thực hiện nhiệm vụ gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc. Những cống hiến thầm lặng và hy sinh cao cả của người lính hôm nay là minh chứng sinh động khẳng định: Không thế lực nào có thể làm phai mờ phẩm chất cao đẹp "Bộ đội Cụ Hồ", đây không chỉ là giá trị tinh thần bền vững mà còn là tài sản vô giá, là nguồn sức mạnh to lớn của Quân đội và dân tộc Việt Nam trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong kỷ nguyên mới.
Tuy nhiên, trong bối cảnh mới, mặt trận tư tưởng ngày càng diễn biến phức tạp, các thế lực thù địch không ngừng đẩy mạnh chiến lược "diễn biến hòa bình", với trọng tâm là "phi chính trị hóa" Quân đội, xuyên tạc phẩm chất và hình ảnh cao đẹp của người lính cách mạng. Đồng thời, mặt trái của cơ chế thị trường và sự suy thoái đạo đức, lối sống trong xã hội đã tác động tiêu cực đến tư tưởng, nhận thức của một bộ phận cán bộ, chiến sĩ, khiến cho việc giữ gìn và phát huy phẩm chất "Bộ đội Cụ Hồ" trở nên cấp bách và khó khăn hơn bao giờ hết. Đặc biệt, trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển mạnh mẽ của khoa học – công nghệ, các thế lực thù địch đã triệt để lợi dụng mọi kẽ hở để gia tăng hoạt động chống phá, trong đó tập trung tấn công vào Quân đội nhân dân Việt Nam. Mục tiêu chiến lược của chúng là tách Quân đội ra khỏi sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng Cộng sản Việt Nam; làm phai nhạt lý tưởng cách mạng; suy yếu niềm tin, phá vỡ khối đoàn kết, xói mòn ý chí chiến đấu và phẩm chất cách mạng của cán bộ, chiến sĩ, tiến tới gây rối loạn về tư tưởng chính trị trong nội bộ Quân đội,… Đây là những thách thức, đòi hỏi toàn quân phải nâng cao nhận thức chính trị, giữ vững bản lĩnh, chủ động đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu, thủ đoạn thâm độc, không để các thế lực thù địch lợi dụng, xuyên tạc và xâm phạm bản chất cách mạng, hình ảnh cao đẹp của Quân đội nhân dân Việt Nam.
Chính vì vậy, giữ gìn và phát huy phẩm chất cao đẹp "Bộ đội Cụ Hồ" không chỉ là trách nhiệm của mỗi cán bộ, chiến sĩ, mà còn là nhiệm vụ chính trị trọng tâm của toàn Đảng, toàn quân và toàn dân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa. Đây chính là nền tảng tư tưởng và giá trị văn hóa bền vững để xây dựng Quân đội nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới. Đồng thời, cũng là cơ sở quan trọng để bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng trên mặt trận văn hóa – nghệ thuật và trong toàn bộ đời sống xã hội.
2. Vai trò của chiến sĩ - nghệ sĩ trong giữ gìn, phát huy phẩm chất "Bộ đội Cụ Hồ"
Một là, tái hiện sinh động hình tượng "Bộ đội Cụ Hồ" qua các tác phẩm văn học - nghệ thuật.
Trong thực tiễn, chiến sĩ – nghệ sĩ hiện diện như những người chiến đấu bằng tác phẩm, tư tưởng, trái tim và bản lĩnh nghề nghiệp. Mỗi tác phẩm nghệ thuật giàu chiều sâu tư tưởng đều là một hành động dấn thân, thể hiện lựa chọn lập trường, niềm tin chính trị của người nghệ sĩ đối với con đường cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng. Với vai trò là chủ thể sáng tạo, chiến sĩ - nghệ sĩ giữ vị trí then chốt trong việc xây dựng, khắc họa hình tượng "Bộ đội Cụ Hồ" một cách sinh động, chân thực và giàu cảm xúc. Thông qua các loại hình nghệ thuật, như: Văn học, điện ảnh, âm nhạc, sân khấu, hội họa…, hình ảnh người lính không chỉ được phản ánh qua chiến công mà còn được khắc họa sâu sắc qua phẩm chất đạo đức, tinh thần cách mạng, lòng trung thành, tình đồng chí, đồng đội và những hy sinh thầm lặng vì Tổ quốc. Nhiều tác phẩm tiêu biểu, như: Phim "Mùa hoa cải trắng", "Đường lên Điện Biên"; ca khúc "Hát mãi khúc quân hành"; vở kịch "Người chiến sĩ ấy"… đã góp phần xây dựng hình tượng "Bộ đội Cụ Hồ" như một biểu tượng sống động của chủ nghĩa anh hùng cách mạng, đồng thời làm phong phú thêm kho tàng văn hóa nghệ thuật cách mạng Việt Nam.
Hai là, đấu tranh, phản bác hiệu quả với các âm mưu xuyên tạc, bóp méo hình ảnh "Bộ đội Cụ Hồ".
Không gian mạng đang trở thành một mặt trận tư tưởng mới - nơi diễn ra các cuộc chiến thông tin, cuộc cạnh tranh ảnh hưởng giá trị giữa các nền văn hóa, các hệ tư tưởng. Các thế lực thù địch lợi dụng không gian ảo để xuyên tạc, bôi nhọ hình ảnh "Bộ đội Cụ Hồ" với các luận điệu "phi chính trị hóa" quân đội, "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong nội bộ. Trong bối cảnh đó, chiến sĩ - nghệ sĩ không thể đứng ngoài, với tầm ảnh hưởng xã hội lớn, mỗi chiến sĩ - nghệ sĩ có vai trò quan trọng trong việc phát hiện, phản bác các luận điệu sai trái thông qua nghệ thuật và truyền thông. Họ sử dụng cảm xúc, ngôn ngữ nghệ thuật sắc bén để đập tan những luận điệu sai lệch, bảo vệ sự thật lịch sử, làm sáng tỏ hình ảnh cao đẹp của người quân nhân cách mạng, đây là một mặt trận tư tưởng - văn hóa quan trọng, góp phần củng cố niềm tin của nhân dân và cán bộ, chiến sĩ vào sự nghiệp cách mạng. Điều này đòi hỏi người chiến sĩ - nghệ sĩ không chỉ giỏi chuyên môn, mà còn nắm chắc chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật Nhà nước, kỹ năng truyền thông - tức là một nghệ sĩ có bản lĩnh chính trị, năng lực trí tuệ và đạo đức cách mạng trong kỷ nguyên mới.
Ba là, nuôi dưỡng tinh thần yêu nước, lý tưởng cách mạng trong thế hệ trẻ.
Trong môi trường xã hội hiện đại, con người chịu tác động rất lớn từ các sản phẩm truyền thông - văn hóa - nghệ thuật. Những tác phẩm nghệ thuật không chỉ đơn thuần mang tính giải trí, mà còn định hình nhận thức về lịch sử, chính trị, đạo đức, giá trị sống. Trong bối cảnh đó, mỗi tác phẩm nghệ thuật là một "hệ quy chiếu tư tưởng", mang theo những thông điệp nhất định về thế giới quan, nhân sinh quan, lập trường chính trị và văn hóa. Chiến sĩ - nghệ sĩ giữ vai trò là người truyền cảm hứng, kết nối giá trị truyền thống với thời đại cho thế hệ trẻ - những người sẽ kế thừa và phát huy phẩm chất "Bộ đội Cụ Hồ" trong tương lai. Thông qua các hình thức nghệ thuật đa dạng và hiện đại tạo nên những tác phẩm nghệ thuật có sức lan tỏa mạnh mẽ, giúp thế hệ trẻ nhận thức sâu sắc và tự hào về hình tượng "Bộ đội Cụ Hồ", từ đó nuôi dưỡng khát vọng cống hiến, lý tưởng cách mạng và lòng trung thành với Đảng, với Tổ quốc và nhân dân.
Bốn là, gắn kết nghệ thuật với đời sống chiến sĩ.
Một trong những điểm nổi bật thể hiện vai trò đặc thù của chiến sĩ – nghệ sĩ là sự gắn bó chặt chẽ với đời sống, huấn luyện và nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu của cán bộ, chiến sĩ trong Quân đội. Các chiến sĩ – nghệ sĩ thường xuyên đến với đơn vị, vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo để sáng tác, biểu diễn, động viên tinh thần và chia sẻ khó khăn với bộ đội. Chính từ thực tiễn ấy, các tác phẩm nghệ thuật mới có chiều sâu tư tưởng, tính chân thực và sức truyền cảm mạnh mẽ. Đồng thời, bản thân các chiến sĩ – nghệ sĩ cũng phải không ngừng rèn luyện, giữ vững phẩm chất "Bộ đội Cụ Hồ", điều này thể hiện ở tinh thần kỷ luật, đạo đức cách mạng, lối sống mẫu mực, để thực sự trở thành tấm gương sáng cho đồng đội và Nhân dân noi theo. Sự hòa quyện giữa nghệ thuật và cuộc sống quân ngũ chính là yếu tố làm nên sức sống lâu bền và giá trị nhân văn sâu sắc của các tác phẩm nghệ thuật cách mạng trong thời kỳ mới.
Thứ hai, đầu tư và tạo điều kiện phát triển các tác phẩm nghệ thuật có giá trị tư tưởng, thẩm mỹ về đề tài "Bộ đội Cụ Hồ".
Một nền nghệ thuật cách mạng không thể phát triển đúng hướng nếu thiếu cơ chế hỗ trợ phù hợp. Do đó, cần xây dựng quỹ đầu tư và hoàn thiện chính sách hỗ trợ sáng tác, phổ biến các tác phẩm nghệ thuật về hình tượng "Bộ đội Cụ Hồ" mang chiều sâu tư tưởng, giá trị thẩm mỹ cao, đặc biệt ưu tiên các chủ đề cách mạng, lịch sử, đạo đức và văn hóa truyền thống. Các cơ quan, đơn vị trong quân đội cần phối hợp chặt chẽ với các tổ chức văn hóa – nghệ thuật để mở rộng quy mô các trại sáng tác, hội thảo chuyên đề, giải thưởng nghệ thuật; qua đó, phát hiện, bồi dưỡng và tôn vinh các tác phẩm tiêu biểu. Đồng thời, cần đổi mới phương thức truyền tải và tiếp cận công chúng, nhất là thế hệ trẻ, thông qua việc ứng dụng công nghệ số, đa phương tiện, xây dựng dự án nghệ thuật số, phim tài liệu tương tác... nhằm tăng tính hấp dẫn, lan tỏa sâu rộng hình tượng "Bộ đội Cụ Hồ" trong đời sống tinh thần xã hội.
Thứ ba, xây dựng đội ngũ chiến sĩ - nghệ sĩ có bản lĩnh chính trị vững vàng, năng lực chuyên môn cao, đạo đức cách mạng trong sáng.
Việc tuyển chọn, đào tạo và phát triển đội ngũ chiến sĩ – nghệ sĩ cần bảo đảm đồng bộ cả về phẩm chất chính trị, đạo đức và năng lực chuyên môn. Đây phải là những người vừa có tài năng nghệ thuật, vừa có bản lĩnh chính trị vững vàng, đạo đức trong sáng, ý thức tổ chức kỷ luật cao, thực sự tiêu biểu cho hình ảnh "Bộ đội Cụ Hồ" trong thời đại mới. Tăng cường công tác quản lý, giáo dục và rèn luyện đạo đức nghề nghiệp; đồng thời, tạo môi trường thuận lợi để nghệ sĩ – chiến sĩ phát triển toàn diện, gắn bó sâu sát với thực tiễn đơn vị, địa bàn, từ đó phản ánh chân thực đời sống người lính qua tác phẩm nghệ thuật. Bên cạnh đó, cần trang bị cho đội ngũ này kiến thức, kỹ năng truyền thông số, quản trị hình ảnh cá nhân và bảo vệ an ninh mạng. Trong thời đại chuyển đổi số, chiến sĩ – nghệ sĩ không chỉ là người biểu diễn, mà còn là chủ thể truyền cảm hứng, lan tỏa tư tưởng cách mạng, đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng ngay trên không gian mạng, qua từng video, bài viết, hình ảnh cụ thể.
Thứ tư, tăng cường tuyên truyền, định hướng dư luận xã hội trên các phương tiện truyền thông hiện đại.
Trước sự phát triển mạnh mẽ của mạng xã hội và truyền thông đa phương tiện, việc tuyên truyền, lan tỏa hình ảnh, giá trị của "Bộ đội Cụ Hồ" cần được triển khai bằng những chiến lược truyền thông hiện đại, hiệu quả và phù hợp với xu thế tiếp cận của công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ. Chiến sĩ – nghệ sĩ đóng vai trò nòng cốt trong hoạt động này thông qua việc sáng tạo nội dung, sản xuất các chương trình nghệ thuật, phim tài liệu, phóng sự, clip ngắn… trên nền tảng số. Đây không chỉ là phương tiện phản bác kịp thời các luận điệu sai trái, xuyên tạc, mà còn là kênh quan trọng góp phần xây dựng hình ảnh gần gũi, nhân văn và truyền cảm hứng về người lính cách mạng trong lòng nhân dân và bạn bè quốc tế. Qua đó, củng cố niềm tin xã hội, tăng cường sự gắn bó quân – dân và khẳng định vai trò của Quân đội nhân dân Việt Nam trong thời kỳ mới.
Thứ năm, xây dựng và nhân rộng các mô hình, điển hình chiến sĩ - nghệ sĩ tiêu biểu.
Để tạo sức lan tỏa mạnh mẽ trong toàn quân và toàn xã hội, cần chú trọng xây dựng, phát hiện và nhân rộng các mô hình, điển hình chiến sĩ - nghệ sĩ tiêu biểu trong việc giữ gìn và phát huy phẩm chất "Bộ đội Cụ Hồ". Việc biểu dương, khen thưởng kịp thời những cá nhân có thành tích xuất sắc sẽ góp phần tạo động lực, khơi dậy tinh thần cống hiến, sáng tạo trong đội ngũ văn nghệ sĩ quân đội. Bên cạnh đó, cần tăng cường tổ chức các hoạt động giao lưu văn hóa – nghệ thuật giữa các đơn vị, vùng miền trong toàn quân, cũng như giữa Quân đội nhân dân Việt Nam với quân đội các nước, đây là cơ hội thiết thực để trao đổi kinh nghiệm, mở rộng tầm nhìn, phát triển tư duy nghệ thuật, đồng thời góp phần quảng bá hình ảnh người chiến sĩ – nghệ sĩ Việt Nam trong thời đại mới.
3. Giải pháp phát huy vai trò của chiến sĩ - nghệ sĩ trong giữ gìn, bảo vệ phẩm chất cao đẹp "Bộ đội Cụ Hồ" thời kỳ mới Thứ nhất, nâng cao nhận thức chính trị, tư tưởng và lý tưởng nghệ thuật cách mạng cho đội ngũ chiến sĩ - nghệ sĩ. Đây là giải pháp nền tảng, mang tính quyết định, tạo cơ sở để chiến sĩ - nghệ sĩ nâng cao "sức đề kháng tư tưởng" trước âm mưu, thủ đoạn phá hoại ngày càng tinh vi của các thế lực thù địch. Sự vững vàng về tư tưởng chính trị là tiền đề để bảo đảm cho hoạt động sáng tạo nghệ thuật mang tính trung thực, nhân văn, định hướng đúng lập trường và lý tưởng cách mạng. Để phát huy tối đa vai trò của đội ngũ chiến sĩ - nghệ sĩ, cần tăng cường bồi dưỡng lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; nâng cao nhận thức về chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và nhiệm vụ chính trị trong việc gìn giữ, phát huy phẩm chất "Bộ đội Cụ Hồ" trong giai đoạn hiện nay. Đồng thời, chú trọng xây dựng môi trường văn hóa – nghệ thuật lành mạnh, khuyến khích sáng tạo gắn với thực tiễn chiến đấu, huấn luyện, lao động, qua đó góp phần bồi dưỡng lý tưởng cách mạng, lòng trung thành, tinh thần hy sinh và kỷ luật của người chiến sĩ trong thời kỳ mới.
Chiến sĩ – nghệ sĩ giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong việc bảo vệ và phát huy phẩm chất cao đẹp "Bộ đội Cụ Hồ" trong kỷ nguyên mới. Họ không chỉ là những người sáng tạo nghệ thuật, mà còn là chiến sĩ xung kích trên mặt trận tư tưởng – văn hóa, góp phần xây dựng hình ảnh trung thực, sinh động và đầy cảm hứng về người lính cách mạng trong lòng Nhân dân và bạn bè quốc tế. Trước những âm mưu, thủ đoạn tinh vi của các thế lực thù địch nhằm xuyên tạc, bôi nhọ hình ảnh "Bộ đội Cụ Hồ", đội ngũ chiến sĩ – nghệ sĩ cần kiên định lập trường chính trị, giữ vững bản lĩnh, phát huy sức mạnh của nghệ thuật để đấu tranh bảo vệ sự thật lịch sử, truyền thống vẻ vang của Quân đội nhân dân Việt Nam. Đồng thời, họ có trách nhiệm truyền cảm hứng yêu nước, lý tưởng cách mạng và tinh thần cống hiến cho thế hệ trẻ, góp phần xây dựng Quân đội nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, xứng đáng với niềm tin tuyệt đối của Đảng, Nhà nước và Nhân dân.
Tài liệu tham khảo
1. Bộ Chính trị (2008), Nghị quyết số 23-NQ/TW ngày 16/6/2008 của Bộ Chính trị về tiếp tục xây dựng và phát triển văn học, nghệ thuật trong thời kỳ mới, Hà Nội.
2. Bộ Chính trị (2018), Nghị quyết số 35-NQ/TW ngày 22/10/2018 của Bộ Chính trị về tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới, Hà Nội.
3. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, tập I, Hà Nội.
4. Quân ủy Trung ương (2021), Nghị quyết số 847-NQ/QUTW ngày 28/12/2021 của Quân ủy Trung ương về phát huy phẩm chất "Bộ đội Cụ Hồ", kiên quyết chống chủ nghĩa cá nhân trong tình hình mới, Hà Nội.
[1] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, tập 14, tr. 435.
ThS Phan Quang Trung
Trường Đại học Văn hóa Nghệ thuật Quân đội