Ảnh minh họa. Nguồn: Chinhphu.vn
Trong bối cảnh đó, chính sách bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) tiếp tục khẳng định vai trò quan trọng không chỉ là một công cụ bảo đảm thu nhập tạm thời khi người lao động mất việc, mà còn là giải pháp hỗ trợ đào tạo nghề, kết nối việc làm và ổn định an sinh xã hội.
Theo số liệu của Bảo hiểm xã hội Việt Nam, tính đến tháng 12 năm 2024, cả nước có trên 15 triệu người đang tham gia bảo hiểm thất nghiệp, tăng 9,2% so với cùng kỳ năm 2023. Chỉ tính riêng 11 tháng đầu năm 2024, đã có hơn 920.000 người nộp hồ sơ đề nghị hưởng trợ cấp thất nghiệp, trong đó có tỷ lệ không nhỏ là lao động trẻ, lao động tại khu công nghiệp và lao động dịch chuyển từ phi chính thức sang chính thức.
Bên cạnh kết quả đạt được, chính sách BHTN trong năm qua cũng ghi nhận nhiều nội dung mới đáng chú ý, cả về quy trình thủ tục, phương thức tiếp cận lẫn định hướng cải cách dài hạn theo Nghị quyết 28-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương về cải cách chính sách bảo hiểm xã hội. Những đổi mới này không chỉ nhằm đảm bảo quyền lợi cho người lao động, mà còn thúc đẩy BHTN phát triển theo hướng linh hoạt, bao phủ rộng và thích ứng tốt hơn với thị trường lao động hiện đại.
Tuy nhiên, theo khảo sát của một số địa phương, vẫn còn nhiều người lao động – nhất là lao động trẻ – thiếu thông tin, thiếu kỹ năng tra cứu hoặc chưa kịp nắm bắt chính sách, dẫn đến bỏ lỡ quyền lợi đáng ra được hưởng.
Điểm mới trong chính sách bảo hiểm thất nghiệp năm 2024
Năm 2024 ghi nhận nhiều điểm mới quan trọng trong chính sách bảo hiểm thất nghiệp (BHTN), nhằm nâng cao hiệu quả hỗ trợ người lao động, mở rộng diện bao phủ và tăng cường tính linh hoạt để phù hợp với bối cảnh mới của thị trường lao động.
1. Đơn giản hóa thủ tục, đẩy mạnh số hóa dịch vụ công
Một trong những thay đổi tích cực nhất trong năm 2024 là việc số hóa quy trình giải quyết chế độ BHTN. Theo Bảo hiểm xã hội Việt Nam, người lao động có thể nộp hồ sơ hưởng trợ cấp thất nghiệp trực tuyến qua Cổng dịch vụ công quốc gia hoặc ứng dụng ssID, thay vì đến trực tiếp Trung tâm dịch vụ việc làm như trước.
Tính đến tháng 11/2024, đã có hơn 320.000 hồ sơ hưởng trợ cấp thất nghiệp nộp qua hình thức online, giúp tiết kiệm thời gian, chi phí đi lại và giảm tải áp lực cho bộ phận tiếp nhận hồ sơ. Ngoài ra, thời gian giải quyết hồ sơ được rút ngắn xuống còn trung bình 6–8 ngày làm việc, so với 12–15 ngày trước đây.
2. Tăng cường kết nối thông tin việc làm và đào tạo nghề
Năm 2024, ngành lao động tập trung mạnh vào việc liên kết giữa các Trung tâm Dịch vụ việc làm (TTDVVL) và cơ sở đào tạo nghề để triển khai các khóa đào tạo ngắn hạn, chuyển đổi nghề miễn phí cho người hưởng trợ cấp thất nghiệp.
Theo báo cáo của Cục Việc làm (Bộ LĐ-TB&XH), hơn 39.000 người lao động đã tham gia các khóa học nghề trong khuôn khổ chính sách BHTN tính đến cuối tháng 10/2024, tăng 12% so với năm 2023. Trong đó, nhóm ngành được lựa chọn nhiều nhất là: sửa chữa điện dân dụng, vận hành thiết bị công nghệ, marketing online và chăm sóc khách hàng.
Đặc biệt, trong năm nay, nhiều địa phương đã áp dụng hình thức đào tạo trực tuyến kết hợp thực hành tại chỗ, giúp lao động ở vùng sâu vùng xa cũng tiếp cận được dịch vụ này.
3. Tăng cường kiểm soát lạm dụng quỹ BHTN
Một điểm đáng chú ý trong năm 2024 là việc siết chặt kiểm tra, xử lý các hành vi gian lận, trục lợi quỹ BHTN. Theo Cục Việc làm, trong năm qua, các cơ quan chức năng đã tiến hành trên 3.500 cuộc thanh tra, kiểm tra, phát hiện hàng trăm trường hợp khai khống hồ sơ, không khai báo việc làm mới khi đang hưởng trợ cấp.
Bên cạnh việc xử phạt hành chính, một số trường hợp nghiêm trọng còn bị chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra. Đây là bước đi cần thiết để bảo vệ quỹ BHTN và đảm bảo công bằng giữa những người tham gia.
4. Định hướng mở rộng đối tượng tham gia BHTN
Trong năm 2024, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội tiếp tục hoàn thiện Đề án sửa đổi Luật Việc làm, trong đó có nội dung quan trọng là mở rộng đối tượng tham gia BHTN sang nhóm lao động làm việc không có hợp đồng (freelancer, lao động nền tảng số…), lao động khu vực phi chính thức – những người đang ngày càng chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu lao động.
Những điều người lao động trẻ cần lưu ý để hưởng trọn quyền lợi bảo hiểm thất nghiệp
Dù chính sách bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) ngày càng được cải tiến và mở rộng, thực tế cho thấy không ít người lao động – đặc biệt là lao động trẻ – vẫn bị thiệt thòi do thiếu thông tin hoặc hiểu chưa đúng về điều kiện, quyền lợi và quy trình hưởng trợ cấp. Để không bỏ lỡ những hỗ trợ quan trọng từ BHTN, người lao động trẻ cần nắm rõ những điểm sau:
1. Phải nộp hồ sơ đúng hạn – muộn là mất quyền lợi
Một trong những lỗi phổ biến nhất khiến người lao động bị từ chối trợ cấp thất nghiệp là nộp hồ sơ quá hạn. Theo quy định tại Luật Việc làm hiện hành, người lao động phải nộp hồ sơ đề nghị hưởng trợ cấp thất nghiệp trong vòng 3 tháng kể từ ngày chấm dứt hợp đồng lao động.
Hồ sơ gồm:
Đơn đề nghị hưởng trợ cấp thất nghiệp (theo mẫu);
Bản chính hoặc bản sao có chứng thực của hợp đồng lao động đã chấm dứt;
Sổ bảo hiểm xã hội có xác nhận chấm dứt đóng BHTN.
Lưu ý: Kể từ năm 2024, người lao động có thể nộp hồ sơ online thông qua Cổng dịch vụ công quốc gia hoặc ứng dụng VssID, giúp tiết kiệm thời gian và tránh lỡ hạn do di chuyển xa.
2. Chú ý khai báo tình trạng việc làm hằng tháng
Để tiếp tục được nhận trợ cấp trong các tháng tiếp theo, người lao động cần đến Trung tâm Dịch vụ việc làm (TTDVVL) khai báo việc làm định kỳ mỗi tháng hoặc thực hiện khai báo trực tuyến qua nền tảng của BHXH (nếu nơi cư trú cho phép).
Việc không khai báo đúng hạn, khai không trung thực (như đã có việc làm nhưng vẫn hưởng trợ cấp) có thể dẫn đến bị dừng trợ cấp, truy thu hoặc xử phạt.
3. Nắm rõ các quyền lợi đi kèm ngoài tiền trợ cấp
Bên cạnh khoản trợ cấp hàng tháng bằng 60% mức lương bình quân của 6 tháng đóng BHTN cuối cùng, người lao động còn có thể được hỗ trợ học nghề miễn phí, tham gia các lớp kỹ năng mềm, tư vấn giới thiệu việc làm tại các TTDVVL.
Từ năm 2024, chính sách học nghề được triển khai linh hoạt hơn, với nhiều hình thức học online – offline kết hợp, tập trung vào các kỹ năng dễ kiếm việc như:
Thiết kế đồ họa, dựng video;
Marketing online;
Vận hành thiết bị tự động;
Thương mại điện tử;
Điện dân dụng, cơ khí, kỹ thuật số cơ bản...
4. Biết tra cứu thông tin – chủ động bảo vệ quyền lợi
Hiện nay, toàn bộ quá trình tham gia, quá trình đóng và lịch sử hưởng BHTN đều đã được cập nhật trên hệ thống dữ liệu của Bảo hiểm xã hội. Người lao động trẻ nên thường xuyên tra cứu trên ứng dụng VssID hoặc website baohiemxahoi.gov.vn để đảm bảo:
Quá trình đóng BHTN không bị gián đoạn;
Không bị doanh nghiệp nợ hoặc trốn đóng bảo hiểm;
Chủ động kiểm tra thông tin nếu có nhu cầu nghỉ việc và hưởng trợ cấp.
Nếu phát hiện sai lệch, cần liên hệ ngay cơ quan BHXH địa phương hoặc phản ánh trên cổng dịch vụ công để được xử lý kịp thời.
Trong bối cảnh thị trường việc làm ngày càng cạnh tranh và biến động, chính sách bảo hiểm thất nghiệp không chỉ là tấm “lưới an sinh” mà còn là công cụ hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp, nâng cao kỹ năng cho người lao động trẻ. Hiểu đúng – làm đúng – khai thác tối đa quyền lợi sẽ giúp thế hệ thanh niên chủ động hơn trong hành trình nghề nghiệp và thích ứng linh hoạt với mọi biến động của thị trường lao động.
Cẩm Lụa