TNV - Sáng ngày 27/9 tại Hà Nội, Hiệp hội Cao su Việt Nam (VRA), Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (VIFORES), Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TP Hồ Chí Minh (HAWA), Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Bình Định (FPA Bình Định) cũng với Tổ chức Forest Trends đã phối hợp tổ chức buổi chia sẻ thông tin về Chuỗi cung cao su thiên nhiên và gỗ cao su: Thực trạng và giải pháp phát triển bền vững.
Ngành sản xuất và chế biến sản phẩm cao su là một trong những ngành sản xuất nông lâm nghiệp quan trọng nhất của Việt Nam. Đến năm 2017, diện tích cao su của cả nước đạt 969.700 ha, với gần 67% diện tích đang trong giai đoạn cho thu hoạch mủ. Hiện, có nhiều thành phần kinh tế tham gia vào khâu sản xuất, bao gồm doanh nghiệp Nhà nước, doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (FDI) và các hộ gia đình (cao su tiểu điền) trong đó diện tích cao su tiểu điền chiếm khoảng 51% trong tổng diện tích.
Xuất khẩu là trọng tâm của ngành cao su. Ba nhóm sản phẩm xuất khẩu chủ lực của ngành hiện nay là nguyên liệu cao su thiên nhiên (cao su thiên nhiên), sản phẩm cao su và gần đây là gỗ cao su và đồ gỗ được làm từ gỗ cao su.
Năm 2017, tổng kim ngạch xuất khẩu của 3 nhóm mặt hàng này đạt trên 6,4 tỷ USD, đóng góp 5,4% vào tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước năm 2017. Bên cạnh đó, tiêu thụ nội địa các sản phẩm của ngành lớn và đang tiếp tục mở rộng. Về khía cạnh xã hội, sự phát triển của ngành đã tạo công ăn việc làm cho khoảng năm trăm nghìn lao động tham gia trong các khâu khác nhau của chuỗi cung và trên 260.000 hộ gia đình trực tiếp tham gia khâu sản xuất.
Ngành cao su Việt Nam đã và đang hội nhập sâu rộng vào thị trường thế giới, với cơ hội mở rộng thị trường xuất khẩu thông qua các cam kết từ các hiệp định thương mại tự do được Chính phủ Việt Nam ký kết. Tuy nhiên, hội nhập giúp mở rộng cơ hội phát triển cũng đồng nghĩa gia tăng sức ép cạnh tranh quốc tế, các khó khăn bởi các rào cản thương mại và các rủi ro về thị trường.
Một trong những yêu cầu cơ bản của thị trường trong bối cảnh hội nhập hiện nay là những cá nhân và tổ chức tham gia thị trường bắt buộc phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định có liên quan đến tính bền vững của sản phẩm, về các khía cạnh như trách nhiệm của các cá nhân, tổ chức này đối với các loại phí, thuế, quy định về môi trường, sử dụng lao động… Các quy định này không chỉ đơn thuần giới hạn trong các chính sách của quốc gia nơi các cá nhân và các tổ chức này hoạt động, mà còn thể hiện trong các điều ước quốc tế mà Chính phủ đã cam kết tham gia thực hiện.
Sản lượng cao su Việt Nam đã tăng nhanh theo đà tăng diện tích. Hiện, Việt Nam trở thành một trong những nước dẫn đầu về năng suất ở châu Á, là nước đứng thứ ba về cung cao su thiên nhiên, chiếm khoảng 8,1% tổng sản lượng cao su thế giới, đứng sau Thái Lan và Indonesia.
Tại hội thảo các đơn vị đưa ra báo cáo cũng khuyến nghị việc phủ rộng Sáng kiến về cao su thiên nhiên bền vững (SNRi) được Tổ chức Nghiên cứu cao su quốc tế (IRSG) đưa ra. Sáng kiến này nhằm đảm bảo các sản phẩm đáp ứng được các yêu cầu của tiêu chí bền vững.
Đến đầu năm 2018 đã có 45 doanh nghiệp tham gia sáng kiến này, trong đó bao gồm một số doanh nghiệp lớn hiện đang nhập khẩu cao su thiên nhiên của Việt Nam như Bridgestone, Michellin và Goodyear. Trong tương lai, chắc chắn sẽ có nhiều doanh nghiệp tham gia vào sáng kiến này.
Các doanh nghiệp của Việt Nam cung cao su thiên nhiên cho các nhà mua hàng này bắt buộc phải tuân thủ các tiêu chí về sản phẩm bền vững mà các nhà mua cao su đã công bố. Không tuân thủ các tiêu chí này là nguồn rủi ro rất lớn cho doanh nghiệp bởi nguy cơ mất thị trường. Trong tương lai, sức ép lên các doanh nghiệp cung cao su của Việt Nam ngày sẽ càng lớn. Điều này đòi hỏi ngành cao su hiện đang chơi trên sân chơi hội nhập phải có sự thay đổi trong cả suy nghĩ và hành động, nhằm đáp ứng với các yêu cầu ngày càng cao của thị trường.
Cũng trong buổi chia sẻ lần này, các đơn vị tham gia nghiên cứu cũng có những khuyến cáo cho ngành và các doanh nghiệp kinh doanh mặt hàng này cần có chiến lược cụ thể để dần có những bước đi chuyển dịch hiệu quả từ việc tập trung vào xuất khẩu các sản phẩm thô, sang các sản phẩm có giá trị gia tăng cao, và quan tâm phát triển thị trường nội địa. Thực hiện các bước này sẽ góp phần thúc đẩy ngành cao su phát triển bền vững trong tương lai.
Báo cáo cũng đưa con số, đến nay, các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của ngành cao su vẫn là sản phẩm thô, với lượng cao su thiên nhiên xuất khẩu chiếm trên 80% trong tổng sản lượng xuất khẩu. Sản phẩm tinh chỉ chiếm khoảng 17 – 18% . Một con số vẫn rất hạn chế. Điều này ảnh hưởng rất lớn đến lợi nhuận trong việc xuất khẩu các sản phẩm của ngành cao su Việt Nam.
Tuy nhiên, khi thị trường đã phát triển, cơ chế chính sách của các quốc gia liên quan đến đầu tư cởi mở hơn, lao động giá rẻ không còn tồn tại, hoặc không còn là lợi thế của quốc gia, xuất khẩu sản phẩm thô không những không tạo được giá trị gia tăng, không khuyến khích được các doanh nghiệp cải tiến công nghệ và đầu tư lao động tay nghề cao. Điều này sẽ làm mất lợi thế cạnh tranh của ngành trên thị trường thế giới.
Các bước tiếp theo mà ngành cao su cần tiến hành là thu thập và xây dựng cơ sở dữ liệu đầy đủ, cập nhật thường xuyên các thông tin trong chuỗi cung và nhu cầu của thị trường, chia sẻ đến các bên liên quan để có cơ sở đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp, chính sách phù hợp cho sự phát triển bền vững, giảm thiểu rủi ro.
Các DN cần tuân thủ toàn bộ các yêu cầu của luật pháp quốc gia, bao gồm cả quốc gia nơi các doanh nghiệp hiện đang đầu tư, và các quy định của quốc tế mà Chính phủ đã cam kết. Bên cạnh đó, ngành và DN cần có chiến lược cụ thể, nhằm quản lý rủi ro, bao gồm cả các rủi ro về thị trường và tính pháp lý của sản phẩm, mặt khác, ngành cần có những bước đi chuyển dịch hiệu quả để tái cơ cấu chuỗi cung, từ việc tập trung vào xuất khẩu các sản phẩm thô, sang các sản phẩm có giá trị gia tăng cao, và quan tâm phát triển thị trường nội địa. Thực hiện các bước này sẽ góp phần thúc đẩy ngành cao su phát triển bền vững trong tương lai.
B.H
