Theo Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng, đa số đại biểu Quốc hội thống nhất với sự cần thiết ban hành Nghị quyết nhằm tháo gỡ những điểm nghẽn về thể chế, cơ chế trong quá trình triển khai Luật Đất đai 2024. Nhiều ý kiến đề nghị tiếp tục rà soát toàn diện để khơi thông mọi nguồn lực, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh.
Một trong những nhóm vấn đề được nhiều đại biểu tập trung thảo luận là thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ tái định cư. Các đại biểu đề nghị làm rõ tính cần thiết của việc bổ sung các trường hợp Nhà nước thu hồi đất trong dự thảo Nghị quyết.
Quốc hội thảo luận về dự thảo Nghị quyết tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thi hành Luật Đất đai. Ảnh: Media Quốc hội
Bộ trưởng Trần Đức Thắng cho biết Luật Đất đai 2024 đã quy định cụ thể 31 trường hợp Nhà nước thu hồi đất vì lợi ích quốc gia, công cộng. Tuy nhiên, trong bối cảnh đất nước đặt mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội với tốc độ hai con số, việc bổ sung thêm một số trường hợp là cần thiết.
Các trường hợp được đề xuất bổ sung gồm:
- Dự án trong khu thương mại tự do và trung tâm tài chính quốc tế.
- Thu hồi đất để tạo quỹ đất thanh toán hợp đồng BT và tạo quỹ đất cho thuê đối với tổ chức đang sử dụng đất nhưng bị thu hồi.
- Thu hồi phần diện tích còn lại của dự án khi nhà đầu tư đã đạt thỏa thuận trên 75% diện tích và nhận được sự đồng thuận của trên 75% số lượng người sử dụng đất.
Về tỷ lệ 75% gây nhiều tranh luận, Bộ trưởng cho biết cơ quan soạn thảo coi đây là trường hợp đặc biệt, đòi hỏi đánh giá thận trọng các tác động kinh tế, xã hội, an ninh, trật tự và quyền lợi của người dân. Dự thảo đã giao HĐND cấp tỉnh - cơ quan quyền lực đại diện cho nhân dân địa phương quyết định việc áp dụng hay không áp dụng cơ chế thu hồi phần diện tích còn lại.
Dự thảo cũng trình hai phương án bồi thường để Quốc hội xem xét.
- Phương án 1 áp dụng cơ chế bồi thường như trường hợp Nhà nước thu hồi đất.
- Phương án 2 quy định nếu mức bồi thường trung bình thấp hơn giá nhà đầu tư thỏa thuận thì người dân sẽ được nhận bù phần chênh lệch do nhà đầu tư chi trả.
Cơ chế kết hợp bảng giá và hệ số điều chỉnh sẽ giúp minh bạch hóa
Giá đất tiếp tục là nội dung nhận được nhiều ý kiến nhất. Các đại biểu đặc biệt quan tâm đến tính chính xác của bảng giá đất và hệ số điều chỉnh giá đất - cơ sở quan trọng để đảm bảo quyền lợi của người dân và giảm thiểu khiếu kiện.
Bộ trưởng cho biết cơ chế kết hợp bảng giá và hệ số điều chỉnh sẽ giúp minh bạch hóa, đẩy nhanh tiến độ định giá, khắc phục tình trạng trì trệ hiện nay. Chính phủ sẽ quy định chi tiết quy trình xây dựng bảng giá, hệ số điều chỉnh, cũng như cách tính chi phí hạ tầng được trừ nhằm bảo đảm công bằng, đúng thực tiễn.
Dự thảo cũng đã xử lý các trường hợp đang dở dang việc xác định giá đất tại thời điểm Nghị quyết có hiệu lực.
Bộ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng giải trình chiều 1/12. Ảnh: Media Quốc hội
Một số đại biểu đề nghị bổ sung nguyên tắc và thời điểm xác định giá đất cho dự án BT để tránh phát sinh tranh chấp do thay đổi quy định pháp luật.
Về đăng ký đất đai, cấp giấy chứng nhận, tách thửa và hợp thửa, nhiều đại biểu phản ánh thực tế tách thửa đất nông nghiệp đang gặp khó do yêu cầu về lối đi, gây vướng mắc trong phân chia thừa kế, tặng cho.
Chính phủ đã tiếp thu và chỉnh sửa theo hướng linh hoạt hơn: cho phép chuyển mục đích một phần thửa đất mà không cần tách thửa; hợp thửa không bắt buộc cùng mục đích sử dụng. Đồng thời, vẫn kiểm soát chặt chẽ việc xử lý đất có nguồn gốc do vi phạm, tuyệt đối không hợp thức hóa hành vi lấn chiếm.
Cho phép thu hồi đất trước khi phê duyệt phương án bồi thường
Một số đại biểu lo ngại việc cho phép thu hồi đất trước khi phê duyệt phương án bồi thường có thể gây xáo trộn đời sống, làm tăng khiếu kiện.
Giải trình vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường nhấn mạnh cơ chế này chỉ áp dụng với các dự án quan trọng quốc gia, dự án đầu tư công khẩn cấp, hoặc dự án nhận được sự đồng thuận của đa số người dân. Chính phủ sẽ quy định chặt chẽ trình tự, thủ tục nhằm đảm bảo khách quan, công bằng và quyền lợi hợp pháp của người dân.
Về nội dung giao đất, cho thuê đất, một số ý kiến đề nghị làm rõ điều kiện giao đất không qua đấu giá để tránh thất thoát tài sản Nhà nước. Bộ trưởng cho biết dự thảo đã bổ sung ba trường hợp áp dụng cơ chế này, gồm: diện tích đất thanh toán hợp đồng BT; các dự án thuộc trường hợp Nhà nước thu hồi đất phục vụ lợi ích quốc gia, công cộng; và các dự án năng lượng, du lịch gắn với thương mại - dịch vụ tại vùng kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn.
Những trường hợp này thể hiện trách nhiệm của Nhà nước trong hỗ trợ đầu tư tại các địa bàn khó khăn chứ không nhằm ưu ái nhà đầu tư.
Phương Vy