Ngày 25/9/2025, tại London, Đoàn đã có buổi làm việc với Cơ quan Trợ giúp pháp lý (Legal Aid Agency – LAA) thuộc Bộ Tư pháp Anh và Hội đồng Luật sư Anh (Law Society of England and Wales). Tại đây, phía LAA giới thiệu tổng quan hệ thống pháp luật liên quan đến trợ giúp pháp lý ở Anh và các nguyên tắc vận hành trong thực tiễn. Đối tượng được hưởng trợ giúp pháp lý bao gồm người bị buộc tội trong các vụ án hình sự; người tham gia các vụ việc dân sự liên quan đến nhà ở, nhập cư; các vấn đề gia đình như ly hôn, nuôi con hay các trường hợp bạo lực gia đình… nhưng không có khả năng tài chính để chi trả chi phí thuê luật sư.
Hệ thống trợ giúp pháp lý hình sự tại Anh và xứ Wales được coi là một quyền nền tảng, nhằm bảo đảm mọi người dân đều có cơ hội được luật sư hỗ trợ ngay từ giai đoạn họ bị buộc tội. Khi bị đưa về đồn cảnh sát, cá nhân có quyền nhận tư vấn pháp lý miễn phí qua đội ngũ luật sư trực 24/7 hoặc qua đường dây Criminal Defence Direct. Cơ chế này được tổ chức chặt chẽ, qua đó giảm thiểu rủi ro pháp lý và bảo vệ quyền lợi của công dân trong thời điểm then chốt.
Đối với các vụ việc dân sự, việc xem xét cấp trợ giúp pháp lý dựa trên hai tiêu chí chính. Thứ nhất là khả năng tài chính (means test), nhằm xác định người dân có tự trang trải được chi phí pháp lý hay không. Thứ hai là lợi ích công lý (merits test), đánh giá mức độ nghiêm trọng của vụ việc, mức độ phức tạp và tác động của kết quả giải quyết đối với quyền lợi thiết yếu của đương sự. Cách phân loại này giúp Nhà nước bảo đảm tính công bằng trong tiếp cận dịch vụ pháp lý, đồng thời sử dụng ngân sách trợ giúp pháp lý một cách hợp lý và hiệu quả.
Các tổ chức thực hiện trợ giúp pháp lý là doanh nghiệp luật, công ty luật hoặc văn phòng luật sư đã ký hợp đồng với LAA. Chỉ những đơn vị đáp ứng tiêu chuẩn mới được phép cung cấp dịch vụ. LAA thường xuyên rà soát và đánh giá chất lượng hoạt động của các đơn vị ký hợp đồng; nếu không đáp ứng các yêu cầu chuyên môn và quy chuẩn nghề nghiệp, hợp đồng sẽ bị chấm dứt nhằm bảo đảm tính chuyên nghiệp và chất lượng dịch vụ.
Chi phí cho hoạt động trợ giúp pháp lý được ngân sách Chính phủ Anh bảo đảm. Bộ trưởng Bộ Tư pháp là người quy định mức chi trả và phạm vi chi phí. Căn cứ vào đó, LAA quyết định thanh toán cho từng vụ việc cụ thể. Theo thông tin phía LAA cung cấp, ngân sách dành cho trợ giúp pháp lý trong năm tài chính 2023–2024 vào khoảng 2,2 tỷ bảng Anh, chiếm gần 1/5 tổng chi thường xuyên của Bộ Tư pháp Anh, thể hiện sự đầu tư lớn của Chính phủ trong việc bảo đảm tiếp cận công lý cho người dân.
Hội đồng Luật sư Anh nhấn mạnh vai trò của tổ chức nghề nghiệp trong tham gia phản biện chính sách, đề xuất điều chỉnh mức thù lao để bảo đảm quyền lợi cho luật sư tham gia trợ giúp pháp lý; tổ chức đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ luật sư trẻ; đồng thời thúc đẩy các chương trình hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa. Thông qua mạng lưới kết nối luật sư và các hoạt động tư vấn chuyên đề, Hội đồng Luật sư góp phần tạo môi trường đầu tư minh bạch, giúp doanh nghiệp tiếp cận dịch vụ pháp lý chất lượng.
Bên cạnh đó, hệ thống pháp luật Anh đặc biệt chú trọng bảo vệ quyền lợi pháp lý của doanh nghiệp khi gặp rủi ro hình sự hoặc tranh chấp trong quá trình hoạt động. Việc bảo đảm doanh nghiệp được tiếp cận luật sư có chuyên môn và tư vấn kịp thời được coi là yếu tố quan trọng đối với sự ổn định của môi trường kinh doanh.
Tuy nhiên, Hội đồng Luật sư Anh cũng cho biết hiện nay cơ chế tính thù lao, đặc biệt trong các vụ án phức tạp tại Tòa án Hoàng gia, chưa tương xứng với khối lượng công việc, dẫn đến tình trạng nhiều luật sư rời bỏ lĩnh vực này. Đa phần luật sư hình sự tại Anh đã trên 50 tuổi, số lượng luật sư trẻ tham gia trợ giúp pháp lý rất hạn chế, gây lo ngại về sự thiếu hụt nhân lực trong 5–10 năm tới.
Qua chuyến công tác, Đoàn thu nhận được nhiều bài học kinh nghiệm quý báu về mô hình cung cấp dịch vụ công – tư kết hợp; cách phân loại đối tượng, phạm vi hỗ trợ; phương pháp đánh giá nhu cầu và quyết định hỗ trợ; cơ chế tài chính bền vững; hệ thống giám sát chất lượng; cũng như ứng dụng công nghệ thông tin để bảo đảm minh bạch và nâng cao hiệu quả xử lý vụ việc. Những nội dung này sẽ được Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý nghiên cứu, đề xuất lãnh đạo Bộ Tư pháp để tiếp tục hoàn thiện cơ chế trợ giúp pháp lý ở Việt Nam.
Trong ngày làm việc 24/9/2025, Đoàn đã đến thăm Đại sứ quán Việt Nam tại Anh để nắm bắt tình hình cộng đồng người Việt, tình hình cung cấp thông tin pháp luật, hỗ trợ pháp lý cho kiều bào và doanh nghiệp Việt Nam. Cùng ngày, Đoàn cũng khảo sát Thư viện British nhằm tìm hiểu mô hình quản lý thư viện, vận hành kho sách và các nguồn tư liệu pháp luật phục vụ người dân và cộng đồng.