Gắn nghiên cứu với thực tiễn, định hướng phát triển bền vững
Phát biểu tại tọa đàm, PGS.TS Lâm Quang Vinh, Trưởng ban Khoa học và Công nghệ Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh M, nhấn mạnh mục tiêu xuyên suốt của Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh là thúc đẩy các chương trình nghiên cứu có tính ứng dụng cao, tạo ra sản phẩm cụ thể phục vụ nhu cầu xã hội. Tinh thần này hoàn toàn phù hợp với định hướng được nêu trong Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.
"Tọa đàm lần này là một bước đi quan trọng nhằm tăng cường kết nối giữa Trường ĐH An Giang với hệ thống viện nghiên cứu, doanh nghiệp và chính quyền địa phương trong việc triển khai đề án phát triển giống lúa – một lĩnh vực chiến lược đối với sinh kế, kinh tế và an ninh lương thực của toàn vùng ĐBSCL," PGS.TS Vinh khẳng định.
Bên cạnh đó, tọa đàm còn đóng vai trò thúc đẩy đầu tư hạ tầng nghiên cứu hiện đại cho Trường ĐH An Giang, hướng tới xây dựng khung chương trình phát triển giống lúa giai đoạn 2025–2030. Những nền tảng này là bước khởi đầu cho việc xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo gắn với phát triển nông nghiệp bền vững – lĩnh vực đang chịu nhiều tác động từ biến đổi khí hậu và đòi hỏi sự chuyển mình mạnh mẽ.
Góp phần đảm bảo an ninh lương thực quốc gia
Báo cáo của nhóm nghiên cứu Trường ĐH An Giang cho biết, nhà trường đã sưu tập và lưu trữ gần 500 giống/dòng lúa, tạo nên một nguồn vật liệu quý báu cho công tác nghiên cứu, chọn tạo và chuyển giao kết quả ứng dụng. Một số hướng nghiên cứu nổi bật đang được triển khai bao gồm: đánh giá đặc tính nông học và chất lượng của các giống lúa mùa, nghiên cứu và bảo tồn giống lúa phù hợp với vùng lũ của ĐBSCL, hỗ trợ thử nghiệm năng suất các giống lúa địa phương…
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng gay gắt, nhất là tình trạng xâm nhập mặn và hạn hán kéo dài, nhóm nghiên cứu khẳng định tầm quan trọng của việc phát triển các giống lúa thích ứng tốt với điều kiện bất lợi, nhằm không chỉ duy trì năng suất mà còn đảm bảo an ninh lương thực và nền nông nghiệp phát triển theo hướng bền vững.
Không chỉ dừng lại ở mục tiêu trước mắt, chương trình nghiên cứu hướng tới xây dựng nền tảng di truyền ổn định và đa dạng cho cây lúa, phục vụ lâu dài cho công tác lai tạo giống mới phù hợp với từng vùng sinh thái. Đồng thời, đây cũng là hướng đi tiềm năng để thu hút sự hợp tác của các chuyên gia trong và ngoài nước trong lĩnh vực di truyền học và công nghệ sinh học.
Ba trụ cột chính trong chương trình nghiên cứu
Theo nhóm nghiên cứu, đề án lần này tập trung vào ba nội dung chủ đạo:
Phát triển hạ tầng và hiện đại hóa quy trình nghiên cứu thông qua ứng dụng công nghệ thông tin. Đa dạng hóa nguồn gen, từ đó phục vụ cho việc lai tạo các giống lúa có khả năng thích ứng cao và năng suất ổn định. Phát triển giống lúa tiềm năng, kết hợp phân tích chất lượng dinh dưỡng, giải mã DNA và tiến hành đăng ký sở hữu trí tuệ.
Một điểm nổi bật trong phương pháp tiếp cận là việc ứng dụng các công nghệ hiện đại như trí tuệ nhân tạo (AI), cảm biến thông minh, UAV, xử lý ảnh trong phân tích các chỉ tiêu nông học. Ngoài ra, nhóm còn xây dựng hệ cơ sở dữ liệu tích hợp mã QR, giúp truy xuất thông tin chi tiết và chính xác về từng giống lúa.
Để phục vụ lâu dài cho công tác nghiên cứu, nhóm cũng đề xuất đầu tư vào hệ thống thiết bị hiện đại gồm sinh học phân tử, cảm biến IoT, các phần mềm quản lý dữ liệu tích hợp trí tuệ nhân tạo – qua đó tạo nền móng vững chắc cho việc đổi mới sáng tạo trong ngành chọn tạo giống lúa.
Tọa đàm nhận được nhiều góp ý giá trị từ chuyên gia
Tại buổi tọa đàm, các chuyên gia, nhà khoa học đã tích cực đóng góp nhiều ý kiến tâm huyết nhằm hoàn thiện khung chương trình nghiên cứu. Các đại biểu cho rằng, cơ sở hạ tầng hiện đại, bao gồm phòng thí nghiệm chuyên sâu, thiết bị công nghệ cao là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng và hiệu quả nghiên cứu.
Bên cạnh đó, việc lưu trữ, bảo tồn và mở rộng tập đoàn giống lúa địa phương cũng được nhấn mạnh như một nhiệm vụ chiến lược để bảo vệ nguồn gen quý của vùng, tránh thất thoát tài nguyên di truyền trong quá trình đô thị hóa và biến đổi khí hậu.
Nhiều ý kiến cũng đề xuất cần mở rộng hợp tác với doanh nghiệp để thúc đẩy thương mại hóa kết quả nghiên cứu, tạo động lực cho việc chuyển giao công nghệ, tăng khả năng đầu tư và tạo lợi ích kinh tế bền vững.
PGS.TS Nguyễn Phương Thảo (Trường Đại học Quốc tế – Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh ) đưa ra một góc nhìn thực tế khi cho rằng, nghiên cứu ứng phó với biến đổi khí hậu là lĩnh vực có phạm vi rộng và phức tạp, vì vậy nhóm nghiên cứu cần xác định rõ trọng tâm.
"Tôi cho rằng cần giới hạn rõ phạm vi nghiên cứu, tập trung vào những vấn đề cấp thiết và có thể đo lường được kết quả. Như vậy, kết quả nghiên cứu mới nhanh chóng áp dụng được vào thực tế, tạo ra hiệu quả rõ ràng và mang lại lợi ích thiết thực cho ngành nông nghiệp trong bối cảnh nhiều thách thức như hiện nay," bà Thảo chia sẻ.
Định hình chiến lược phát triển bền vững cho ĐBSCL
Ghi nhận những ý kiến đóng góp quý báu từ các nhà khoa học, nhóm nghiên cứu khẳng định sẽ tiếp thu đầy đủ và tích hợp vào quá trình xây dựng khung chương trình nghiên cứu. Theo đánh giá chung, chương trình chọn tạo giống lúa thích ứng với biến đổi khí hậu không chỉ là một nhiệm vụ khoa học, mà còn mang tầm chiến lược với sự phát triển bền vững của vùng ĐBSCL – nơi được xem là "vựa lúa" quan trọng của cả nước.
Đây là bước khởi đầu cho quá trình hợp tác sâu rộng giữa Trường ĐH An Giang, Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh. và các đối tác trong nước, quốc tế. Trong dài hạn, những nghiên cứu có chiều sâu và được đầu tư bài bản sẽ góp phần bảo đảm an ninh lương thực, nâng cao giá trị nông sản Việt Nam và đưa ngành nông nghiệp nước nhà thích ứng tốt hơn với các biến động khí hậu toàn cầu.
Tọa đàm lần này không chỉ thể hiện quyết tâm mạnh mẽ của giới nghiên cứu trong việc đổi mới tư duy và phương pháp tiếp cận khoa học, mà còn đánh dấu sự chuyển mình của hệ thống giáo dục – nghiên cứu trong việc đồng hành với thực tiễn, giải quyết những bài toán cấp thiết nhất của quốc gia.
Tấn Tài