Đầu những năm sáu mươi của thế kỷ XX, trước các hoạt động khiêu khích ngày càng tăng của đế quốc Mỹ, để chuẩn bị đối phó với những bước leo thang mới của địch, ngày 22-10-1963, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh và Bộ Quốc phòng ra Quyết định thành lập Quân chủng PK - KQ, trên cơ sở hợp nhất Bộ Tư lệnh Phòng không và Cục Không quân.
Quân chủng PK - KQ ra đời là bước phát triển mới về tổ chức và sức mạnh chiến đấu của Quân đội ta. Từ một Quân đội lúc đầu chỉ có bộ binh, trang bị vũ khí thô sơ đã phát triển thành Quân đội có đủ các quân, binh chủng tương đối hiện đại. Quân chủng PK – KQ vào thời điểm thành lập có 3 Binh chủng: cao xạ, ra đa, không quân, với sứ mệnh vẻ vang là lực lượng nòng cốt trên mặt trân đối không, trong thế trận chiến tranh nhân dân bảo vệ Tổ quốc.
Thủ trưởng QC PK-KQ cắt băng khai mạc triển lãm vì sự nghiệp bảo vệ bầu trời Tổ quốc
Quán triệt sâu sắc nhiệm vụ chính trị, ngày 13-01-1964, Đảng ủy Quân chủng PK - KQ họp phiên đầu tiên, quyết nghị: “Xây dựng Quân chủng PK - KQ cách mạng, tiến lên chính quy, hiện đại phù hợp với khả năng của ta, nâng cao khả năng cơ động và sẵn sàng chiến đấu, tích cực khắc phục khó khăn tiêu diệt máy bay địch, sẵn sàng đối phó với mọi tình huống”, chủ trương đó trở thành định hướng chiến lược xuyên suốt 60 năm xây dựng, chiến đấu và phát triển của Quân chủng.
Những ngày đầu thành lập, tuy vũ khí trang bị còn thô sơ, song dưới sự lãnh đạo của Đảng, trực tiếp là Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng; Đảng bộ Quân chủng PK - KQ đã lãnh đạo toàn Quân chủng khắc phục mọi khó khăn, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao, cùng quân và dân ta đánh bại hai cuộc chiến tranh phá hoại bằng không quân và hải quân của Mỹ ra miền Bắc, đỉnh cao là Chiến dịch Phòng không, tháng 12 - 1972, làm sụp đổ hoàn toàn thần tượng vô địch của không lực Hoa Kỳ, buộc chính quyền Mỹ phải ký hiệp định Paris ngày 27-01-1973 tôn trọng độc lập tự chủ của nước ta, ngừng ném bom hoàn toàn vô điều kiện rút hết quân Mỹ và chư hầu về nước tạo ra thế và lực mới cho cách mạng Việt Nam tiến tới giải phóng miền Nam thống nhất đất nước.
Ngoài chiến đấu bảo vệ yếu địa miền Bắc Đảng ủy, Bộ tư lệnh Quân chủng còn chủ động điều động lực lượng phòng không, không quân vào tuyến lửa Khu 4 đánh địch, bảo vệ các trọng điểm dọc tuyến đường vận tải chiến lược 559. Tại đây, các chiến sĩ phòng không đã tham gia chiến đấu hàng ngàn trận, bắn rơi hàng trăm máy bay, bắt sống nhiều giặc lái.
Trong cuộc Tổng tiến công mùa Xuân năm 1975, đỉnh cao là Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, các lực lượng Phòng không, Không quân đã tổ chức hành quân thần tốc cùng các binh chủng hợp thành tiến vào giải phóng miền Nam. Các đơn vị không quân ngoài việc sẵn sàng chiến đấu ở miền Bắc, đã huy động tất cả các loại máy bay vận tải hiện có lập cầu hàng không phục vụ công tác chỉ huy, tiếp tế, cơ động lực lượng, góp phần đẩy nhanh tốc độ tiến công trên các hướng chiến trường. Các đơn vị pháo phòng không bám sát bộ binh, hiệp đồng chặt chẽ cùng các Binh chủng hợp thành tiến công thần tốc vào hang ổ cuối cùng của kẻ địch. Có thể khẳng định, trong chiến đấu dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ Quân chủng, các lực lượng Phòng không, Không quân càng đánh càng thắng, càng đánh càng mạnh, hoàn thành xuất sắc 3 nhiệm vụ tác chiến phòng không mang ý nghĩa chiến lược: bảo vệ miền Bắc, các tuyến đường giao thông vận tải chiến lược; chiến đấu trong đội hình quân, binh chủng hợp thành.
Năm 1977 để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ Quân chủng PK - KQ được tách thành hai quân chủng là Quân chủng Phòng Không và Quân chủng Không quân. 22 năm chia tách (từ năm 1977 đến năm 1999), dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, hai Đảng bộ đã lãnh đạo hai Quân chủng vượt qua muôn vàn khó khăn, thử thách, phát triển nhanh chóng cả về quy mô, tổ chức lực lượng và năng lực lãnh đạo; cùng với quân và nhân dân cả nước bảo vệ vững chắc biên giới Tây Nam và biên giới phía Bắc của Tổ quốc, làm tròn nghĩa vụ quốc tế; hoàn thành tốt nhiệm vụ quản lý và bảo vệ vùng biển, vùng trời Tổ quốc…
Năm 1999, trước yêu cầu nhiệm vụ thời kỳ mới, hai Quân chủng Phòng không và Không quân được hợp nhất thành Quân chủng PK - KQ. Sau khi hợp nhất, mặc dù gặp nhiều khó khăn; song xác định rõ yêu cầu, nhiệm vụ, Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Quân chủng đã quán triệt, triển khai nhiều chủ trương, giải pháp mang tính đột phá, lãnh đạo, chỉ đạo giải quyết nhiều vấn đề về tư tưởng, biên chế, tổ chức lực lượng...tạo sự đồng thuận về nhận thức chính trị tư tưởng trong toàn lực lượng, quyết tâm hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao.
Thường xuyên nghiên cứu, nắm, đánh giá, dự báo đúng tình hình, kịp thời tham mưu với Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng xử lý chính xác các tình huống chiến lược, nhất là trên không và trên hướng biển, đảo; không để bị động, bất ngờ. Thực hiện tốt chức năng tham mưu cho Bộ Quốc phòng, Ban chỉ đạo Phòng không nhân dân Trung ương về công tác Phòng không lục quân, Phòng không nhân dân và Không quân toàn quân; nghiên cứu điều chỉnh, xây dựng lực lượng và thế trận phòng không, không quân hợp lý trên phạm vi cả nước. Chủ động tham mưu với Quân ủy trung ương, Bộ Quốc phòng, mua sắm các loại vũ khí, trang bị kỹ thuật phù hợp với nghệ thuật quân sự Việt Nam và đường lối chiến tranh nhân dân; đồng thời tiếp tục đẩy mạnh xây dựng Quân chủng tiến thẳng lên hiện đại; nâng cao chất lượng huấn luyện trên các mặt, tập trung huấn luyện đội ngũ phi công có trình độ kỹ năng trong bay, có bản lĩnh, tâm lý vững vàng, có trình độ, hiểu biết, khai thác thành thạo các loại máy bay, vũ khí kỹ thuật hiện có, coi trọng huấn luyện ứng dụng chiến đấu, huấn luyện bay trong điều kiện phức tạp bảo đảm s ẵn sàng tác chiến trong mọi điều kiện thời tiết ngày cũng như đêm. Đối với lực lượng Phòng không, tổ chức huấn luyện cho bộ đội hiểu biết, sử dụng thành thạo các loại vũ khí, khí tài được trang bị, nắm chắc vũ khí trang bị, phương tiện chiến tranh của địch để có phương án tác chiến phù hợp.
Thủ trưởng BTL QC PK-KQ chụp ảnh lưu niệm với các đồng chí cựu chiến binh dự triển lãm Vì sự nghiệp bảo vệ bầu trời Tổ quốc
Tích cực tham gia giúp đỡ nhân dân trong nước và quốc tế khắc phục hậu quả thiên tai, bão lũ, cứu hộ, cứu nạn....cùng người dân cả nước chung tay phòng, chống, đẩy lùi và chiến thắng đại dịch Covid-19...để lại nhiều ấn tượng tốt đẹp trong lòng nhân dân cả nước và đồng bào ta ở nước ngoài.
Đảng bộ Quân chủng luôn vững mạnh về chính trị, năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu không ngừng được nâng lên; cán bộ, chiến sĩ có bản lĩnh chính trị vững vàng, trách nhiệm cao, luôn phát huy phẩm chất cao đẹp “Bộ đội Cụ Hồ”, “Người chiến sĩ PK, KQ ưu tú”, sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao.
Để giữ vững và phát huy vai trò lãnh đạo của Đảng Bộ Quân chủng và cấp ủy, tổ chức đảng các cấp, công tác xây dựng Quân chủng vững mạnh về chính trị làm cơ sở, nền tảng để xây dựng Quân chủng “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại” luôn được Đảng bộ đặc biệt coi trọng. Tiếp tục quán triệt, triển khai thực hiện đồng bộ, thống nhất, hiệu quả trong toàn Quân chủng Nghị quyết Trung ương 4 (khoá XI, XII, XIII) về xây dựng, chỉnh đốn Đảng; Kết luận số 01-KL/TW ngày 18-5-2021 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Chỉ thị 05-CT/TW của Bộ Chính trị; Chỉ thị 87, Chỉ thị 855 của Thường vụ Quân ủy Trung ương “về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”; Nghị quyết 847-NQ/QUTW ngày 28-12-2021 của Quân ủy Trung ương về phát huy phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ”, kiên quyết chống chủ nghĩa cá nhân trong tình hình mới. Tập trung nâng cao năng lực lãnh đạo toàn diện và sức chiến đấu của các cấp ủy, tổ chức đảng các cấp; gắn xây dựng tổ chức đảng với xây dựng tổ chức chỉ huy và các tổ chức quần chúng; xây dựng tổ chức Đảng vững mạnh cả về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức; xây dựng Người chiến sĩ Phòng không, Không quân có bản lĩnh chính trị kiên định, vững vàng; có động cơ trong sáng, trách nhiệm cao; có đạo đức, lối sống trong sạch, có tri thức khoa học, trình độ quân sự, năng lực, phương pháp, tác phong công tác tốt; dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung; nói đi đôi với làm, luôn đặt lợi ích của tập thể lên trên lợi ích của cá nhân. Tập trung đổi mới, nâng cao chất lượng công tác giáo dục chính trị tại đơn vị, tăng cường giáo dục cho bộ đội nhận thức sâu sắc bản chất, âm mưu, thủ đoạn của kẻ thù; đối tượng tác chiến của Bộ đội Phòng không, Không quân, đặc điểm tình hình tác động, yêu cầu nhiệm vụ trên cơ sở đó xây dựng ý chí quyết tâm, tinh thần sẵn sàng chiến đấu, sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao…
Lãnh đạo, chỉ đạo, quán triệt, triển khai thực hiện hiệu quả các chỉ thị, mệnh lệnh, quy định của Bộ Quốc phòng, Quân chủng về nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu. Theo dõi, nắm chắc âm mưu, thủ đoạn hoạt động của địch tham mưu đề xuất với Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng về phương án sử dụng lực lượng Phòng không, Không quân tham gia bảo vệ chủ quyền quốc gia, toàn vẹn lãnh thổ Tổ quốc, đặc biệt là chủ quyền biên giới, biển, đảo....
Đổi mới, nâng cao chất lượng công tác huấn luyện chiến đấu, giáo dục, đào tạo; chủ động, quyết liệt trong lãnh đạo điều chỉnh tổ chức, biên chế, xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao; bổ sung, sửa đổi ban hành quy chế, quy định về phân cấp quản lý, đánh giá, quy hoạch, luân chuyển, bổ nhiệm cán bộ phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ, đặc điểm từng cơ quan, đơn vị, đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân chủng “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại” trong giai đoạn mới.
Nâng cao chất lượng xây dựng chính quy, quản lý, giáo dục chấp hành pháp luật, kỷ luật; xây dựng các cơ quan, đơn vị vững mạnh toàn diện “mẫu mực, tiêu biểu”, đồng thời tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật Đảng nhằm nâng cao chất lượng lãnh đạo của các cấp ủy, tổ chức Đảng trong toàn Đảng bộ; triển khai quyết liệt, đồng bộ các nội dung, biện pháp trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; bảo đảm tốt công tác hậu cần, kỹ thuật cho nhiệm vụ huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu và các nhiệm vụ khác của Quân chủng.
Với những thành tích đặc biệt xuất sắc trong xây dựng, chiến đấu và bảo vệ Tổ quốc, Quân chủng PK - KQ đã được Đảng, Nhà nước đánh giá cao và trao tặng nhiều phần thưởng cao quý: 147 lượt tập thể; 148 lượt cá nhân được tuyên dương danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân, Anh hùng Lao động và Anh hùng Liên xô. Được Bác Hồ đến thăm 17 lần và các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước đến thăm nhiều lần.
Phát huy truyền thống 60 năm xây dựng, chiến đấu và phát triển, ngày nay bộ đội Phòng không, Không quân vẫn luôn giữ vững và phát huy phẩm chất cao quý “Bộ đội Cụ Hồ”, “Người chiến sĩ Phòng không, Không quân ưu tú”, xứng đáng là lực lượng nòng cốt trên mặt trận đối không, trong thế trận chiến tranh nhân dân, góp phần bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Trung tướng Trần Ngọc Quyến
Chính ủy Quân chủng Phòng không - Không quân