Khi Tổng thống Trump sắp công bố đề cử chính thức cho vị trí Thẩm phán Tòa án Tối cao Mỹ và các thành viên đảng Cộng hòa tại Thượng viện chuẩn bị tổ chức phiên điều trần nhanh chóng về việc xác nhận, họ đang thực hiện những tính toán đầy rủi ro nhằm vượt qua những thách thức chính trị khi chỉ còn chưa đầy 40 ngày nữa, cuộc bầu cử chính thức sẽ diễn ra.
Bà Amy Coney Barrett trong ảnh do Đại học Notre Dame, Mỹ, công bố ngày 19/9. Ảnh: Reuters.
Bước đi gấp rút trước thềm bầu cử
Truyền thông Mỹ dẫn các nguồn tin cho biết, Tổng thống Trump đang có kế hoạch đề cử bà Amy Coney Barrett vào vị trí Thẩm phán Tòa án Tối cao Mỹ, sau khi thẩm phán Ruth Bader Ginsburg qua đời ngày 18/9 vì căn bệnh ung thư. Nhiều cố vấn của ông Trump và các nhà lập pháp đảng Cộng hòa đã đặt cược vào bà Amy Coney Barrett – một nhân vật được lòng giới bảo thủ và được đánh giá là “sự kết hợp hoàn hảo” để đảm nhiệm vị trí nói trên.
Để tạo ra thế đa số của phe bảo thủ trong Tòa án tối cao, với tỷ lệ 6 - 3 (6 thẩm phán bảo thủ, 3 thẩm phán cấp tiến), đảng Cộng hòa sẵn sàng đi ngược lại với ý kiến của nhiều cử tri cho rằng, ứng viên cho chiếc ghế của Thẩm phán Tòa án tối cao phải do người chiến thắng trong cuộc bầu cử Tổng thống lựa chọn.
Đảng này cũng không ngần ngại tạm lui bước trước phe Dân chủ trong thời gian ngắn bằng cách động chạm vấn đề nạo phá thai, khi việc đề cử giúp họ đạt được mục tiêu dài hạn là hướng tòa án nghiêng về phía có lợi cho họ. Nhiều cử tri tự do lo ngại, việc xác nhận bà Amy Coney Barrett nắm vị trí cấp cao trong Tòa án sẽ là dấu chấm hết cho đạo luật cho phép hợp pháp hóa phá thai, ban hành năm 1973, có tên “Roe vs Wade”, bởi bà là người phản đối đạo luật này.
Việc lựa chọn ứng cử viên Amy Coney Barrett được đội ngũ tranh cử của ông Trump cho là điều đúng đắn trong bối cảnh nhà lãnh đạo Mỹ có tỷ lệ ủng hộ thấp hơn đối thủ tại một số bang chiến địa và Thượng viện do phe Cộng hòa chiếm đa số rơi vào tình trạng bấp bênh. Các cố vấn chính trị của ông Trump hy vọng, lựa chọn này sẽ tiếp thêm sức mạnh cho căn cứ chính trị bảo thủ của ông Trump trong chiến dịch tranh cử nhằm đánh bại ứng cử viên Joe Biden.
Theo giới quan sát, đề cử của ông Trump sẽ làm dấy lên một cuộc tranh cãi dữ dội chưa từng có tại Thượng viện do đảng Cộng hòa chiếm đa số trong phiên bỏ phiếu xác nhận, khi chưa đầy 40 ngày nữa cuộc bầu cử Tổng thống sẽ diễn ra. Kịch bản này không giống như bất cứ kịch bản nào khác trong lịch sử nước Mỹ. Còn nhớ 4 năm về trước, Thượng viện Mỹ đã từ chối xem xét đề cử của Tổng thống Barack Obama đưa ông Merrick B. Garland làm thẩm phán Tòa án tối cao, thay người tiền nhiệm Antonin Scalia mới qua đời, chỉ 237 ngày trước cuộc bầu cử chính thức.
Thế nhưng, điều này được cho là sẽ mang lại lợi thế cho ông Trump bởi một cuộc chiến giữa hai đảng tìm kiếm người phù hợp cho vị trí Thẩm phán Tòa án Tối cao sẽ khiến dư luận rời xa những thất bại trong đối phó dịch bệnh Covid-19 khiến hơn 200.000 người tử vong, tình trạng suy thoái kinh tế và gần đây nhất là việc ông Trump không đưa ra cam kết chuyển giao quyền lực trong hòa bình nếu thất cử.
Thượng nghị sỹ Cộng hòa Lamar Alexander tại bang Tennessee cho biết: “Cuộc bầu cử có thể hướng sự tập trung vào Tổng thống Trump, dịch bệnh Covid-19 hoặc Tòa án Tối cao. Tôi cho rằng nếu là về Tòa án Tối cao thì theo truyền thống sẽ mang lại lợi ích cho phe Cộng hòa nhiều hơn”.
Khi lựa chọn bà Barrett – nhân vật bảo thủ và là người đi đầu trong phong trào chống nạo phá thai, vào vị trí Thẩm phán Tòa án Tối cao, ông Trump dường như đã tạo ra thái cực đối lập với cựu Thẩm phán Justice Ginsburg vốn là một thành viên cánh tả tại tòa án và người tiên phong đấu tranh cho quyền lợi của phụ nữ.
Những ngày gần đây, Tổng thống Trump nói rõ rằng, ông muốn việc đề cử bà Barrett sẽ được thông qua tại Thượng viện trước ngày bầu cử để đảm bảo công lý được thực thi trong trường hợp xảy ra hành vi gian lận trong tiến trình bầu cử. Ông Trump từng cáo buộc phe Dân chủ cố gắng thao túng cuộc bầu cử và cho rằng kết quả bầu cử tổng thống năm nay có thể cần đến sự phân xử của Tòa án Tối cao. Nếu có 6 thẩm phán bảo thủ và 3 thẩm phán cấp tiến, Tòa án Tối cao có thể đưa ra những phán quyết có lợi cho ông Trump và đảng Cộng hòa hậu bầu cử.
Hiện đảng Cộng hòa đang xem xét tổ chức các phiên điều trần tại Ủy ban Tư pháp Thượng viện vào ngày 16/10 và chuẩn bị cho một cuộc bỏ phiếu xác nhận vào cuối tháng 10/2020.
Lựa chọn đầy mạo hiểm
Dẫu vậy, việc đặt cược vào bà Barrett cũng khiến Tổng thống Trump đối mặt với một số rủi ro. Nhiều ý kiến cho rằng nếu bà Barrett được bổ nhiệm làm Thẩm phán Tòa án Tối cao thì điều này sẽ mang lại ít nhiều lợi ích cho phe Dân chủ. Theo giới quan sát, bà Barrett sẽ giúp ông Trump nhận được sự ủng hộ của một số ít cử tri mà ông chưa từng có, nhưng với quan điểm cứng rắn về nạo phá thai của bà, một số nhóm cử tri, đặc biệt là các phụ nữ trẻ sẽ quay sang ủng hộ ông Biden.
Nghị sỹ Dân chủ Jan Schakowsky tại bang Illinois nói: “Tôi nghĩ điều này sẽ khiến tỷ lệ phụ nữ trẻ đi bỏ phiếu gia tăng”. Còn Thượng nghị sĩ Thom Tillis của bang Bắc Carolina cho rằng: “Đó là trách nhiệm của Tòa án Tối cao để quyết định liệu việc nạo phá thai có phù hợp với Hiến pháp và luật pháp hay không”.
Là một người theo Công giáo ở vùng trung tây nước Mỹ, bà Barrett còn có thể giúp ông Trump giành được thêm phiếu trong cuộc bầu cử tại các bang thuộc vùng Vành đai công nghiệp (Rust Belt) hay vùng Hồ Lớn (Great Lakes) vốn là những nơi ông Trump đang yếu thế. Rủi ro nằm ở chỗ, quyết định đề cử của Tổng thống sẽ khiến đảng Dân chủ xoáy sâu vào luật nạo phá thai hợp pháp trong các cuộc tranh luận. Trước đó, nhiều nghị sỹ của đảng Cộng hòa đã từ chối đưa ra quan điểm trực tiếp về luật Roe vs Wade trong các cuộc phỏng vấn với báo chí.
Phe Dân chủ đã bày tỏ sự tức giận trước bước đi vội vàng của Tổng thống Trump và đảng Cộng hòa, nhưng họ có rất ít lựa chọn để ngăn chặn hay làm chậm tiến trình đề cử và xác nhận. Thay vào đó, họ đang tìm cách khiến đảng Cộng hòa phải “trả giá” tại các hòm phiếu và thảo luận cách thức chống lại ảnh hưởng của Tổng thống Trump đối với tòa án nếu như ông tái đắc cử.
Đảng Dân chủ có ý định sử dụng đề cử của ông Trump để giành được sự ủng hộ của các cử tri dao động bằng cách nêu bật ảnh hưởng mà một tòa án nghiêng về phe bảo thủ tạo ra đối với các vấn đề như chăm sóc sức khỏe. Họ sẽ thuyết phục các cử tri rằng lựa chọn của ông Trump là quá vội vã và việc đề cử ai là người thay thế cựu Thẩm phán Ginsburg nên để người thắng cử Tổng thống quyết định.
Một cuộc thăm dò dư luận của Washington Post-ABC News tiến hành trong tuần này cho thấy đa số người Mỹ phản đối nỗ lực của ông Trump và Thượng viện nhằm lấp đầy chỗ trống trong Tòa án Tối cao trước cuộc bầu cử. Theo đó, 38% người được hỏi nói rằng việc lựa chọn ứng viên thay thế cựu Thẩm phán Ginsburg nên để Tổng thống Trump và Thượng viện quyết định, trong khi 57% nêu rõ điều này nên để người thắng cử Tổng thống và Thượng viện mới quyết định vào năm 2021.
Tổng thống Trump từ lâu đã để ngỏ ý định lựa chọn bà Barrett vào vị trí Thẩm phán Tòa án tối cao. Ông đã gặp bà Barrett tại Nhà Trắng trong hai ngày 20 và 21/9 và được cho là rất thích tính cách của bà. Theo một số nguồn tin, lãnh đạo phe đa số tại Thượng viện Mỹ Mitch McConnell cũng có thiện cảm đặc biệt với nhân vật này. Nếu đề cử của ông Trump được thông qua, thì điều này sẽ mang lại nhiều lợi thế cho đảng Cộng hòa tại Tòa án Tối cao cho dù ai là người chiến thắng trong cuộc bầu cử tháng 11 tới./.
Hồng Anh/VOV.VN (biên dịch)Theo New York Times
