Việc ứng dụng công nghệ số phải được đặt trong tổng thể đổi mới tư duy, nội dung, phương pháp và mô hình tổ chức giáo dục, bảo đảm sự thống nhất giữa đặc thù quân sự với xu hướng phát triển giáo dục thông minh của thời đại. Đẩy mạnh chuyển đổi số trong giáo dục, đào tạo vì vậy là con đường tất yếu để nâng cao chất lượng, hiệu quả đào tạo, góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại.
Giáo dục và đào tạo luôn được Đảng ta xác định là quốc sách hàng đầu, giữ vai trò quyết định trong phát triển con người và là động lực của tiến bộ xã hội. Trong điều kiện cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra mạnh mẽ, chuyển đổi số trở thành phương thức phát triển mới, làm thay đổi căn bản cách thức tổ chức, quản lý và tiếp cận tri thức của con người. Đối với lĩnh vực giáo dục, chuyển đổi số mở ra khả năng hình thành một môi trường học tập linh hoạt, cá thể hóa và kết nối rộng mở, góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả đào tạo nguồn nhân lực.
Giáo dục, đào tạo trong quân đội, chuyển đổi số là yêu cầu mang ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Các nhà trường quân đội không chỉ là cơ sở truyền thụ tri thức, kỹ năng nghề nghiệp mà còn là nơi bồi dưỡng bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức và năng lực lãnh đạo, chỉ huy cho đội ngũ cán bộ, nhân viên kỹ thuật tương lai. Sự vận động của khoa học, công nghệ, đặc biệt là công nghệ số, đang đặt ra yêu cầu phải đổi mới mô hình giáo dục quân sự theo hướng hiện đại, đồng bộ, gắn kết giữa tri thức quân sự truyền thống với công nghệ số hiện đại, nhằm đào tạo nguồn nhân lực có tư duy số, năng lực số và bản lĩnh chính trị vững vàng.
Đẩy mạnh chuyển đổi số trong giáo dục, đào tạo tại các nhà trường quân đội hiện nay vì thế không chỉ là yêu cầu khách quan của quá trình hiện đại hóa quân đội, mà còn là bước đi mang ý nghĩa chiến lược trong thực hiện Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo”, góp phần tạo chuyển biến thực chất về chất lượng, hiệu quả giáo dục, đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại trong giai đoạn mới.
Để chuyển đổi số trong các nhà trường quân đội đáp ứng yêu cầu hiện nay, cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp.
Một là, nâng cao vai trò lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, người chỉ huy và cơ quan chính trị trong công tác chuyển đổi số
Cấp ủy, người chỉ huy và cơ quan chính trị ở các nhà trường quân đội có vai trò quyết định trong việc định hướng, tổ chức và tạo động lực cho quá trình chuyển đổi số. Bởi chuyển đổi số trong giáo dục, đào tạo không chỉ là vấn đề kỹ thuật hay công nghệ, mà trước hết là sự đổi mới về tư duy lãnh đạo, cách thức quản lý, phương pháp tổ chức dạy, học và quản trị nhà trường. Để phát huy vai trò này, cấp ủy, người chỉ huy cần nắm vững quan điểm, chủ trương của Đảng, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng về chuyển đổi số, coi đây là nhiệm vụ trọng tâm trong chiến lược phát triển nhà trường. Việc xây dựng nghị quyết, chương trình hành động và kế hoạch cụ thể về chuyển đổi số phải được tiến hành bài bản, khoa học, có trọng tâm, trọng điểm, gắn với đặc thù đào tạo của từng cơ sở. Đồng thời, cần thường xuyên kiểm tra, sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm, qua đó kịp thời biểu dương, khen thưởng tập thể, cá nhân có thành tích tốt; phát hiện, uốn nắn những biểu hiện nhận thức chưa đúng, làm hình thức hoặc thiếu quyết liệt. Cơ quan chính trị các cấp cần làm tốt công tác tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức, trách nhiệm, khơi dậy ý thức chủ động, sáng tạo trong đội ngũ cán bộ, giảng viên, học viên về chuyển đổi số, tạo sự thống nhất về ý chí và hành động trong toàn nhà trường.
Hai là, hoàn thiện cơ chế, chính sách và quy hoạch tổng thể về chuyển đổi số trong giáo dục, đào tạo quân đội
Một trong những điều kiện tiên quyết để chuyển đổi số đạt hiệu quả là phải có hệ thống cơ chế, chính sách đồng bộ, nhất quán, bảo đảm vừa khuyến khích đổi mới, sáng tạo, vừa giữ vững nguyên tắc, kỷ luật quân đội. Trên cơ sở định hướng của Bộ Quốc phòng, các học viện, nhà trường cần xây dựng quy hoạch tổng thể về chuyển đổi số trong giáo dục, đào tạo, xác định rõ mục tiêu, lộ trình, các giai đoạn và tiêu chí đánh giá cụ thể. Cơ chế, chính sách cần tập trung vào việc thúc đẩy ứng dụng công nghệ trong quản lý đào tạo; tiêu chuẩn hóa và số hóa nội dung học tập, kiểm tra, đánh giá; đồng thời bảo đảm an ninh, an toàn thông tin trong toàn hệ thống. Ngoài ra, cần có chính sách khuyến khích đội ngũ cán bộ, giảng viên nghiên cứu, sáng kiến, cải tiến mô hình, ứng dụng công nghệ trong dạy học; có chế độ khen thưởng, hỗ trợ, tạo động lực thực chất cho hoạt động đổi mới sáng tạo. Việc hoàn thiện cơ chế cũng cần chú trọng đến sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng trong và ngoài quân đội, bảo đảm tính liên thông giữa hệ thống đào tạo quân sự với hệ thống giáo dục quốc gia, qua đó mở rộng khả năng chia sẻ học liệu, kinh nghiệm, dữ liệu phục vụ giảng dạy và nghiên cứu.
Ba là, phát triển hạ tầng công nghệ và hệ sinh thái số đồng bộ, hiện đại, bảo đảm an toàn, bảo mật thông tin
Hạ tầng công nghệ là nền tảng vật chất cho toàn bộ quá trình chuyển đổi số trong các nhà trường quân đội. Để tạo bước đột phá, cần triển khai đồng bộ việc đầu tư, nâng cấp hệ thống máy chủ, trung tâm dữ liệu, đường truyền nội bộ, hệ thống học liệu số, nền tảng đào tạo trực tuyến và phần mềm quản lý tổng thể nhà trường. Mục tiêu là hình thành một hệ sinh thái số giáo dục quân đội có khả năng tích hợp, chia sẻ và khai thác dữ liệu một cách thống nhất, an toàn. Việc xây dựng hệ thống phải phù hợp với tiêu chuẩn kỹ thuật quân sự, bảo đảm yêu cầu bảo mật, bí mật quốc phòng, đồng thời vẫn linh hoạt trong cập nhật, mở rộng và tương thích với các nền tảng mới. Bên cạnh đó, cần chú trọng phát triển các ứng dụng phục vụ hoạt động quản lý, đánh giá, tương tác học viên với giảng viên, như hệ thống quản lý học tập (LMS), thư viện điện tử, không gian học tập ảo, mô hình mô phỏng huấn luyện kỹ thuật số. Việc kết hợp hạ tầng số hiện đại với cơ chế quản lý an ninh mạng chặt chẽ sẽ tạo tiền đề để nhà trường quân đội phát triển bền vững trong môi trường số.
Bốn là, đổi mới nội dung, chương trình, phương pháp và mô hình tổ chức giáo dục, đào tạo trên nền tảng số
Chuyển đổi số trong giáo dục, đào tạo quân đội không thể thành công nếu nội dung và phương pháp dạy học vẫn giữ nguyên mô hình truyền thống. Các học viện, nhà trường cần chủ động rà soát, cập nhật, chuẩn hóa và số hóa chương trình, giáo trình, học liệu; gắn nội dung đào tạo với yêu cầu tác chiến hiện đại, khoa học công nghệ quân sự và nhu cầu thực tiễn của đơn vị. Cần tăng cường ứng dụng công nghệ mô phỏng, thực tế ảo, trí tuệ nhân tạo trong giảng dạy các môn kỹ thuật, chiến thuật, giúp học viên được rèn luyện trong môi trường gần với thực tế chiến đấu. Phương pháp sư phạm phải chuyển từ “truyền thụ kiến thức” sang “tổ chức, hướng dẫn người học tự khám phá tri thức”; khuyến khích dạy học tích hợp, dạy học dựa trên dự án, dạy học thích ứng cá nhân hóa. Bên cạnh đó, cần đổi mới mô hình tổ chức giáo dục, phát triển mô hình “nhà trường thông minh”, trong đó mọi hoạt động quản lý, giảng dạy, đánh giá đều được số hóa, kết nối và tự động hóa ở mức phù hợp.
Năm là, xây dựng, phát triển đội ngũ cán bộ, giảng viên và học viên có năng lực số, thích ứng với môi trường giáo dục hiện đại
Nhân tố con người giữ vai trò trung tâm, quyết định hiệu quả của chuyển đổi số. Do đó, các nhà trường quân đội cần tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ, giảng viên có bản lĩnh chính trị vững vàng, am hiểu công nghệ, có năng lực ứng dụng và sáng tạo trong môi trường số. Cần có chương trình đào tạo, bồi dưỡng về kỹ năng số, kỹ năng sử dụng công cụ dạy học điện tử, khai thác học liệu mở, phân tích dữ liệu học tập và quản lý lớp học trực tuyến. Việc phát triển năng lực số không chỉ dừng ở kỹ năng sử dụng công nghệ, mà còn bao gồm khả năng tư duy phản biện, sáng tạo, năng lực thiết kế bài giảng số, năng lực đảm bảo an toàn thông tin và đạo đức nghề nghiệp trong không gian mạng. Đối với học viên, cần tạo điều kiện để họ tiếp cận, khai thác và sáng tạo tri thức trong môi trường số; khuyến khích tham gia các cuộc thi, hội thi, qua đó hình thành tư duy học tập suốt đời, tự học, tự nghiên cứu. Cùng với đó, phải xây dựng cơ chế đánh giá, xếp loại, khen thưởng gắn với kết quả ứng dụng chuyển đổi số, tạo động lực cho đội ngũ cán bộ, giảng viên, học viên nỗ lực phát huy năng lực trong môi trường giáo dục mới.
Chuyển đổi số trong giáo dục và đào tạo ở các nhà trường quân đội hiện nay là yêu cầu khách quan, gắn liền với quá trình đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo tinh thần Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị. Đây không chỉ là sự ứng dụng công nghệ trong dạy và học mà là quá trình đổi mới tư duy, nội dung, phương pháp và mô hình tổ chức giáo dục phù hợp với đặc thù quân sự và xu thế phát triển của thời đại số.Việc đẩy mạnh chuyển đổi số cần được tiến hành đồng bộ, có trọng tâm, trọng điểm, bảo đảm vừa phát huy được ưu thế công nghệ vừa giữ vững bản chất, truyền thống và kỷ luật của quân đội. Những giải pháp về tăng cường lãnh đạo, hoàn thiện cơ chế chính sách, phát triển hạ tầng, nâng cao năng lực đội ngũ và xây dựng môi trường, văn hóa giáo dục số là những hướng đi cần thiết để thúc đẩy quá trình này đạt hiệu quả thực chất. Thực hiện tốt chuyển đổi số trong giáo dục và đào tạo sẽ góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực quân sự, đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại trong giai đoạn mới.
Trung tá Hoàng Minh Huy - Trường Cao đẳng Công nghiệp Quốc phòng
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Đảng Cộng sản Việt Nam (2024), Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, Hà Nội
2. Bộ Chính trị (2025), Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22/8/2025 về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, Hà Nội.
3. Vũ Trường Duy (2025), Ứng dụng chuyển đổi số trong xây dựng nhà trường thông minh ở các học viện, trường sĩ quân đội, Tạp chí Quản lý nhà nước, ngày 13/3/2025.