Đôi nét về hiện tượng dậy thì sớm
Theo thống kê của CDC, tại Mỹ hiện có khoảng 16% bé gái dậy thì ở tuổi lên 7, 30% ở tuổi lên 8, như vậy hiện tượng này đang có chiều hướng trẻ hóa, tăng đáng kể từ năm 1997. Độ tuổi trung bình có kinh nguyệt ở các nước phương Tây bắt đầu rút ngắn từ những năm đầu thế kỷ XX do con người tiêu thụ quá nhiều thực phẩm dạng thịt và hàm lượng calo đầu vào. Riêng tại Mỹ, tỷ lệ dậy thì bắt đầu bùng nổ từ nửa cuối thập niên 90.
Tại châu Âu, năm 1930 tuổi trung bình của phụ nữ có kinh là 17, đến những năm 80 thế kỷ XX, độ tuổi có kinh trung bình của phụ nữ nông thôn Trung Quốc là 17. Năm 1900 ở Mỹ là 14,2 tuổi, đến năm 2002 là 13,34 năm. Tương tự, tại châu Âu tuổi có kinh trung bình phụ nữ Bắc Ai-len giảm từ 13,5 năm trước 1986 xuống còn 12,5 năm (2006). Tại Italia tuổi có kinh của các thiếu nữ hiện nay sớm hơn mẹ các em khoảng 3 tháng.
Qua nghiên cứu, các nhà khoa học phát hiện thấy, hiện tượng có kinh sớm ở phụ nữ là do ăn uống, tiêu thụ quá nhiều dưỡng chất và calo. Riêng tại Mỹ có tới trên một nửa bé gái trước khi bước vào tuổi lên 10 ngực phát triển mạnh, và tuổi có kinh trung bình là 12,5.
Nguyên nhân gây dậy thì sớm
Theo nhiều nghiên cứu, các nhà khoa học phát hiện thấy hệ thống thần kinh và nội tiết tố (hormone) rất phức tạp nên có nhiều bí ẩn mà con người chưa khám phá hết, nhưng một số yếu tố khách quan dưới đây cũng rất quan trọng và không thể bỏ qua.
• Do tăng cân, béo phì:
Phần lớn những bé gái dậy thì sớm đều mắc chứng tăng cân, béo phì. Cụ thể, chỉ số trọng lượng cơ thể BMI rất cao. MBI được tính theo công thức BMI = trọng lượng: (chiều cao) 2 . Trọng lượng tính bằng kg, chiều cao tính bằng mét. Ví dụ, một người nặng 55 kg, cao 1,6 mét thì BMI= 55:(1,6) 2 = 21,48 . Nếu IBM 18,5- 24,9 là bình thường, nếu từ BMI= 25-30 là thừa cân và trên 30 được xem là béo phì). Lượng mỡ dư thừa trong cơ thể chính là thủ phạm làm thay đổi hàm lượng các yếu tố insulin leptin và estrogen, gây chính là những yếu tố gây dậy thì sớm. Ngoài ra, béo phì, ăn nhiều lại ít vận động nên melatonin giảm mạnh và cuối cùng kích thích não đẩy nhanh quá trình dậy thì.
• Do ăn nhiều protein động vật:
Theo nghiên cứu thì ăn nhiều protein động vật và thịt ở trẻ nhỏ (tuổi từ 3-7) được xem là nguyên nhân gây có kinh sớm ở phụ nữ, ngược lại nếu ăn nhiều protein gốc thực vật thì tuổi có kinh sẽ chậm lại. Lý do protein động vật làm tăng hormone tăng trưởng có tên là IGF-1, hormone này có tính hoạt hóa rất cao, ngoài ra nó còn tham dự trong quá trình tạo tín hiệu estradiol (hormone hình thành buồng trứng), rút ngắn tuổi dậy thì so với ngưỡng thông thường. Các loại thực phẩm đi từ sữa còn có chứa hóa chất độc hại cao, gây gián đoạn endocrine (EDC) thường tích trong mỡ động vật sau đó truyền sang cơ thể con người.
• Do ăn uống
Đặc biệt là uống nhiều sữa, uống nhiều sôđa trong khi đó khẩu phần ăn không đủ dưỡng chất, ăn nhiều thức ăn nhanh, chế biến quá kỹ, giàu mỡ, giàu đường muối, gây gián đoạn các chức năng của cơ thể làm cho người ta chóng già và có kinh sớm. Dậy thì sớm là một công đoạn của quá trình này.
• Phơi nhiễm hóa chất EDC
Như trên đề cập EDC là nhóm hóa chất gây gián đoạn endocrine. Nói ngắn hơn, EDC là những loại hóa chất tổng hợp hoạt hóa mang tính nội tiết tố, có thể bắt chước quá trình ức chế hoặc làm thay đổi các loại hormone tự nhiên. Nó có sẵn trong môi trường tự nhiên, rất nguy hiểm cho sức khỏe con người, kể cả trẻ nhỏ lẫn người lớn. Ví dụ tiếp xúc nhiều với hóa chất thuốc trừ sâu, nhựa plastic, khói xe. Một trong những hóa chất thuộc nhóm này là BPA và phthalate có nhiều trong đồ nhựa, ví dụ cốc nhựa, chai đựng nước uống, đồ chứa thực phẩm vv...lớp lót lon chứa đồ uống, thực phẩm khi bài tiết ra, nhất là khi được gia nhiệt, đi vào cơ thể con người. Phthalate là hóa chất được dùng để sản xuất nhựa PVC, giúp nhựa mềm, kể cả đồ chơi cho trẻ, đồ chứa thực phẩm, xà phòng, thuốc nhuộm móng tay, thuốc nhuộm tóc vv... nếu phơi nhiễm thường xuyên sẽ gây dậy thì sớm, dễ nhận biết là ngực phát triển nhanh hơn so với mức bình thường.
3. Giải pháp
Một số dấu hiệu dễ nhận biết dậy thì là ngực phát triển trước 8 tuổi, xuất hiện lông mặt, mụn trứng cá, thay đổi giọng nói, quầng vú, cơ quan sinh dục chuyển sang màu sẫm. Trẻ phát triển nhanh về chiều cao nhưng lại ngưng sớm và có kinh trước 10 tuổi. Nên đưa trẻ đi khám để tìm ra nguyên nhân bởi có trường hợp dậy thì do u bướu hay do nội tiết. Tất cả những trường hợp này cần điều trị và can thiệp.
Phần lớn, nhiều trẻ khi thấy kinh nguyệt lần đầu lo lắng hoảng loạn bởi chưa được trang bị kiến thức cần thiết. Các bậc phụ huynh nên chuẩn bị tâm lý, kiến thức cho các em, hướng dẫn các em cách giữ vệ sinh hằng ngày và những thông tin cần thiết khác để giúp trẻ bớt lo lắng. Ngoài ra, các bậc phụ huynh cũng cần trang bị kiên thức giới tính để giúp trẻ tránh xa sự cố bị lạm dụng tình dục hay mang thai ngoài ý muốn.
Khắc Nam
