Tăng cường hậu kiểm
Phát biểu ý kiến về việc miên giấy phép xây dựng đối với một số công trình, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Hải Phòng) nhận định, so với Luật Xây dựng hiện hành, dự thảo luật quy định miễn giấy phép xây dựng đối với một số loại công trình, theo hướng giảm tiền kiểm, tăng hậu kiểm trong việc quản lý các công trình xây dựng.
Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga. Ảnh: Cổng TTĐT Quốc hội
Đây là nội dung phù hợp với mục tiêu cải cách, cắt giảm các thủ tục hành chính, giảm thời gian, chi phí thực hiện các thủ tục hành chính cho người dân, doanh nghiệp.
Tuy nhiên, thực tiễn nhiều năm qua cho thấy, tình trạng xây dựng không phép, sai phép, lấn chiếm vỉa hè, đất công, xây vượt tầng, thay đổi công năng… diễn ra ở nhiều nơi.
“Nhiều công trình không được phát hiện từ sớm, chỉ khi xây gần xong hoặc hoàn thiện mới bị xử lý”, bà Nga cho hay.
Trước thực trạng như vậy, cùng với bối cảnh thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp, đội ngũ cán bộ chuyên môn về xây dựng ở cấp xã rất mỏng, phần lớn là kiêm nhiệm, không có đủ lực lượng để thực hiện giám sát, phát hiện kịp thời vi phạm. Ở một số địa phương còn thiếu cán bộ có chuyên môn sâu về xây dựng. Điều đó dẫn tới những khó khăn trong việc thực hiện kiểm tra, giám sát các công trình xây dựng trên thực tế.
Vì vậy, bà Nga đề nghị bổ sung các cơ chế tăng cường hậu kiểm để phát hiện và xử lý các sai phạm về xây dựng kịp thời. Đồng thời quy định rõ trách nhiệm của UBND cấp xã, trong việc kiểm tra, phát hiện và xử lý vi phạm các quy định xây dựng ngay từ giai đoạn đầu.
Bà Nga cũng đề xuất bổ sung chế tài xử lý trách nhiệm người đứng đầu nếu không phát hiện hoặc xử lý kịp thời các sai phạm về công trình xây dựng; nghiên cứu bố trí lực lượng hỗ trợ quản lý xây dựng ở cấp cơ sở… để khâu hậu kiểm thực sự kịp thời và đạt hiệu quả.
Theo đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp), việc chuyển sang hậu kiểm là cần thiết, nhưng chính quyền địa phương vẫn phải có trách nhiệm trong quá trình xây dựng công trình khi phải đi kiểm tra thường xuyên việc thi công công trình để tránh hậu quả gây tranh chấp, tốn kém tiền của người dân và thiệt hại của Nhà nước.
Ngoài ra, kiểm tra, giám sát và quản lý chất lượng công trình xây dựng của Nhà nước có vai trò rất quan trọng. Do đó, Cơ quan soạn thảo dự án Luật cần quy định rõ trách nhiệm của Ban quản lý dự án giám sát công trình; chủ đầu tư, đơn vị thi công.
Phân cấp mà không phân chuẩn sẽ tạo rủi ro lớn hơn là lợi ích
Theo đại biểu Lê Thu Hà (Lào Cai), đánh giá cao việc dự thảo Luật đã mạnh dạn mở rộng các trường hợp miễn giấy phép xây dựng, chuyển trọng tâm từ tiền kiểm sang hậu kiểm. Tuy nhiên, bà Hà cho rằng chuyển mô hình quản lý không chỉ là sửa thủ tục.
Để cơ chế trên vận hành thực chất, bà Hà đề nghị phải quy định rõ tiêu chí áp dụng đối với từng trường hợp miễn giấy phép để tránh diễn giải khác nhau giữa các địa phương. Mở rộng miễn giấy phép để thuận lợi, nhưng phải đi kèm các tiêu chí minh bạch để không tạo kẽ hở cho tiêu cực.
Đại biểu Lê Thu Hà. Ảnh: Cổng TTĐT Quốc hội
Hai là, hậu kiểm chỉ hiệu quả khi có năng lực thực thi. Hiện nay, năng lực cán bộ cấp xã – cấp trực tiếp chịu trách nhiệm về trật tự xây dựng còn rất hạn chế. Việc coi UBND cấp xã là cơ quan chuyên môn về xây dựng cần được quy định đi kèm tiêu chuẩn, điều kiện bảo đảm. Phân cấp mà không phân chuẩn sẽ tạo rủi ro lớn hơn là lợi ích.
Ba là, cần tăng mạnh chế tài xử lý vi phạm, đặc biệt với hành vi không thông báo khởi công, không cập nhật dữ liệu, hoặc thi công sai hồ sơ. Một cơ chế hậu kiểm mà chế tài không đủ mạnh sẽ dẫn đến buông lỏng quản lý.
Giải trình sau đó, Bộ trưởng Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết, cơ quan soạn thảo dự án Luật Xây dựng (sửa đổi) sẽ tiếp thu tối đa những ý kiến đóng góp, đề xuất của các ĐBQH tại Tổ và tại hội trường để tiếp tục rà soát, điều chỉnh, bổ sung vào trong dự án Luật cũng như kiến nghị sửa đổi những luật liên quan.
Để tiếp tục hoàn thiện dự thảo luật, bảo đảm chất lượng, tiến độ trình Quốc hội xem xét, thông qua tại kỳ họp này theo quy trình thủ tục rút gọn, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan đề nghị Chính phủ chỉ đạo cơ quan chủ trì soạn thảo và các cơ quan liên quan khẩn trương, nghiêm túc nghiên cứu, giải trình thấu đáo và tiếp thu đầy đủ ý kiến của các ĐBQH, cơ quan chủ trì thẩm tra.
Phương Vy